A czy wiecie, że przed ponad 20 laty, kiedy to zaczęto u nas je uprawiać i sprzedawać, nasi rodacy ich się bali? Czy aby nie są szkodliwe? A teraz po prostu je uwielbiają! Już nie mogą sobie wyobrazić swoich stołów bez tych dużych, jędrnych granatowych jagód.
Plantacja borówki amerykańskiej to długofalowa inwestycja. Owocami obdarowuje przez 25–30 lat, a podobno nawet przez 100.
Zbiera tylko sam z rodziną!
Romuald Andruszkiewicz z podwileńskich Awiżeń borówki ma przez cały rok – całą chłodnię! Tym rarytasem zabezpiecza i rodzinę, i sąsiadów. Ma też stałych klientów z Wilna.
– Ale mam nauczkę. Kiedyś zezwalałem im na samodzielne zbieranie, ale teraz – nie! Leniwi miastowi zrywali wszystko jak leci, a potem skarżyli się, że jagody kwaśne… Pewnie – jak niedojrzałe, to i kwaśne! Teraz zbiera je tylko żona. No, jeszcze pomagam sam i dzieci, córki Wiktoria i Diana, oraz wnuczka Adriana, choć one nie lubią tego… – śmieje się.
Żona Rita lubi sztukę. Nic w tym dziwnego – jest osobą twórczą. Wykłada plastykę w awiżeńskim gimnazjum i jest tam bardzo lubiana i ceniona za swoje innowacyjne projekty.
W domu też lubi wszystko „uduchowić”. – Może całymi dniami dobierać kamuszki i materiał przyrodniczy do upiększenia ogrodu i podwórka – pokpiwa Romek, opisując swoją twórczą małżonkę.
60-letni Romuald z zawodu jest inżynierem. Ukończył Uniwersytet Politechniczny w Kownie. Pracuje w prywatnej spółce energetycznej. Jest kierownikiem prac instalacyjnych. A wolny czas poświęca na swoje hobby – hodowlę borówek amerykańskich, które stały się jego życiową pasją.
Sadzonki z Polski
Granatowe owoce o pysznym smaku odkrył dla siebie przed prawie 20 laty, kiedy to w Polsce kupił pierwsze 200 sadzonek. – Przedtem kilka razy tam jeździłem na konferencje naukowe, gdzie zdobyłem wiedzę o hodowli tych niewybrednych jagód – opowiada i sypie cennymi radami dla początkujących hodowców.
Borówka amerykańska, inaczej borówka wysoka, powinna być sadzona wczesną wiosną. Można i jesienią, ale wtedy jest większe ryzyko zimowego przemarzania korzeni i pędów. – Najlepiej sadzić borówki w dni pochmurne. Rośliny należy umieszczać w dołkach szerokich na 100 cm i głębokich na 50 cm – mówi i zaznacza, że rzędy sadzonek powinny być skierowane w kierunku północ-południe lub – jeżeli pole jest umieszczone na wzgórzu – prostopadle do nachylenia.
Odstępy między rzędami i między roślinami są uzależnione od odmiany borówki amerykańskiej i rodzaju gleby. Silnie rosnące odmiany borówki sadzi się w odstępach między rzędami 3–3,5 m, zaś minimalna odległość między roślinami powinna wynosić 1,2 m.
– Większe plony można uzyskać, jeżeli plantacja obejmie jej różne sezonowe odmiany. Sadzonki trzeba mocno podlać. Warto też umieścić obok siebie rzędy odmian, które kwitną w tej samej porze – opowiada Romuald Andruszkiewicz i zaznacza, że borówka amerykańska wymaga cierpliwości. Zwykle zaczyna owocować po 2–3 latach, ale pełne, obfite plonowanie następuje, gdy krzewy osiągną wiek 6–8 lat.
Uprawa borówki amerykańskiej wymaga obfitego nawadniania. Ale uwaga, jeżeli używa się wody ze studni głębinowych, to należy ją zakwasić. – Ja nie muszę tego robić, bo mam już „gotową” wodę. Na naszym awiżeńskim „torfianinku”, gdzie mam jedną z plantacji, używam tamtejszej – kwaśnej wody, a i takąż ziemię. Bo borówka amerykańska potrzebuje gleby kwaśnej, o pH 3,5–4,5. Inaczej będzie gorzej rosnąć, zimować i będzie mniejsza odporność na choroby. Tak więc sprawdzają się nasze awiżeńskie gleby pobagienne! – mówi zadowolony ze swego wyboru miejsca hodowli.
Drozdy złodzieje!
Borówkę lubią nie tylko ludzie, lecz także ptaki. A szczególnie drozdy. – Kiedyś próbowałem chronić swoje plony imitacjami jastrzębi. Ale strachów na straszenie wystarczyło tylko na dwa tygodnie. Potem, kiedy przychodziłem zbierać jagody, to te drozdy spokojnie na mnie patrzyły. A nawet z oburzeniem: „A ten co tu robi?!” – śmieje się Romek.
Jedynym ratunkiem przed „złodziejami” stały się siatki ochronne. Drozdy musiały się obejść smakiem…
Indrė Trakimaitė-Šeškuvienė, dyrektorka biura prasowego sieci handlowej Maxima, mówi „Kurierowi Wileńskiemu”, że w sklepach tej sieci borówka amerykańska sprzedawana jest przez cały rok. – Większość produkcji pochodzi z Belgii, ale już w drugiej połowie lipca kupujący z niecierpliwością czekają na zbiory z litewskich gospodarstw. Cena jest taka sama jak w roku ubiegłym: 1,99 euro za opakowanie 200-gramowe i 4,99 euro za 500 gramów – relacjonuje przedstawicielka Maximy.
