W wydarzeniu łącznie uczestniczyło kilkudziesięciu gości, w tym twórcy (prozaicy, poeci, tłumacze) oraz profesjonalni przedstawiciele życia literackiego (wydawcy, dyrektorzy artystyczni festiwali i projektów literackich, badacze literatury, menedżerowie literatury).
Kongres zgromadził gości z wielu krajów, m.in. z: Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Słowenii, Rumunii, Bułgarii, Francji, Szwecji, Niemiec, Węgier, Ukrainy i Polski. Obecny też był np. Siarhej Šupa, białoruski wydawca i tłumacz, aktualnie przebywający na emigracji w Czechach, także związany z Wilnem.
Pierwszy raz w Wilnie
Organizatorom przedsięwzięcia udało się zaprosić do stolicy Litwy naprawdę wyjątkowe postacie życia literackiego, by wymienić chociażby: Naomi Wood (znaną angielską prozaiczkę), Roxanę Hashemi (irańsko-niemiecką poetkę i tłumaczkę, obecnie mieszkającą w Marsylii), Jean Fraser (założycielkę i szefową jednego z najbardziej renomowanych szkockich wydawnictw literackich) czy Jonathana Simonsa (poetę i eseistę, a także założyciela i szefa międzynarodowego wydawnictwa literackiego).
Do Wilna przybyli też tłumacze literatury litewskiej, jak np. Aranka Laczházi z Węgier, a także osoby od lat zajmujące się wydawaniem literatury, także litewskiej w tłumaczeniach, jak np. Roman Pilske z Niemiec.
W tym miejscu nie sposób wymienić wszystkich, a poszczególne postaci przywołuję, by unaocznić, jak bardzo wielokulturowym wydarzeniem stał się majowy kongres. Warto może dodać, że z Polski wzięła udział w kongresie Marta Kiewel, zastępczyni kierownika działu programowego we Wrocławskim Domu Literatury, która oceniła: – Majowy Kongres Literatury w Wilnie był niezwykłym czasem wypełnionym prezentacjami współczesnej literatury litewskiej i rozmowami o niej z pisarzami, tłumaczami, wydawcami i menedżerami kultury z całej Europy. Nad wszystkim zaś czuć było ducha poetów związanych z tym miastem – Czesława Miłosza, Juliusza Słowackiego czy Tymoteusza Karpowicza.
Czytaj więcej: Tymoteusz Karpowicz: zapomniany poeta pochodzący z Litwy
Jestem zaszczycony, że także ja byłem gościem kongresu, reprezentując gdańskie inicjatywy kulturalne, w tym literackie (festiwal „Wilno w Gdańsku”, projekt „Bursztyny Literatury”, a także Gdański Klub Poetów), a zarazem także gdańsko-wileńskie więzi kulturalne. W pewnym sensie mogę śmiało powiedzieć, że byłem gościem kongresu specyficznym, bo z jednej strony z Gdańska, z drugiej jednak – tak bardzo związanym z Wilnem i Litwą, że można powiedzieć: uczestnikiem gdańsko-wileńskim. Zresztą, każdy uczestnik kongresu wnosił weń swoje wyjątkowe doświadczenie, wiedzę, osobowość, wywodzące się z kulturowej proweniencji, jak i ze specjalizacji; wszystkich nas jednak łączyła miłość do literatury.
Był to pierwszy tego rodzaju kongres zorganizowany w Wilnie, który miał na celu przede wszystkim promocję litewskiej literatury oraz wileńskiego życia literackiego. Zarazem wydarzenie przyczyniło się do intensyfikacji międzynarodowej współpracy literackiej, a także pogłębienia nawiązanych już przez Wilno jako Miasto Literatury UNESCO więzi z partnerami, głównie z Europy. Wszystko zaś po to, by wspierać twórczość, czytelnictwo, życie literackie, a także by poszukiwać nowych form działania i rozwoju. Wreszcie by wykorzystać szanse, jakie daje przynależność Wilna do programu Miasto Literatury, stanowiącego element Sieci Miast Kreatywnych UNESCO.
Czytaj więcej: Wilno oficjalnie miastem literatury UNESCO. Co to da dla stolicy?
Gospodarze świetnie się zaprezentowali
Trzeba przyznać, że literatura litewska, jak i życie literackie stolicy Litwy zostały przybliżone gościom z jak najlepszej strony. Swoją twórczość prezentowali zarówno autorzy dojrzali, znani i rozpoznawalni, wielokrotnie nagradzani i tłumaczeni, jak i uzdolnieni przedstawiciele młodych pokoleń. Organizatorzy zadbali o dostępność świetnych tłumaczeń utworów litewskich na język angielski, a dzięki wyświetlaniu ich równolegle z czytaniem wierszy bądź fragmentów prozy przez autorów publiczność mogła osłuchać się z pięknem brzmienia języka litewskiego.
