Prezydent RP Andrzej Duda w okolicznościowym liście zachęcającym do wspólnej lektury zaznaczył: „To książka nastrojowa, napisana barwnym językiem, a zarazem donośna i sugestywna w swoim patriotycznym przesłaniu. (…) Spotkajmy się z rodzinami Bohatyrowiczów, Korczyńskich i innymi postaciami, wysłuchajmy ich rozmów o Polsce, ale też tych codziennych pogawędek »przy polskim stole«. Odkryjmy na nowo atmosferę tego dzieła, bogatą nadniemeńską przyrodę, wspaniałe pejzaże i krajobrazy. Przypomnijmy wreszcie ważne dziedzictwo powstania styczniowego, które powraca we wspomnieniach bohaterów i legendzie jako symbol i fundament narodowej pamięci i którego znaczenie jest istotne także dla innych narodów naszego regionu”.
Wspólne czytanie co roku odbywa się w tysiącach miejsc w Polsce i na świecie.
Czytaj więcej: W Wilnie — Narodowe Czytanie „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej
| Fot. KPRP, Grzegorz Jakubowski
Opus magnum Orzeszkowej
„Nad Niemnem” to najbardziej znana powieść Elizy Orzeszkowej. Powstawała w latach 1886–1887, a w formie książki ukazała się w 1888 r. Ze względu na barwne opisy, wyrazistych bohaterów i odwołania historyczne dzieło porównywano do Mickiewiczowskiego „Pana Tadeusza”. Żadna inna książka pisarki nie została tak entuzjastycznie przyjęta przez recenzentów. Chwalono m.in. sprawne połączenie dydaktyzmu z walorami artystycznymi i przemyślaną kompozycję całości.
„Nad Niemnem” cieszyło się popularnością i uznaniem kolejnych pokoleń czytelników. W II Rzeczypospolitej powieścią zainteresowało się kino. Ekranizację książki ukończono w 1939 r., ale obraz zaginął w czasie II wojny światowej. Kolejny film nakręcono w połowie lat 80. XX w. „Nad Niemnem” to jeden najważniejszych utworów literatury polskiej podejmujący tematykę powstania styczniowego, którego 160-lecie obchodzone jest w 2023 r.
Czytaj więcej: Wernisaż i debata — 160. rocznica powstania styczniowego w Wilnie [GALERIA]
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Powiązania autorki z Wilnem
W programie zorganizowanego przez Instytut Polski w Wilnie i Ambasadę RP w Wilnie wydarzenia znalazł się m.in. krótki wykład dr Ireny Fedorowicz z Uniwersytetu Wileńskiego o epoce, w której powstała powieść, o imponującym dorobku artystycznym autorki oraz o jej powiązaniach z Wilnem.
– Eliza Orzeszkowa ma w swoim dorobku ponad 30 powieści, ok. 60 opowiadań, nowel, obrazków, ponad 80 artykułów publicystycznych, 9 tomów korespondencji. Warto przypomnieć, że pisarka ma bardzo wybitne zasługi dla Wilna. Mianowicie w 1879 r. zainwestowała właściwie cały swój posag i właśnie tutaj otworzyła księgarnię wydawniczą pod nazwą „E. Orzeszkowa i Spółka”. W czasach najsurowszej cenzury Wilno miało więc księgarnię. Była też często obecna na ważnych wileńskich przedstawieniach teatralnych, m.in. podczas premier teatru polskiego kierowanego przez Nunę Młodziejowską. Oprócz tego była zapraszana jako prelegentka do wygłoszenia odczytów. Po raz ostatni była w Wilnie w 1909 r. na zaproszenie adwokata Wróblewskiego. Wygłosiła wówczas prelekcje na temat Zygmunta Krasińskiego. Wiadomo jest, że gdy pisarka przyjeżdżała do Wilna, miała zapewnione konie, powóz, które hrabia Tyszkiewicz specjalnie przeznaczał na ten cel. Mogła więc swobodnie poruszać się po mieście. Ważną formą kontaktu Orzeszkowej z Wilnem jest także fakt, że podczas ostatniego pobytu podjęła decyzję, żeby swoją spuściznę rękopiśmienną przekazać do zbiorów Towarzystwa Przyjaciół w Wilnie, którego była współzałożycielką. Te zbiory są przechowywane w Bibliotece Akademii Nauk im. Wróblewskich oraz w Archiwum Historycznym. Natomiast meble pamiątkowe – stolik i dwa fotele, które przekazała w prezencie dla Wilna – są w zbiorach Muzeum Narodowego Litwy. Warto zaznaczyć, że Orzeszkowa była jedyną w gronie twórców epoki pozytywizmu pisarką, która przez całe swoje życie na stałe mieszkała na terenie dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego – opowiadała dr Irena Fedorowicz.
Czytaj więcej: Nieznane kartki z pamiętników Jana Obsta
„Kordian” kolejną lekturą
Podczas wydarzenia w „Sakwie” aktorzy Polskiego Teatru „Studio” w Wilnie zainscenizowali kilka scen z powieści. Odbyło się też czytanie fragmentów przez wszystkich chętnych. Udział w wydarzeniu wzięli ambasador RP na Litwie Konstanty Radziwiłł z małżonką, dyrektor Instytutu Polskiego w Wilnie Dorota Mamaj, mieszkańcy i goście Wilna.
Organizatorami byli: Instytut Polski w Wilnie, Ambasada RP w Wilnie, Polski Teatr „Studio” w Wilnie, kawiarnia „Sakwa”.
Tegoroczna 12. edycja akcji Narodowe Czytanie z udziałem prezydenta Andrzeja Dudy i jego małżonki Agaty Kornhauser-Dudy odbyła w warszawskim Ogrodzie Saskim. Na zakończenie wspólnego czytania prezydent z małżonką zapowiedzieli lekturę kolejnej odsłony akcji. Będzie nią „Kordian” Juliusza Słowackiego. – To jeden z najbardziej znanych w historii naszej literatury dramat, również związany z trudnym dla Polaków czasem. Będziemy więc przeżywać te emocje, które targały polską duszą, i debaty międzypokoleniowe, jakie toczyły się po powstaniu listopadowym – ogłosił prezydent RP.
Czytaj więcej: Wileńskie ślady polskich romantyków: Władysław Syrokomla
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 37 (107) 16-22/09/2023