19 maja Główna Komisja Wyborcza (VRK) ostatecznie zatwierdziła wynik I tury wyborów prezydenckich. Zwycięzcami oficjalnie zostali ogłoszeni Gitanas Nausėda i Ingrida Šimonytė. Urzędujący prezydent w I turze zdobył 43,95 proc. głosów, natomiast szefowa rządu — 20,05. Dwoje kandydatów, podobnie jak w 2019, ponownie zawalczą o fotel prezydencki. Sytuacja jest o tyle inna, że przed pięcioma laty liderką I tury była Šimonytė, która wówczas zdobyła 31,31 proc., natomiast Nausėda zebrał o niecały procent mniej. Tym niemniej, w II turze Nausėdę poparło 65,68 proc. głosujących a Šimonytė — 33,04 proc.
Czytaj więcej: Vaitkus zasłonił całe show. Co znaczą dla nas wyniki wyborów prezydenckich na Litwie?
Wyborcy są aktywniejsi
„W głosowaniu wzięło udział prawie 1 mln 440 tys. osób, co stanowi 59,95 proc. ogółu wyborców, nieważnych kart do głosowania — 11 607, ważnych — 1 mln 428 tys.” — poinformowała w niedzielę przewodnicząca VRK Lina Petronienė. Dodała, że w porównaniu z poprzednimi wyborami prezydenckimi aktywność wyborcza wzrosła o 2,59 proc. Zdaniem szefowej VRK w tym roku głosowało dodatkowych 13 tys. wyborców. „To jest mniej więcej tyle, ile posiada wyborców rejon jezioroski” — zaznaczyła Petronienė.
21 maja rozpoczęło się głosowanie przedterminowe, które potrwa do czwartku. Wyborca może zagłosować w każdej jednostce samorządowej na terytorium Litwy. Lokale wyborcze będą otwarte w godzinach 7:00-20:00.
Na terytorium Wilna, w dniach 21-23 maja, będzie działało 5 lokali wyborczych: w gmachu stołecznego samorządu przy ul. Konstitucijos 3; w Szkole Przedsiębiorczości Uniwersytetu Wileńskiego przy alei Saulėtekio 22; na placu Andrieja Sacharowa przy Domu Prasy; na placu Łukiskim; w gmachu samorządu rej. wileńskiego przy ul. Rinktinės 50. W rejonie wileńskim będzie można ponadto oddać swój głos w Centrum Kultury w Niemenczynie. Mieszkańcy rej. solecznickiego będą mogli zagłosować przedterminowo w gmachu samorządu. To samo dotyczy mieszkańców Trok.
W dniach 22-24 maja głosowanie odbędzie się w szpitalach, instytucjach opieki socjalnej, jednostkach wojskowych oraz więzieniach. 24-25 maja odbędą się wybory w domach. W domu mają prawo zagłosować osoby niepełnosprawne, opiekujące się chorymi, osoby chore oraz mające ponad 70 lat.
Uprawnienia prezydenta
Ustrój polityczny Litwy przez ekspertów jest określany jako parlamentarno-prezydencki. Zgodnie z litewskim ustawodawstwem prezydent decyduje o podstawowych kierunkach polityki zagranicznej i wspólnie z rządem realizuje politykę zagraniczną. Podpisuje umowy międzynarodowe i oddaje je do Sejmu do ratyfikacji. Na wniosek rządu mianuje i odwołuje ambasadorów.
W przypadku polityki wewnętrznej to pierwsza osoba w państwie, jest również głównodowodzącym sił zbrojnych. Prezydent przewodniczy Radzie Obronnej oraz za zgodą Sejmu powołuje i odwołuje naczelnego dowódcę armii. Poza tym za zgodą Sejmu powołuje i odwołuje szefa rządu. Zgodnie z wyjaśnieniami Sądu Konstytucyjnego z 1998 r. prezydent może zatwierdzić tylko takiego kandydata na premiera, którego przedstawi mu większość sejmowa. Prezydent może zgłaszać własne projekty ustaw w Sejmie. Głowa państwa może zawetować każdy akt prawny przyjęty przez Sejm, jeśli jednak większość parlamentarna odrzuci weto prezydenckie, to wówczas on jest zobowiązany do podpisania ustaw.
Po odzyskaniu niepodległości Litwa posiadała pięciu prezydentów. Pierwszym prezydentem był Algirdas Brazauskas, który rządził w latach 1993-98. Drugim prezydentem został Valdas Adamkus. W 2003 r. Adamkus przegrał z Rolandasem Paksasem, który po roku został usunięty ze stanowiska w drodze impeachmentu. Prezydentem został ponownie Valdas Adamkus. W 2009 r. prezydentem została Dalia Grybauskaitė, która rządziła Litwą przez dwie kadencje. W 2019 r. nowym prezydentem został Gitanas Nausėda.
Czytaj więcej: Duchniewicz o wyborach prezydenckich: „Ufam naszym mieszkańcom”