Dzieje Wilna w trzech tomach

Ponad 20 autorów

Nad najnowszą „Historią Wilna” pracowało ponad 20 badaczy z Litewskiego Instytutu Historycznego. Pisząc syntezę historii miasta, starali się oni nie tylko podsumować dotychczasowe badania nad historią Wilna, ale także zaprezentować nowe osiągnięcia badawcze.

Podczas prezentacji redaktorzy trzech tomów i autorzy tekstów, dr Gintautas Sliesoriūnas, dr Mindaugas Klovas, dr Virgilijus Pugačiauskas, dr Zita Medišauskienė, dr Saulius Grybkauskas i dr Vitalija Stravinskienė, podzielili się swoimi spostrzeżeniami na temat procesu przygotowywania syntezy, głównych wyzwań związanych z pracą i nowo odkrytych kart historii miasta. Niemal wszyscy prelegenci podkreślali, że w pracy nad tego rodzaju syntezą najtrudniejszy był wybór konkretnych tematów i tekstów dotyczących bardzo bogatej historii miasta.

 Podróż przez epoki

Tom I prezentuje dzieje Wilna w czasach Wielkiego Księstwa Litewskiego, od XIII w. aż do 1795 r. Książka, wykorzystując najnowszy historyczny i archeologiczny materiał badawczy, ukazuje historię powstania miasta Wilna, jego urbanistykę, demografię, socjotopografię, rozwój gospodarczy i historię polityczną do 1795 r. Omawia także rozwój samorządu miasta Wilna i rozwój Wilna jako stolicy Litwy, centrum kulturalnego, centrum diecezji wileńskiej, województwa wileńskiego i powiatu wileńskiego. Autorzy ukazali wieloetniczny i wielowyznaniowy charakter miasta.

W tomie II przedstawiono historie miasta w okresie rozbiorów, gdy zostało ono włączone do Imperium Rosyjskiego i obejmuje okres od 1795 – 1915. Książka ukazuje urbanistyczną, demograficzną, społeczno-topograficzną, gospodarczą i polityczną historię Wilna w tym okresie, omawia rozwój miasta jako centrum administracyjnego Litwy (guberni, generalguberni) rządzonej przez Imperium Rosyjskie, a także rozwój samorządu/administracji miasta. Ukazano rozwój wielonarodowościowego Wilna jako centrum kulturalnego Litwy, centrum diecezji wileńskiej oraz wpływ polityki rządu rosyjskiego na rozwój miasta

Tom III obejmuje najkrótszy, ale jednocześnie pod wieloma względami najtrudniejszy okres w dziejach miasta, od roku 1915 do 1990 r. Omawia polityczne i militarne spory o przynależność państwową Wilna w XX w. oraz ich konsekwencje dla demograficznego i kulturowego rozwoju miasta. Autorzy omawiają także wpływ I i II wojny światowej na strukturę miejską i populację miasta, przedstawiają jego losy w czasach sowieckich.

Trudny wiek XX

— Rzeczywiście, ten niezbyt długi okres jest jednocześnie bardzo dynamiczny i pod wieloma względami trudny. Ogromny wpływ na dzieje miasta miała polityka. Mówimy o wieku nacjonalizmów, gdy państwa narodowe walczyły o swoje interesy i terytoria, a w przypadku Wilna o jego przynależności państwowej decydowały konflikty zbrojne. Przez te 75 lat aż 10 razy zmieniła się władza w mieście – zauważa dr Vitalija Stravinskienė, redaktorka tomu III.

Jak wyjaśnia historyczka, opisanie okresu polskiej władzy w Wilnie nie było szczególnie problematyczne. – Ta synteza powstawała w środowisku jednego instytutu, historycy ją współtworzący niejednokrotnie mieli okazję przedyskutować trudniejsze zagadnienia i tak naprawdę największego wysiłku wymagało zredagowanie tekstów poszczególnych autorów tak, by wzajemnie się uzupełniały, bez zbędnych powtórzeń. Okazało się, że w XX w., zwłaszcza w jego początkowym okresie było bardzo wiele niezbadanych tematów. Pisanie poprzedziły więc kilkuletnie badania – mówi Stravinskienė.

Czytaj więcej: Z końcem kolektywizacji Litwy przyszedł głód. Mija 77 lat od uchwały KC KPZS

Zapomniana wojna

Redaktorka III tomu zauważa, że najbardziej niezbadanym okresem w dziejach miasta były lata I wojny światowej.

– To okres, na który nie zwracano dotychczas wystarczającej uwagi, tymczasem lata I wojny światowej były bardzo trudnym okresem w dziejach miasta. Wilnian dotknęły epidemie i głód, tak tragiczny, że dochodziło do śmierci głodowych. Można więc powiedzieć, że zwykły czytelnik będzie miał okazję dowiedzieć się z tej książki, jak wyglądało życie jego pra czy prapradziadków – wyjaśniła historyczka.

– Na poszczególne zagadnienia staraliśmy się patrzeć nie tylko chronologicznie, ale także problemowo. Myślę, że dla wielu osób pod tym względem może być ciekawa lektura części poświęconej okresowi międzywojennemu i okresowi sowieckiemu, bo sporo uwagi zwracamy w niej na życie codzienne mieszkańców Wilna – podkreśla rozmówczyni „Kuriera Wileńskiego”.

Prezentacja w symbolicznym miejscu

Wydanie przygotowano z okazji 700-lecia Wilna, które obchodziliśmy w ubiegłym roku, jednak nie udało się go ukończyć w roku jubileuszu miasta. Prezentacja w Pałacu Wielkich Książąt Litewskich, a więc w miejscu, gdzie historia Wilna się rozpoczęła, była doskonałą okazją do przypomnienia o liście Giedymina i płynącym z niego przesłaniu, do czego nawiązał przedstawiają wydawnictwo Aurimas Švedas, dyrektor Instytutu Historii Litwy.

Każdemu tomowi symbolicznie towarzyszyła muzyka z różnych epok. Uczestniczy prezentacji usłyszeli utwory Alessandro Stradelli, Stanisława Moniuszki oraz kompozycje jazzowe towarzyszące prezentacji III tomu. Muzykę różnych epok wykonali Nerijus Masevičius (bas), Saulius Lipčius (gitara), Kwartet Miasta Wilna, Laura Budreckytė (śpiew) i Vytis Nivinskas (kontrabas). Wydarzenie prowadził Julijus Grickevičius.

Czytaj więcej: 700-lecie Wilna po polsku: „Czerpać z historii inspiracje”