Oczywiście, można polować na tzw. akcje, kiedy ze zniżką kosztują nawet o 30 proc. mniej i zrobić domowe zapasy. Tymczasem u prywatnych hodowców borówkę można kupić dwa razy taniej – nawet po 5 euro za kilogram.
Na całym świecie w 2023 r. wyhodowano prawie 1,8 mln ton tych jagód. Polska jest drugim po Hiszpanii producentem w Unii Europejskiej borówki amerykańskiej i szóstym na świecie. Ma największe w Europie plantacje. Do największych odbiorców owoców z Polski należą Niemcy, Wielka Brytania i Holandia.
Polska należy do ważnych eksporterów świeżej borówki amerykańskiej na świecie, a zwłaszcza jej odmian deserowych. W latach 2013–2022 polscy eksporterzy dostarczyli na rynki zagraniczne łącznie prawie 100 tys. ton borówek.
Litwa, niestety, jest w tym względzie Kopciuszkiem… W ubiegłym roku borówkami obsadzone były 1563 ha, z których zebrano 202 tony owocu.
Lekarz dobrze radzi
Edita Gavelienė, wileńska lekarz dietetyk, o wartościach odżywczych borówki amerykańskiej mówi jednoznacznie – to jagoda pełna cennych składników odżywczych wydatnie wpływających na pracę naszego organizmu.
– Owoce te zawierają bogactwo witamin, minerałów oraz mikroelementów. Jej wartości odżywcze to przede wszystkim witaminy: A, z grupy B, C, E oraz PP, a także minerały, takie jak: cynk, miedź, selen, magnez, potas, żelazo oraz wapń – mówi „Kurierowi Wileńskiemu” Edita Gavelienė i zaznacza, że zawartość antyoksydantów w tej jagodzie sprawia, że ich spożywanie chroni przed rakiem.
Borówka amerykańska zawiera również antocyjany, które dodatkowo wzmacniają działanie przeciwnowotworowe, oraz kwas elagowy – przeciwzapalny, zmniejszający ryzyko rozwoju nowotworów wątroby, płuc i przewodu pokarmowego.
– Z kolei zawarty w tym owocu kwas foliowy ma działanie zapobiegające nowotworom macicy. Borówka amerykańska zawiera również fitoestrogeny, które zapobiegają rozwojowi nowotworu hormonozależnego, takiego jak nowotwór piersi, wątroby lub tarczycy – podkreśla wileńska dietetyczka.
Czytaj więcej: Co serduszku jest miłe…
Skąd się wzięła? Oczywiście – z Ameryki!
Borówka amerykańska, zwana też borówką wysoką, jak sama nazwa wskazuje, pochodzi z Ameryki Północnej. Jej uprawę rozpoczęto na początku XX w. Pionierami uprawy borówki byli botanik dr Federic Coville oraz Elisabeth White, córka rolnika z New Jersey, którzy postanowili udomowić tę dziką roślinę.
Borówka wysoka, ciemnoniebieska jagoda (Vaccinium corymbosum L.) to gatunek rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Pochodzi z Ameryki Północnej, ale rozprzestrzeniła się w naturalnym środowisku także w Japonii, Nowej Zelandii i w niektórych rejonach Europy – Wielkiej Brytanii i Holandii.
Ciasto z borówkami amerykańskimi
Szykuje się je bardzo szybko. Nagrzej piekarnik do 180°C. Do średniej wielkości szklanego lub metalowego naczynia wsyp pół szklanki drobnego cukru (ok. 120 g).
Wbij 5 średniej wielkości lub większych jajek. Cukier z jajkami ubijaj mikserem na wysokich obrotach przez kilka minut. Cukier powinien się całkowicie rozpuścić. Pod koniec ubijania ma powstać puszysta i jasna masa.
Do miski z puchem jajecznym wlej olej w ilości ok. 200 ml (ryżowy lub z pestek winogron). Olej wlewaj cienką strużką. Puch cały czas ubijaj na wysokich obrotach. Można dodać kilka kropel ulubionego olejku zapachowego do ciast.
Do miski wsyp mieszankę sypkich składników: dwie szklanki mąki pszennej (najlepiej tortowej typ 450; ok. 320 gramów) i dwie płaskie łyżeczki proszku do pieczenia. Całość wymieszaj powoli, ale dokładnie silikonową szpatułką lub drewnianą łyżką. Gotowe do pieczenia ciasto przelej do formy. Na dno wyłóż papier do pieczenia.
Świeże borówki amerykańskie umyj pod zimną, bieżącą wodą i osusz delikatnie papierowym ręcznikiem. Rozłóż je w miarę równo na całej powierzchni ciasta. Można użyć śmiało 500–600 g borówek. Nie wciskaj ich w ciasto! Zapadną się w cieście w trakcie pieczenia.
Formę z ciastem z borówkami umieść na środkowej półce piekarnika nagrzanego do 180°C. Piecz do 45 minut (po 35 minutach można sprawdzić patyczkiem, czy już upieczone).
Ciasto z borówkami po przestudzeniu można posypać cukrem pudrem lub oblać lukrem.
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 29 (87) 03-16/08/2024