Deklaracja liczy cztery główne rozdziały

• Obrona i bezpieczeństwo
• Wojna Rosji przeciwko Ukrainie
• Współdziałanie i synchronizacja
• Mniejszości narodowe, oświata, nauka, kultura i pamięć Europy

My, Prezydenci Republiki Litewskiej i Rzeczypospolitej Polskiej, spotkaliśmy się w Wilnie w dniu 5 lipca 2023 roku z okazji wizyty państwowej Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na Litwie. Oświadczamy, co następuje.

Obrona i bezpieczeństwo

1. Podkreślamy, że strategiczne partnerstwo między Litwą a Polską zostało wzmocnione w obliczu trwającej wojny na oczach Europy, a dwustronna współpraca koncentruje się przede wszystkim na bezpieczeństwie naszych krajów i regionu.
2. Potwierdzamy nasze zaangażowanie we wzmacnianie NATO i relacji transatlantyckich jako fundamentu naszego bezpieczeństwa. Bardzo doceniamy poświęcenie krajów należących do mechanizmu Wzmocnionej Wysuniętej Obecności i dziękujemy wszystkim sojusznikom za ich zaangażowanie. Trwała i wzmocniona obecność wojskowa członków NATO dysponujących niezbędnymi zdolnościami w regionie oraz gotowość do kolektywnej obrony pozostają kluczowymi elementami wiarygodnego odstraszania w kontekście agresywnej postawy wojskowej Rosji.
3. Podkreślamy również znaczenie stałej obecności Stanów Zjednoczonych w regionie. Wzmacnia ona zdolność odstraszania i pomaga utrzymać pokój i stabilność w całej Europie. Ponownie podkreślamy nasze ambicje i determinację do wzmocnienia współpracy i strategicznego partnerstwa ze Stanami Zjednoczonymi w przyszłości.
4. Zobowiązujemy się do wzmocnienia współpracy regionalnej między państwami wschodniej flanki NATO – Bukaresztańskiej Dziewiątki – która jest ważną formą koordynacji naszego bezpieczeństwa.
5. Będziemy nadal dzielić się naszymi zdolnościami obronnymi, aby wspólnie przeciwdziałać zagrożeniom zewnętrznym, chronić wschodnią flankę sojuszu, w tym obszar Suwalszczyzny, oraz chronić państwa bałtyckie poprzez rozmieszczenie obrony powietrznej i przeciwrakietowej NATO. Jesteśmy gotowi do wzmocnienia dwustronnej współpracy wojskowej poprzez ustanowienie harmonogramu regularnych ćwiczeń wojskowych w celu osiągnięcia większej zdolności do współdziałania między naszymi siłami.
6. Z niecierpliwością oczekujemy zbliżającego się szczytu NATO w Wilnie. Oczekujemy, że jeszcze bardziej wzmocni on zdolność odstraszania i obronność NATO na wschodniej flance, w tym poprzez praktyczne wdrożenie zasady obrony za pomocą silnych, rozmieszczonych lokalnie jednostek o różnym stopniu gotowości bojowej i zdolności bojowej, wstępnie rozmieszczonego sprzętu i zasobów oraz szybko dostępnych posiłków.
7. Z zadowoleniem przyjmujemy nowe regionalne plany obronne NATO mające na celu ochronę naszych obywateli i każdego centymetra terytorium naszych sojuszników. Istotne jest, aby niezbędne siły i zdolności zostały przydzielone do tych planów.

• Odpowiednie wydatki na obronę są niezbędne, aby NATO mogło utrzymać swój cel, w tym wdrożenie decyzji podjętych na szczycie NATO w Madrycie. Oczekujemy ambitnego odnowienia zobowiązania do inwestycji w obronność na szczycie NATO w Wilnie, z minimalnym poziomem 2% PKB przeznaczanym na obronność. Jesteśmy zobowiązani do kontynuowania wysokich wydatków na obronność, zwiększenia inwestycji w infrastrukturę, krajowy przemysł obronny i modernizację sił zbrojnych, a także do wypełnienia naszych zobowiązań w zakresie bezpieczeństwa innych sojuszników.
• Oczekujemy, że Szwecja stanie się pełnoprawnym członkiem NATO i wzywamy naszych sojuszników do jak najszybszego zakończenia procesu ratyfikacji członkostwa Szwecji.
• Potwierdzamy nasze zaangażowanie w politykę otwartych drzwi NATO i zdecydowanie wspieramy euroatlantyckie aspiracje Ukrainy. Musimy wzmocnić partnerstwo NATO z Ukrainą i zakotwiczyć Ukrainę w euroatlantyckiej architekturze bezpieczeństwa. Wzywamy szczyt NATO w Wilnie do zaproponowania jasnej ścieżki członkostwa Ukrainy w NATO, prowadzącej do zaproszenia Ukrainy do przystąpienia do Sojuszu. Miejsce Ukrainy jest w NATO, a jej członkostwo wzmocni sojusz i zwiększy bezpieczeństwo w Europie. W obliczu rosyjskiej agresywnej wojny, szczyt powinien również zapewnić wzmocnione krótko- i długoterminowe praktyczne i wojskowe wsparcie NATO dla Ukrainy.

