1 stycznia 2021 r. na Litwie rozpocznie się powszechny spis ludności oraz mienia. Tym razem dane o mieszkańcach nie zostaną, jak dotychczas, spisane przez wędrujących od domu do domu urzędników, lecz zostaną pobrane z licznych, oficjalnych rejestrów i państwowych systemów danych.
Dlatego już teraz warto sprawdzić, czy w rejestrze mieszkańców widnieje zapis dotyczący narodowości, gdyż będzie to miało przełożenie na dane statystyczne o Polakach mieszkających na Litwie. A liczby procentowe będą rzutować na zachowanie, przestrzeganie i rozwój praw mniejszości narodowych zamieszkujących kraj.
– Podczas spisu ludności przyjdzie wiele danych osobowych z kilkudziesięciu różnych źródeł. Zostaną wykorzystane dane ze wszystkich państwowych systemów informacyjnych, kas chorych, nawet noclegowni itd. Wszystkie te informacje w bazie Departamentu Statystyki zostaną przetworzone, zindywidualizowane – mówi dla „Kuriera Wileńskiego” Vanda Vaitekūnienė, kierownik działu spisu ludności i mienia z Litewskiego Departamentu Statystyki.
Dane o mieszkańcach Litwy zostaną pobrane z różnych źródeł: rejestru adresów, rejestru osób pobierających świadczenia ubezpieczenia społecznego, objętych obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym, rejestru mieszkańców, rejestru podatników, rejestru uczniów, studentów, pedagogów, urzędników państwowych, rejestru nieruchomości i wielu innych.
Dodatkowo, Litewski Departament Statystyki przygotowuje obecnie portal, na którym obywatele będą mogli samodzielnie zalogować się i zadeklarować trzy wskaźniki, dotyczące narodowości, języka ojczystego oraz wyznawanej religii. Przeprowadzenie tego badania planowane jest na styczeń-luty 2021 r.
– Istnieje postanowienie, że zostanie przeprowadzone selektywne badanie statystyczne, dotyczące trzech wskaźników. Jeden z nich dotyczy narodowości, ze względu na to, że wielu obywateli, przykładowo z rodzin mieszanych, nie zgadza się z wpisaną przez rodziców do dokumentów narodowością. Uważają się za przedstawicieli innej narodowości i chcieliby ją zmienić na inną. Toteż to badanie, przeprowadzone podczas spisu ludności, pozwoli zadeklarować właściwą narodowość. Dodatkowo dodaliśmy również wpis o języku ojczystym. Wynikła również potrzeba zasięgnięcia informacji o wyznawanej religii mieszkańców. Tych danych nie ma absolutnie w żadnym rejestrze – zaznacza Vanda Vaitekūnienė.
Dane statystyczne dotyczące liczby Polaków zamieszkujących Litwę są niezwykle ważne w kontekście realizacji praw mniejszości narodowych w kraju. Ich procent może rzutować na wiele aspektów życia codziennego.
– Jeżeli w rejestrze mieszkańców osoba figuruje oficjalnie jako Polak, będzie to miało automatycznie przełożenie na statystykę. Jest to bardzo ważne w kontekście przestrzegania praw mniejszości narodowych. Od tego, ilu nas jest, zależy możliwość zwracania się w języku ojczystym do administracji, poszczególnych instytucji. Od liczby procentowej mniejszości narodowych zależeć może nawet formowanie grup w przedszkolach lub szkołach. Liczba procentowa Polaków w danej miejscowości może rzutować – jeżeli zostanie przyjęta odpowiednia ustawa – na obecność w przestrzeni publicznej dwujęzycznych tabliczek. Statystyka w tym przypadku jest bardzo ważna dla umożliwienia realizacji praw mniejszości narodowych – mówi Ewelina Dobrowolska, prawniczka Europejskiej Fundacji Praw Człowieka.
Jak można sprawdzić, czy w rejestrze widnieje wpis dotyczący narodowości osoby zainteresowanej?
Jak mówi prawniczka, każdy obywatel Litwy może nieodpłatnie sprawdzić informacje o sobie, zgromadzone w Centrum Rejestrów. Najprościej jest w wyszukiwarce Google wpisać www.registrucentras.lt. Wybieramy Gyventojai > Susipažinimas su tvarkomais asmens duomenimis > Lietuvos Respublikos gyventojų registre Prisijungus iPasas.lt. Wybieramy tutaj odpowiedni dla nas rodzaj podłączenia (przez mobilny podpis elektroniczny, ewentualnie przez bankowość elektroniczną). Po podłączeniu znajdziemy tu podstawowe informacje o sobie. W rubryce „narodowość” (tautybė) znajdziemy albo wpis o narodowości, albo puste miejsce. Jeżeli narodowość została wcześniej wpisana, zostanie wyświetlona na ekranie. W tym przypadku nie musimy podejmować żadnych kroków.
– Jeżeli zapisu o narodowości brak, można złożyć podanie online w systemie mepis.registrucentras.lt lub w najbliższym urzędzie metrykacji, z prośbą o wpisanie narodowości – dodaje Ewelina Dobrowolska.
Wpisy o narodowości dzieci również można uzupełnić w najbliższym urzędzie metrykacji lub drogą elektroniczną na stronie mepis.registrucentras.lt. Brakujący zapis o narodowości można będzie uzupełnić również w ankiecie online, którą wprowadzi w 2021 r. Departament Statystyki.
– Tę informację można będzie podać nie wychodząc z domu. Jeżeli więc teraz mieszkaniec nie ma w rejestrze wpisu o narodowości, to w przyszłym roku, kiedy już będzie dostępna ta ankieta, będzie mógł się zalogować na podstawie danych paszportowych i wpisać informację o narodowości, wyznaniu i języku ojczystym. Departament Statystyki wtedy je uwzględni – dodaje Ewelina Dobrowolska.
Jak mówi, gromadzenie informacji o obywatelach może potrwać, a końcowe wyniki powszechnego spisu ludności mogą zostać ogłoszone z końcem 2021 r., a nawet na początku 2022 r.
***
* Jak podaje Litewski Departament Statystyki, na początku 2020 r. na Litwie zarejestrowano
2 794 329 mieszkańców. Co roku ich liczba się zmniejsza z powodu emigracji i ujemnego przyrostu naturalnego.
* W 2019 r. aż 10,1 tys. emigrantów wyjechało do Wielkiej Brytanii, 2,6 tys. – do Niemiec, 2,4 tys. – do Norwegii, 2,2 tys. – na Ukrainę, 1,6 tys. – do Irlandii. Spośród 19,7 tys. imigrantów, którzy przybyli na Litwę, aż 8,9 tys. stanowili obywatele Ukrainy. Z pobliskiej Białorusi na Litwie zamieszkało 6,4 tys.
* Na początku bieżącego roku po raz pierwszy od 28 lat niepodległości odnotowano nieznaczny wzrost ludności Litwy – w porównaniu do 1 stycznia ubiegłego roku liczba obywateli wzrosła o 145 osób.
* Przed 30 laty, w okresie 12-19 stycznia 1989 r., powszechny spis ludności na Litwie wykazał, że mieszkało tu 3 mln 690 tys. obywateli, czyli o 895,7 tys. więcej niż w roku bieżącym.
* W okresie 1990-2019 liczba mieszkańców na Litwie zmniejszyła się o prawie 900 tys.
* Powszechny spis ludności z 2011 r. wykazał, że 84,2 proc. mieszkańców stanowili Litwini, 6,6 proc. – Polacy, 5,8 proc. – Rosjanie, 2,3 proc. – Białorusini, Ukraińcy i przedstawiciele innych narodowości