Tendencje wskazują, że spożycie narkotyków w całej UE utrzymuje się na wysokim poziomie. Ostatnie badania wykazały, że 14,1 proc. mieszkańców Litwy i 28,9 proc. mieszkańców UE przynajmniej raz w życiu używało narkotyków.
| Fot. freepik.com
Szacuje się, że w krajach UE 83,4 mln, czyli 29 proc. osób w wieku 15–64 lat, przynajmniej raz w życiu użyło narkotyków, przy czym odsetek mężczyzn (50,5 mln) jest wyższy niż kobiet (33 mln) — wynika z danych Departamentu Kontroli Narkotyków, Tytoniu i Alkoholu. Na Litwie 14,1 proc. populacji w wieku 15–64 lat przynajmniej raz w życiu próbowała narkotyków: 21,2 proc. mężczyzn i 7,0 proc. kobiet.
„W 2021 r. departament po raz piąty zlecił przeprowadzenie badania dotyczącego rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych w populacji ogólnej. Głównym celem tego badania, podobnie jak poprzednich, było zebranie i ocena standaryzowanych danych dotyczących rozpowszechnienia używania środków odurzających i substancji psychotropowych, napojów alkoholowych, tytoniu i innych produktów zawierających nikotynę w populacji ogólnej, ocena wzorów zachowań i postaw ludności Litwy wobec używania substancji psychoaktywnych oraz ocena związku między cechami społeczno-demograficznymi respondentów a używaniem substancji psychoaktywnych” — poinformował Departament Kontroli Narkotyków, Tytoniu i Alkoholu w nadesłanym „Kurierowi Wileńskiemu” komunikacie.
W dniach od 17 września do 14 listopada 2021 r. przeprowadzono bezpośrednie wywiady z 2 501 stałymi mieszkańcami Litwy w wieku 15–64 lat. Respondenci zostali wybrani przy użyciu wieloetapowej metody doboru próby probabilistycznej.
Według sondażu 14,1 proc. mieszkańców Litwy w wieku 15–64 lat przynajmniej raz w życiu użyło przynajmniej jednego narkotyku. 4,5 proc. ankietowanych przyznało, że użyło przynajmniej jednego narkotyku w ciągu ostatnich 12 miesięcy, a 1,6 proc. w ciągu ostatnich 30 dni.
Czytaj więcej: Narkotyki zabijają coraz młodszych mieszkańców Litwy
Narkotyki bardziej rozpowszechnione wśród mężczyzn
„Używanie narkotyków było bardziej rozpowszechnione wśród mężczyzn niż kobiet: 21,2 proc. mężczyzn i 7 proc. kobiet zgłosiło, że używało narkotyki przynajmniej raz w życiu, a 7,2 proc. mężczyzn i 1,9 proc. kobiet zgłosiło, że używało narkotyki w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Używanie narkotyków było także bardziej rozpowszechnione w młodszej populacji (15–34 lata) niż w starszej (35–64 lata)” — napisano „Kurierowi Wileńskiemu”.
W porównaniu z danymi z 2016 r. nieznacznie wzrosła liczba osób używających narkotyki: z 11,5 proc. przynajmniej raz w życiu w 2016 r. do 14,1 proc. w 2021 r., z 3,1 proc. do 4,5 proc. w ciągu ostatnich 12 miesięcy oraz z 1,3 proc. do 1,6 proc. w ciągu ostatnich 30 dni.
Marihuana najpopularniejsza
„Najpopularniejszym narkotykiem na Litwie pozostaje marihuana. Według badań ankietowych 13,7 proc. populacji zgłosiło, że przynajmniej raz w życiu użyło konopi indyjskich. 4,3 proc. respondentów użyło konopi indyjskich przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy, a 1,5 proc. przynajmniej raz w ciągu ostatnich 30 dni” — podano.
Odsetek kobiet, które używały konopi indyjskich, był znacznie niższy niż w przypadku mężczyzn. 6,8 proc. kobiet i 20,7 proc. mężczyzn przynajmniej raz w życiu spróbowało konopi indyjskich, 1,9 proc. kobiet i 6,7 proc. mężczyzn używało konopi indyjskich w ciągu ostatnich 12 miesięcy, a 0,3 proc. kobiet i 2,7 proc. mężczyzn używało konopi indyjskich w ciągu ostatnich 30 dni. Analiza danych według grup wiekowych wykazała, że najwyższy wskaźnik używania konopi indyjskich odnotowano w grupie wiekowej 25–34 lata — jeden na czterech respondentów w wieku 25–34 lata użył konopi indyjskich przynajmniej raz w życiu.
Czytaj więcej: Czy medyczna marihuana będzie legalna?
Ecstasy i kokaina wśród popularnych
„Po konopiach indyjskich najczęściej używanymi narkotykami na Litwie są ecstasy i kokaina. Według badań ankietowych z 2021 r. kokainy przynajmniej raz w życiu użyło 1,8 proc. respondentów, 0,6 proc. w ciągu ostatnich 12 miesięcy i 0,4 proc. w ciągu ostatnich 30 dni. Ecstasy przynajmniej raz w życiu użyło 1,8 proc. respondentów, 0,4 proc. w ciągu ostatnich 12 miesięcy i 0,1 proc. w ciągu ostatnich 30 dni. Amfetaminy przynajmniej raz w życiu użyło 1,4 proc. populacji, 0,2 proc. w ciągu ostatnich 12 miesięcy i 0,1 proc. w ciągu ostatnich 30 dni” — poinformowano.