Jesteśmy zaangażowani we wspieranie reform i euroatlantyckich aspiracji Bośni i Hercegowiny, Gruzji i Mołdawii. Będziemy dążyć do wzmocnienia ich partnerstwa z NATO. Na szczycie NATO w Wilnie oczekujemy dalszego zacieśniania współpracy NATO z państwami o podobnych poglądach, w szczególności z naszymi partnerami w regionie Indo-Pacyfiku i Unią Europejską, w odniesieniu do szerokiego zakresu wspólnych wyzwań.

Wojna Rosji przeciwko Ukrainie

7. Zdecydowanie potępiamy niesprowokowaną i nieuzasadnioną inwazję Rosji oraz brutalną wojnę przeciwko Ukrainie. Wzywamy Rosję do bezwarunkowego wycofania swoich sił z terytorium Ukrainy. Naruszając niepodległość, suwerenność i integralność terytorialną Ukrainy, Federacja Rosyjska, przy aktywnym wsparciu Republiki Białorusi, zagraża międzynarodowemu porządkowi opartemu na wartościach i przestrzeganiu zasad. Nasza demokratyczna społeczność musi wykazać się jednością i wytrwałością w konfrontacji z agresorem.
8. Jesteśmy głęboko zaniepokojeni faktem, że Rosja codziennie popełnia zbrodnie wojenne, celowo atakując infrastrukturę cywilną i codziennie zadając Ukraińcom straszliwe cierpienia. Niedawne zniszczenie tamy w Kachowce i późniejsze powodzie są wyraźną eskalacją wojny. Rosja nadal wykorzystuje energię i żywność jako broń, powodując niedobory i zakłócenia w łańcuchach dostaw na skalę globalną – w wyniku czego cierpi cały świat. Rosja stanowi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa jądrowego na Ukrainie, w szczególności poprzez nielegalną okupację ukraińskiej elektrowni jądrowej Zaporoże. Ciągłe stosowanie szantażu nuklearnego, a także niedawne rozmieszczenie taktycznej broni jądrowej na Białorusi, znacznie zwiększa ryzyko eskalacji. Wzywamy społeczność międzynarodową do podjęcia niezbędnych działań w sprawie niebezpiecznej elektrowni jądrowej w Ostrowcu, zbudowanej i obsługiwanej przez Rosatom.
9. Podkreślamy znaczenie zapewnienia, że Rosja zostanie pociągnięta do odpowiedzialności, w szczególności za międzynarodową zbrodnię agresji. Będziemy konsekwentnie wspierać wszelkie wysiłki prawne mające na celu zapewnienie sprawiedliwości Ukrainie i jej mieszkańcom, w tym ustanowienie międzynarodowego specjalnego trybunału ad hoc ds. zbrodni agresji przeciwko Ukrainie, który mógłby sądzić rosyjskich przywódców zaocznie.
10. Wyrażamy zaniepokojenie rosnącą zależnością Białorusi od Rosji, która znacząco zmienia sytuację bezpieczeństwa w naszym regionie. Białoruś jest współodpowiedzialna z Rosją za wojnę agresji przeciwko Ukrainie. Wzywamy Białoruś do niepopierania Rosji, zaprzestania represji wobec społeczeństwa obywatelskiego, w tym mniejszości polskiej i litewskiej, oraz podjęcia demokratycznego dialogu z białoruskim społeczeństwem obywatelskim.
11. Litwa i Polska będą dążyć do zapewnienia, że indywidualne i sektorowe środki ograniczające UE wobec Rosji i Białorusi będą stale wzmacniane. Zwrócimy większą uwagę na walkę z obchodzeniem sankcji za pośrednictwem państw trzecich.
12. Zobowiązujemy się do wzmocnienia współpracy z Ukrainą w formacie Trójkąta Lubelskiego i będziemy nadal zapewniać Ukrainie wsparcie wojskowe, polityczne, gospodarcze i finansowe. Będziemy koordynować wysiłki dwustronne, UE i NATO, aby pomóc Ukrainie w odbudowie jej kraju, wzmocnić jej odporność i wdrożyć wszystkie reformy na ścieżce europejskiej i euroatlantyckiej.

