W dniu 6 stycznia minęło 31 lat odkąd w 1991 r. w urzędzie celnym w Łoździejach jednostki wojskowe ZSRR zatrzymały przesyłkę z pierwszymi litewskimi znaczkami pocztowymi wyprodukowanymi w Lipsku. Dziś zachowane znaczki pocztowe obrazują trudną historię Litwy.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Znaczki od 1918 r.
– Znaczki pocztowe emitowane są na Litwie od 1918 r., kiedy powstała Poczta Litewska. Pierwsze znaczki pocztowe, zwane białymi, zostały wydrukowane na papierze gazetowym. Same w sobie są jednymi z najciekawszych znaczków pocztowych w całej historii Litwy – mówi „Kurierowi Wileńskiemu” Monika Pulokė, kierownik projektów Działu Komunikacji Poczty Litewskiej.
Od tego czasu Poczta Litewska podjęła na znaczkach ok. 850 tematów.
Tematyka jest różna
– Staramy się, aby znaczki pocztowe były różne, aby nie powtarzały się tematy. Np. w 1998 r. wydaliśmy znaczek z hologramem, w 2017 r. wydaliśmy pachnące znaczki pocztowe, a w 2020 r. wiele uwagi poświęciliśmy znaczkowi dedykowanemu ulubionej litewskiej różowej zupie, czyli chłodnikowi – opowiada.
Pachnące znaczki pocztowe
W 2017 r. wydano pachnące imbirowym ciastem znaczki pocztowe. Zapachowe znaczki weszły do obiegu po raz pierwszy w historii litewskiej filatelistyki. Znaczki o nominale 39 centów wydano w nakładzie 800 tys. egzemplarzy, natomiast pachnące znaczki o nominale 81 centów w nakładzie 150 tys. sztuk. Znaczki pachnące ciastkami z imbiru na zamówienie Poczty Litewskiej były wyprodukowane we Francji.
Kulinaria pocztowe
W 2020 r. Poczta Litewska włączyła do obiegu znaczek pocztowy z serii „Dziedzictwo kulinarne”. Przedstawiony na nim był popularny chłodnik litewski. Autorką znaczka pocztowego, który ukazał się w nakładzie 120 tys. egzemplarzy, jest plastyczka Ugnė Žilytė.
– Najpierw wybierany jest motyw znaczka pocztowego, co powinno być na nim przedstawione. W ciągu roku Lietuvos Paštas wydaje około 25 różnych znaczków, to oznacza, że powinno być 25 tematów, dla każdego znaczka nowy temat – tłumaczy Monika Pulokė.
Każdy może złożyć propozycję tematów
Jak zapewnia rozmówczyni, tematy może zaproponować każdy do końca pierwszego kwartału roku kalendarzowego, tj. do końca marca. Wnioski należy składać do Ministerstwa Transportu i Łączności Republiki Litewskiej. Kluczem do propozycji jest odpowiedź na pytanie: dlaczego to wydarzenie jest tak ważne, że należy je stemplować? Decyzję dotyczącą tematów znaczków podejmuje Komisja ds. Znaczków Pocztowych, w skład której wchodzą przedstawiciele Ministerstwa Transportu i Łączności Republiki Litewskiej, Poczty Litewskiej, a także historycy, malarze, filateliści.
Czytaj więcej: Poczta Litewska ostrzega o wiadomościach w jej imieniu. „Listy są oszustwem”
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Konkurs na ilustracje
– Gdy tematyka przyszłych znaczków jest już znana, około lipca Lietuvos Paštas zaprasza artystów do udziału w konkursie na ilustracje do przyszłorocznych znaczków. Kiedy artyści zgłaszają swoje pomysły, specjalna komisja wybiera najpiękniejsze i najbardziej odpowiednie prace zwycięzców konkursu i ozdabia nimi znaczki pocztowe – komentuje kierowniczka projektów Działu Komunikacji Poczty Litewskiej. – Obecnie zamówienia wysyłamy do drukarni na Łotwie, gdzie odbywa się druk całego nakładu znaczka. Znaczki drukowane są na specjalnym papierze nadającym się tylko do znaczków (od kilku lat znaczki drukowane są na niewidocznym gołym okiem papierze ultrafioletowym, aby zapobiec fałszerstwom).
