— Ostatni poważny remont całego budynku miał miejsce w 1976 r. — odnowiono wówczas już istniejące i wprowadzono brakujące komunikacje. Teraz prace remontowe będą prowadzone nie tylko wewnątrz, ale i na zewnątrz budynku. Odnowione albo wymienione zostaną wszystkie drewniane konstrukcje, wymianie i remontowi ulegną komunikacje: system ogrzewania, wodociąg i kanalizacja, instalacje elektryczne, system oświetlenia, wentylacja. Kapitalny remont pomoże pracownikom muzeum zapewnić odpowiednie warunki do eksponowania cennych zbiorów, a gościom muzeum zapewni wygodne zwiedzania. Póki budynek jest remontowany, swą działalność przenosimy do pomieszczeń uniwersyteckich — mówi „Kurierowi Wileńskiemu” Alicja Dzisiewicz, kustoszka muzeum.
Czytaj więcej: Ważne daty dla wileńskiego Muzeum Adama Mickiewicza
Zabytkowa kamienica i wkład Polski
Rozmówczyni zaznacza, że najstarszą zachowaną częścią budynku, w którym mieści się muzeum, jest piwnica z XVII w. Fragmenty zielonych dachówek odkryte w podwórku podczas badań archeologicznych świadczą, że jakaś kamienica stała w tym miejscu jeszcze w XV w. Obecny zespół budynków ostatecznie ukształtował się w końcu XVIII w. i według starej numeracji był oznaczony numerem 147.
Remont zabytkowego budynku finansują dwie strony: Uniwersytet Wileński oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, które środki przekazało za pośrednictwem Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego.
„Cieszymy się, że po remoncie będziemy mogli powitać zwiedzających w odnowionym budynku. Istniejące od ponad wieku muzeum stało się ważnym miejscem spotkań z kulturą, historią, literaturą, przykładem współpracy międzykulturowej. Jesteśmy niezmiernie wdzięczni Rzeczypospolitej Polskiej za zaufanie i wkład w projekt” — mówi Monika Ramonaitė, dyrektorka Muzeum Uniwersytetu Wileńskiego.
Placówka kontynuuje działalność
Do czasu zakończenia remontu muzeum będzie organizować wycieczki tematyczne mające na celu przybliżenie życia i twórczości Adama Mickiewicza.
— Kontynuujemy także przedwojenną tradycję Śród Literackich. W tym roku mamy już za sobą dziewięć Śród, a do końca roku bieżącego zaprosimy Państwa na kolejne trzy spotkania. Środy odbywają się w salach uniwersyteckich — wyjaśnia Alicja Dzisiewicz.
Już tej jesieni w kościele akademickim pw. św. Janów zostanie otwarta tymczasowa wystawa opowiadająca o wieszczu i jego twórczości.
Pierwsza wzmianka o założycielu
W kamienicy przy zaułku Bernardyńskim wieszcz, według słów jego przyjaciela — A.E. Odyńca, mieszkał od Wielkanocy do czerwca 1822 r. Tu szykował do druku „Grażynę”. Wśród lokatorów kamienicy oprócz Adama Mickiewicza byli jego przyjaciele: Ignacy Domeyko, Józef Jeżowski, Antoni Edward Odyniec.
— Za datę założenia muzeum uważany jest dzień 23 września 1911 r., kiedy to wileński „Tygodnik Ilustrowany” opublikował artykuł, w którym został przedstawiony nowy właściciel historycznego budynku — śpiewak operowy i dziennikarz — Jan Konrad Obst (1876–1954). Podawał też niezwykłą informację: w odnawianym pokoju Mickiewicza pod tapetą została odkryta tablica pamiątkowa z napisem „Tu pisana Grażyna / 1822”, co stało się zachętą dla Obsta, by tu otworzyć prywatne muzeum poświęcone Adamowi Mickiewiczowi. Dziś wiemy, że tablica została wmurowana przez jednego z wcześniejszych właścicieli budynku — lekarza wojskowego Jana Życkiego (1810–1875) — opowiada Alicja Dzisiewicz.