Współdziałanie i synchronizacja

13. Podkreślamy strategiczne znaczenie wspólnych polsko-litewskich projektów infrastrukturalnych w dziedzinie energetyki, transportu i mobilności wojskowej, takich jak budowa Rail Baltica, Via Baltica i Via Carpatia. W ubiegłym roku uruchomiono interkonektor gazowy GIPL, integrujący kraje bałtyckie i Finlandię z unijną siecią przesyłu gazu. Synergia z terminalem LNG w Kłajpedzie pozwala naszym krajom zabezpieczyć alternatywne źródła gazu, zwiększając tym samym bezpieczeństwo energetyczne.
14. Odnotowujemy udaną integrację litewskiego i polskiego systemu elektroenergetycznego poprzez LitPol Link, a także realizację szeregu innych strategicznych projektów, które są ważne dla bezpiecznego i niezależnego funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, co potwierdza niedawna analiza stabilności przeprowadzona przez Instytut Energetyki w Gdańsku. Popieramy dalsze wysiłki na rzecz jak najszybszego zakończenia synchronizacji bałtyckich systemów energetycznych z obszarem synchronizacji kontynentalnych europejskich sieci elektroenergetycznych, które powinny być odpowiednio przygotowane, aby uniknąć nieoczekiwanych zagrożeń i zapewnić bezpieczeństwo energetyczne regionu przed możliwymi zagrożeniami lub zakłóceniami geopolitycznymi, a także zakończyć zależność od rosyjskiego systemu elektroenergetycznego, który obecnie zasila kraje bałtyckie. W pełni popieramy przyjęty już scenariusz, w którym podmorski kabel HVDC – Harmony Link – będzie kluczowym elementem zapewniającym odporność synchronizacji i możliwość transgranicznej wymiany energii.
15. Podkreślamy znaczenie inicjatywy „Pasy Solidarności” dla zabezpieczenia alternatywnych szlaków handlowych dla Ukrainy przez UE. Litwa i Polska będą nadal zacieśniać współpracę w celu wzmocnienia odpornych połączeń międzysystemowych z Ukrainą w celu zwiększenia zdolności transportowych podwójnego zastosowania między Morzem Bałtyckim a Morzem Czarnym. Podkreślamy potrzebę zwiększenia finansowania przez UE projektów mobilności wojskowej.
16. W ramach przygotowań do zbliżającego się szczytu Inicjatywy Trójmorza (3SI) na Litwie w 2024 r. będziemy kontynuować nasze wspólne wysiłki w formacie 3SI w celu zwiększenia łączności i współpracy gospodarczej w naszym regionie, wzmocnienia więzi transatlantyckich, wykorzystania 3SI jako platformy odbudowy Ukrainy i pomocy jej infrastrukturze w integracji z UE i 3SI.

Mniejszości narodowe, oświata, nauka, kultura i pamięć Europy

17. Promujemy partnerstwa między naszymi krajami i ludźmi w dziedzinie edukacji, nauki, badań i kultury.
18. Podkreślamy, że mniejszość polska na Litwie i litewska w Polsce są integralnymi częściami naszych społeczeństw i mają pozytywny wpływ na nasze życie społeczne, kulturalne i gospodarcze. Będziemy nadal chronić ich prawa, biorąc pod uwagę nasze zobowiązania w tej dziedzinie wynikające z Traktatu o przyjaźni i dobrosąsiedzkiej współpracy między Republiką Litewską a Rzecząpospolitą Polską, a także nasze zobowiązania międzynarodowe.
19. W szczególności zobowiązujemy się do utrzymania i wzmocnienia wysokiej jakości oświaty dla mniejszości narodowych. Zgadzamy się wzmocnić współpracę przewidzianą w przyjętej w 2019 roku Deklaracji w sprawie oświaty polskiej mniejszości narodowej w Republice Litewskiej i litewskiej mniejszości narodowej w Rzeczypospolitej Polskiej.
20. Zgadzamy się nasilać nasze wysiłki na szczeblu międzynarodowym w celu potępienia ciągłych naruszeń praw człowieka popełnianych przez autorytarne dyktatury, uczczenia pamięci ich ofiar i zwrócenia uwagi społeczeństw europejskich na trwającą walkę z brutalnymi reżimami. Wzywamy odpowiednie instytucje do wzmocnienia programów edukacyjnych i badawczych, do wzmożenia wysiłków w walce z dezinformacją i próbami pisania historii na nowo, do poświęcenia odpowiedniej uwagi śledztwom i upamiętnianiu zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne, do ukończenia budowy pomnika ofiar totalitaryzmu w Brukseli oraz do rozwijania projektów Europejskiej Sieci Pamięci i Solidarności.
21. Będziemy nadal koncentrować się na wspólnej historii i dziedzictwie kulturowym naszych krajów w kontekście europejskim. Dobitnym przykładem takiej współpracy jest 160. rocznica powstania 1863-1864 r. (styczniowego), upamiętniona przez Polaków, Litwinów, Białorusinów i Ukraińców. Jej kontynuacją będą obchody 230. rocznicy insurekcji Tadeusza Kościuszki.

Potwierdzamy nasze zaangażowanie w powołaną w 2020 roku Radę Prezydentów i doceniamy jej wkład w umacnianie naszych stosunków dwustronnych.

Tłum. i opr. A.K.