Wydrukowane znaczki pocztowe docierają do Centrum Logistycznego Poczty Litewskiej. Znaczki są z niej eksportowane do różnych urzędów pocztowych w całej Litwie.
– Cały proces, od pomysłu do wydrukowania i wydania znaczka pocztowego, trwa około 1,5 roku. Plany wydawnicze znaczków są upubliczniane, a plan wydawniczy na 2022 r. jest już dostępny – podkreśla Monika Pulokė.
Powołanie Zarządu Poczty Litewskiej
16 listopada 1918 r. ówczesny minister finansów, handlu i przemysłu Republiki Litewskiej Martynas Yčas podpisał dekret powołujący Zarząd Poczty Litewskiej. W zarządzanym przez Niemców urzędzie pocztowym Oberostu, znajdującym się na skrzyżowaniu ul. Wielkiej i św. Jana, przedstawicieli litewskiego Zarządu nikt nie wpuścił. Dlatego w pierwszych miesiącach pracownicy Zarządu Poczty Litewskiej tymczasowo urzędowali w korytarzu Taryby (Rady-pol.) Litwy. Wobec braku dobrej woli ze strony Niemców szefowie Zarządu Pocztowego samowolnie przenieśli się do pustego pomieszczenia w budynku poczty Oberostu.
Pierwsze znaczki pocztowe niepodległej Litwy, tzw. białe, wydano w Boże Narodzenie 1918 r. Wydano je w pośpiechu po tym, jak niemiecka administracja wojskowa ogłosiła, że urzędy pocztowe Oberostu przestają obsługiwać ludność cywilną. W nocy z 25 na 26 grudnia pierwsze litewskie znaczki pocztowe skromnie wydrukowane na papierze do gazet, w drukarni Martynasa Kukty, głosiły światu istnienie nowego państwa – Litwy.
W pierwszych latach niepodległej Litwy nie było możliwości wysyłania przesyłek pocztowych za granicę pocztą lotniczą, ponieważ na Litwę nie latały żadne samoloty. Pierwsza międzynarodowa linia lotnicza Kowno-Królewiec-Gdańsk-Berlin została otwarta 21 lipca 1921 r. 1 Stycznia 1922 r. Litwa przystąpiła do Światowego Związku Pocztowego.
Tragiczne początki poczty lotniczej
Na początku lutego 1933 r. po raz pierwszy w historii od litewskich i amerykańskich instytucji pocztowych uzyskano zezwolenia na przewóz listów drogą powietrzną. W Ameryce środków na zorganizowanie lotu z Nowego Jorku szukali litewscy piloci, Steponas Darius i Stasys Girėnas, którzy planowali przelecieć przez Atlantyk i dotrzeć na Litwę bez lądowania. Zaproponowano im przewóz listów na Litwę samolotem „Lituanica”. 15 lipca 1933 r. piloci mieli w samolocie specjalną brezentową torbę z 983 listami. Po katastrofie w lesie pod Soldin (obecnie Myślibórz na terytorium Polski) w pobliżu rozbitego samolotu znaleziono torbę z listami.
Po zajęciu kraju przez Sowietów w 1940 r. na ośmiu litewskich znaczkach pocztowych pojawił się napis „LTSR”. W czasie II wojny światowej litewska łączność pocztowa została zerwana, a dalsza działalność poczty litewskiej stała się całkowicie zależna od Moskwy.
7 października 1990 r. w obiegu ukazała się pierwsza seria znaczków niepodległej Litwy „Angelas” (Anioł), głosząca światu o nowo przywróconym państwie, którym opiekuje się anioł.
Czytaj więcej: Listonosz Wiesław Maciulewicz: Koronawirus ciągle wywołuje napięcie