Rozpowszechnienie używania kokainy w kraju wzrosło z 0,7 proc. w 2016 r. do 1,8 proc. w 2021 r., a odsetek ludności używającej narkotyków innych niż konopie indyjskie wzrósł z 2,8 proc. w 2016 r. do 4,7 proc. w 2021 r, Rozpowszechnienie używania innych narkotyków nieznacznie wzrosło, natomiast rozpowszechnienie używania heroiny od 2012 r. utrzymuje się na stałym poziomie (0,4 proc.).
Narkotyki rozpowszechniają się na całym świecie
„W Europie i na całym świecie rośnie rozpowszechnienie używania narkotyków. Mimo że wspomniane wyżej badania wykazały wzrost wskaźnika używania narkotyków w populacji ogólnej, wskaźnik ten na Litwie jest nadal dwukrotnie niższy od średniej unijnej: 14,1 proc. mieszkańców Litwy i 28,9 proc. mieszkańców UE przynajmniej raz w życiu używało narkotyków. Zażywanie narkotyków przez kobiety na Litwie jest trzykrotnie rzadsze niż średnia w UE. 7 proc. kobiet na Litwie i 21,4 proc. w UE przynajmniej raz w życiu zażyło narkotyki” —napisano.
Używanie narkotyków jest zjawiskiem złożonym i nie ma jednego czynnika determinującego. Niektóre z najważniejszych czynników, które już obecnie decydują o skali i charakterze problemów związanych z narkotykami dziś i w przyszłości, mają charakter zewnętrzny. Globalizacja, rozwój technologii informacyjnych i zmiany demograficzne mają duży wpływ na obecne i przyszłe problemy narkotykowe. Tendencja ta jest już widoczna, ponieważ rynek narkotykowy i charakter zażywania narkotyków stają się coraz bardziej dynamiczne, złożone i wzajemnie powiązane w skali globalnej. Pomimo działań prohibicyjnych europejski rynek narkotykowy, którego częścią jest Litwa, stał się powszechnie dostępny dla szerokiej gamy narkotyków o coraz większej czystości i sile działania.
| Fot. freepik.com
Narkotyki coraz łatwiej dostępne
Na używanie narkotyków duży wpływ ma podaż i dostępność. Powyższe badanie wykazało, że wzrosło nie tylko używanie narkotyków, ale także postrzegana dostępność narkotyków. W porównaniu z badaniem z 2016 r., w 2021 zmniejszył się odsetek osób, które uważały, że zdobycie narkotyków w ciągu 24 godzin byłoby dla nich niemożliwe (59,2 proc. w 2016 r., 52,9 proc. w 2021 r.). W 2021 r. 12,3 proc. uczestników badania uważało, że zdobycie narkotyków w ciągu 24 godzin w razie potrzeby byłoby dla nich łatwe. Mężczyźni i respondenci w wieku 25–34 lat częściej twierdzili, że łatwo byłoby zdobyć narkotyki w ciągu 24 godzin. Tendencje te są zgodne z rozpowszechnieniem używania narkotyków.
Czytaj więcej: Jak odurza się Litwa? Lekarz toksykologii: „Alkoholicy są w różnych grupach społecznych”
Edukacja społeczeństwa
By zapobiegać używaniu narkotyków, potrzebna jest przede wszystkim profilaktyka narkotykowa. Niezbędna jest edukacja społeczeństwa, zwłaszcza młodych ludzi, w zakresie szkód i zagrożeń, skutków ubocznych i wpływu używania narkotyków na zdrowie. W tym celu w projekcie Krajowej Agendy Przeciwdziałania Narkomanii, Tytoniowi i Alkoholowi, Zapobiegania Używaniu Narkotyków i Szkodom Związanym z Narkotykami do roku 2035 wzywa się do rozwijania u uczniów umiejętności społeczno-emocjonalnych oraz zdolności do przeciwstawiania się negatywnym wpływom otoczenia poprzez realizację programów profilaktycznych dostosowanych do potrzeb uczniów wszystkich grup wiekowych. Obecnie wszystkie szkoły ogólnokształcące są zobowiązane do zapewnienia każdemu uczniowi udziału w co najmniej jednym spójnym i długoterminowym programie zapobiegania przemocy i używania substancji psychoaktywnych. Programy takie nie są jednak dostosowane do potrzeb studentów szkół wyższych, a wiadomo, że narkotyki i nowe substancje psychoaktywne są często zażywane już na początku studiów. Ważne jest, aby uczniowie i studenci mieli dostęp do różnych środków, metod pracy i sposobów zapobiegania używaniu substancji psychoaktywnych, byli informowani o niebezpieczeństwach związanych z mieszaniem, przedawkowaniem, prowadzeniem samochodu pod wpływem substancji psychoaktywnych, chorobach przenoszonych drogą płciową, o kontaktach, które umożliwią im uzyskanie szybkiego i bezpłatnego poradnictwa i potrzebnej pomocy. Programy profilaktyczne powinny być realizowane także przez inne placówki oświatowe, służby zdrowia, organizacje społeczne i pozarządowe, ale bez powielania programów prowadzonych w placówkach oświatowych.
Na Litwie programy profilaktyczne są obecnie realizowane przez urzędy zdrowia publicznego, pedagogiczne służby pomocy psychologicznej lub edukacyjnej, świetlice, otwarte centra i przestrzenie młodzieżowe, ale nie ma synergii ani jasnych mechanizmów zapewniania jakości programów profilaktycznych realizowanych przez te instytucje. Utrudnia to tym instytucjom wzajemne dzielenie się dobrymi praktykami i skutecznymi metodami.