Czytaj więcej: Nieznane kartki z pamiętników Jana Obsta
Kolekcja Obstów
Jan z żoną Różą od dawna byli zapalonymi kolekcjonerami. Przenosząc się do Wilna z Petersburga, gdzie długo mieszkali, przywieźli kolekcję cennych książek, mebli, dywanów, obrazów, dokumentów z powstania w 1863 r. i wiele innych przedmiotów, które rozmieścili w prywatnych pokojach na piętrze. Zgromadzone w rodzinnej kolekcji mickiewicziana — portrety, litografie i inne przedmioty związane z poetą i jego dziełami — stały się częścią ekspozycji nowo otwartego Muzeum Adama Mickiewicza.
Perypetie wojenne
Obstowie starannie opiekowali się swoim muzeum.
— Przeżyło ono pierwszą wojnę światową i inwazję bolszewicką, potem perypetie powojenne. 19 stycznia 1938 r. Obst podpisał „Akt darowizny”, na mocy którego przekazał budynek przy zaułku Bernardyńskim 11 z założonym tu przed 27 laty muzeum i jego eksponatami na rzecz Uniwersytetu Stefana Batorego. Rodzina Obstów postanowiła przenieść się z hałaśliwego miasta do kupionego podwileńskiego majątku — do Rubna. W niespełna rok od chwili podpisania dokumentu wybucha druga wojna światowa. Ekspozycja muzeum Obsta została częściowo rozgrabiona, część pamiątek została ukryta i uratowana — kontynuuje kustoszka placówki.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Wsparcie mecenatów
W czasach sowieckich muzeum faktycznie działało, ale było niedostępne dla zwiedzających. Nie wiadomo czy dzisiaj istniałoby, gdyby w 1990 r. jego dyrektorem nie został litewski poeta i publicysta Rimantas Šalna.
— Pomieszczenie, które należało do muzeum, było w opłakanym stanie i wymagało gruntownego remontu. Jako jedni z pierwszych pomoc zaoferowali wileńscy dziennikarze śp. Halina Jotkiałło i Jerzy Surwiło. Dzięki ich publikacjom, m.in. na łamach „Kuriera Wileńskiego”, losem muzeum zainteresowało się wiele wpływowych ludzi. Polski tenor Wiesław Ochman pomógł wykupić sąsiadujące z muzeum mieszkanie stróża i przez to poszerzyć placówkę. W 1998 r. w dwusetną rocznicę urodzin Adama Mickiewicza fasada budynku została wyremontowana dzięki prywatnym środkom Jerzego Teichmana, małżonka Eufemii Teichman, ówczesnej ambasador RP na Litwie, Sprezentowali oni także dla muzeum popiersie wieszcza. Najwięcej pomocy muzeum zyskało dzięki wsparciu mecenatów — wspomina Rimantas Šalna.
Pamiątki po wieszczu
Od chwili otwarcia przez Obsta muzeum przyjmowało zwiedzających. Odbywały się tu różne imprezy, których liczba zaczęła intensywnie wzrastać od chwili odzyskania niepodległości przez Litwę: prezentacje książek, zajęcia edukacyjne dla uczniów szkół polskich i litewskich, konkursy poetyckie, a także wystawy poświęcone różnym jubileuszom związanych z Wilnem i twórcami XIX w. W 2009 r. odrodzono tu tradycję spotkań intelektualnych — słynnych przedwojennych Śród Literackich, które dawniej odbywały się w Celi Konrada. Na zbiory muzealne składają się obrazy, książki, fotografie, rzeźby, pamiątki z pobytu Adama Mickiewicza w Wilnie, Kownie, Paryżu.
— W zbiorach muzealnych są autentyczne meble należące do Adama Mickiewicza — krzesło i stół z Kowna oraz krzesło z Paryża podarowane przez Ludwika Goreckiego, wnuka Mickiewicza, Związkowi Literatów Zawodowych Polskich w 1929 r. — wymienia Alicja Dzisiewicz.
1 stycznia 2021 r. Muzeum Adama Mickiewicza weszło w skład Muzeum Uniwersytetu Wileńskiego. Obowiązki dyrektora Muzeum UW pełni Monika Ramonaitė — doktorantka na Wydziale Historii UW, lektor Wydziału Medycznego UW.
Czytaj więcej: Muzeum Adama Mickiewicza zaprasza na prezentację zbioru wierszy o Wilnie