Dzisiaj Rząd Republiki Litewskiej rozpatrzy opinię Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie oryginalnej pisowni nazwisk w dokumentach osobistych alfabetem łacińskim. Jest to jeden z postulatów polskiej mniejszości narodowej na Litwie podnoszony od lat. W ubiegłym roku Sejm odrzucił projekt ustawy zezwalający na pisownię „q”, „x” i „w” w dokumentach. Ministerstwo Sprawiedliwości uważa takie rozwiązanie za niewystarczające — polskie nazwiska ze znakami diakrytycznymi (np. „ą”, „ć” czy „ł”) wciąż nie miałyby miejsca bytu.
Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje dopuszczenie liter „q”, „x” i „w” na stronie głównej paszportu dla osób pozostających w związku małżeńskim z cudzoziemcem oraz dla przedstawicieli mniejszości narodowych.
Rząd rozważy opinię w sprawie projektów ustaw zarejestrowanych w poprzedniej kadencji. Jeden z nich proponuje pisownię nazwisk w nielitewskich znakach na stronie głównej paszportu, drugi projekt — na drugiej stronie paszportu.
Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje odrzucić projekt zakładający pisownię na drugiej stronie i przyjąć dopuszczający oryginalne nazwiska na stronie głównej dokumentu.
Już taka pisownia funkcjonuje
Minister Sprawiedliwości Ewelina Dobrowolska zauważa, że obecnie w ewidencji ludności jest już zarejestrowanych prawie 400 obywateli Litwy posiadających ważne dokumenty tożsamości z literami „q”, „x” lub „w”.
Zdaniem minister obowiązujące orzecznictwo dopuszcza również oryginalną pisownię nazwisk. Jednak chcący mieć taki zapis muszą zwrócić się do sądu, a tym samym Litwa „karze swoich obywateli sądami”.
„W najbliższej przyszłości potrzebne jest rozwiązanie, ponieważ ludzie idą do sądu, a więc w zasadzie obciążamy sądy i karzemy naszych obywateli procesem, czego nie powinno być na Litwie” — powiedziała dla BNS Dobrowolska.
Opinia ministerstwa proponuje nie zatwierdzać projektu dotyczącego wpisu na drugiej stronie paszportu, gdyż taki wpis „nie miałby mocy prawnej i nie mógłby być oficjalnie wykorzystywany w państwowym życiu publicznym”.
Czytaj więcej: Ustawa o pisowni nazwisk odrzucona — co dalej?
„Q”, „x” i „w” nie rozwiążą problemu
Zgodnie z opinią taka zmiana nie rozwiąże obecnych problemów pisowni nazwisk, nie zagwarantuje prawa do tego samego nazwiska w rodzinie, a obywatele nadal będą borykać się z problemami.
Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje zalegalizowanie oryginalnej pisowni nazwiska na stronie głównej paszportu, ponieważ „nazwisko osobiste jest unikalnym identyfikatorem konkretnej osoby w odniesieniu do życia osobistego i rodzinnego”.
W opinii stwierdza się, że zmiana nazwiska osoby w dokumentach prawnych innej osoby może nie tylko naruszać prawa człowieka, ale także utrudniać osobie migrację z jednego kraju do drugiego w celach naukowych, zawodowych lub osobistych.
Wskazuje się również, że oryginalny zapis nazwiska byłby oparty na dokumencie źródłowym, jeśli obywatel lub przodkowie posiadali obywatelstwo innego obcego państwa lub osoba była w związku małżeńskim i przybrała inne nazwisko — „nie są rozwiązywane aktualne problemy mniejszości narodowych”.
W związku z tym ministerstwo proponuje uzupełnić projekt zapisem, że „na wniosek obywatela Litwy nielitewskiej narodowości imię i nazwisko powinno być zapisane alfabetem łacińskim i zgodnie z zasadami Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO)”.
Debaty trwają od lat
Debata na temat legalizacji oryginalnej pisowni nazwisk w dokumentach toczy się na Litwie od kilkudziesięciu lat, a projekty ustaw kilkakrotnie trafiały do parlamentu, ale zabrakło głosów do ich przyjęcia.
Niektórzy politycy proponują dopuszczenie stosowania znaków łacińskich na stronie głównej dokumentów osobistych, aby zapewnić prawo do swojego nazwiska. Z kolei inni twierdzą, że podważy to status litewskiego jako języka państwowego i sugerują, że nazwy zapisane alfabetem łacińskim należy pisać tylko na drugiej stronie.
Do tej pory cudzoziemcy i ich małżonkowie, którzy chcą mieć oryginalne nazwiska w paszportach i dowodach osobistych, muszą każdorazowo bronić tego stanowiska w sądzie, a sądy do tej pory orzekały na ich korzyść.
Czytaj więcej: Ustawa o pisowni nazwisk przedstawiona w Sejmie Republiki Litewskiej
Sąd nie odmówił ani razu
Według Ministerstwa Sprawiedliwości tylko w latach 2019-2021 wydano 149 orzeczeń sądowych, które zobowiązały urzędy stanu cywilnego do umieszczania w aktach stanu cywilnego nazwisk z literami „q”, „x” lub „w”. Nie było orzeczeń sądowych odmawiających nadania nazwisk z wymienionymi literami łacińskimi.
Według ministerstwa są to zazwyczaj przypadki, gdy jeden z małżonków bądź rodziców dzieci jest cudzoziemcem z nielitewskimi literami w nazwisku. To właśnie małżeństwo z obcokrajowcem lub rodzicielstwo są argumentem dla uzyskania nazwisk o nielitewskiej pisowni, m.in. nazwisko współmałżonka lub jednego z rodziców.
Na podst.: BNS, TM, własne