Wśród licznie reprezentowanych przedstawicieli litewskiej literatury warto odnotować udział: Tomasa Venclovy, Birutė Jonuškaitė, Antanasa A. Jonynasa Herkusa Kunčiusa, Kornelijusa Platelisa czy Alvydasa Šlepikasa. Z młodszych pokoleń można wspomnieć takich autorów, jak m.in.: Rimas Uzgiris, Rasa Aškinytė, Indrė Valantinaitė czy Marius Burokas. I znowuż, trzeba podkreślić, że lista ta jest niepełna, nie sposób wymienić wszystkich wyśmienitych twórców.
Spotkania autorskie odbywały się w Wileńskim Domu Literatury oraz Domu Sygnatariuszy, w samym sercu wileńskiej Starówki. Organizatorzy zadbali także o serię spotkań związanych z profesjonalnym działaniem środowiska literackiego, w tym z wydawcami litewskich czasopism literackich (m.in. Šiaurės Atėnai, Literatūra ir menas, Vilnius Review, Rubinaitis), związkami twórczymi (w tym przede wszystkim ze Związkiem Pisarzy Litwy), instytucjami oraz organizacjami kulturalnymi.
Odbyły się m.in. wizyty studyjne w Związku Pisarzy Litwy, Centralnej Bibliotece Publicznej m. Wilna, Litewskiej Bibliotece Narodowej im. Martynasa Mažvydasa, Wileńskim Domu Literatury, Uniwersytecie Wileńskim. Goście kongresu wzięli też udział w sesjach tematycznych poświęconych inicjatywom Litewskiego Instytutu Kultury oraz możliwościom wsparcia inicjatyw translatorskich. Zwiedzili też Uniwersytet Wileński, w tym jego Wydział Filologiczny. Na zakończenie kongresu odbyła się specjalna wycieczka literacka śladami Wilna.
Wspólnota literackiego świata
Międzynarodowy Kongres Literatury kolejny raz udowodnił, że Wilno to miasto żyjące literaturą i stawiające na swój rozwój poprzez literaturę. Nie zabrakło też spotkania uczestników kongresu z władzami miasta.
– Niedawno UNESCO przyznało Wilnu status Miasta Literatury, a dziś przejmujemy inicjatywę we wzmacnianiu międzynarodowych więzi społeczności literackiej, zapraszając przedstawicieli miast uczestniczących w sieci do zapoznania się z inicjatywami i działaniami Wilna. Mam nadzieję, że to wydarzenie ujawni i zaprezentuje wyjątkowe doświadczenie miasta, pobudzi nowe inicjatywy i projekty literackie oraz wzmocni znaczenie literatury dla miast – powiedziała podczas uroczystego przyjęcia w Ratuszu wileńskim wicemer Simona Bieliūnė.
Dodajmy, że spotkania takie, jak majowy kongres literatury w Wilnie, są niezwykle potrzebne, zwłaszcza w świecie zdominowanym przez wojnę i przemoc. Umożliwiają nawiązywanie nowych kontaktów, a także pogłębianie istniejących. Budują wspólnotę literackiego świata, międzykulturową, ale i silną potęgą tożsamości reprezentujących ją członków. Pokazują, że możliwy jest świat współpracy, a nie przemocy. Świat twórczości, a nie niszczenia. Świat, w którym chcemy współpracować, a nie tylko rywalizować.
Ogrom pracy, jaki w przygotowanie kongresu włożyły Rūta Elijošaitytė-Kaikarė oraz Marija Mažulė z Wilna – Miasta Literatury UNESCO, pokazują też, że twórcy potrzebują wsparcia instytucjonalnego, a obecność Wilna w programie Miasto Literatury, stanowiącym element Sieci Miast Kreatywnych UNESCO, jest dobrym przykładem, w jaki sposób można i dzisiaj wspierać działalność twórczą, łącząc rozmaite środowiska literackie.
Rūta Elijošaitytė-Kaikarė podsumowała kongres słowami: – Kongres był wyjątkowym doświadczeniem dla wileńskiej społeczności literackiej i owocnym dla naszych gości. Mamy nadzieję, że te kilka dni pomogło lepiej zrozumieć litewską literaturę i kulturę, i że będziemy mieli wiele możliwości wspólnych projektów, festiwali i wymiany.
| Fot. Mindaugas Mikulėnas, Birutė Jonuškaitė
Czytaj więcej: Tomas Venclova specjalnie dla „Kuriera”: Czas zaleczy rany
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 20 (59) 25-31/05/2024