Opowieści, które budują wspólnotę pamięci. W Tuskulanach otwarto wystawę plenerową

W parku w Tuskulnach od środy, 25 września można zobaczyć postacie osób, związanych z tym miejscem. Przez prawie dwa wieki w historii tego miejsca prowadzą zwiedzających opowieści lekarza i działacza społecznego Julianie Titjusa, poety i podróżnika Franciszka Walickiego, Sprawiedliwej wśród Narodów Świata Lucyny Antonowicz-Bauer, bohaterskiego biskupa Vincentasa Borisevičiusa czy pułkownika i przywódcy litewskich partyzantów Leonasa Taunysa.

Park pamięci w Tuskulanach to wyjątkowe miejsce, w którym zbiegają się najpiękniejsze i najtragiczniejsze momenty w historii Litwy. W tym roku mija 80 lat, od kiedy ten malowniczy teren zaczął być wykorzystywany przez NKWD jako miejsce ukrycia masowych grobów.

— W latach 1994-1996 i w 2003 r. specjaliści z Centrum Badań „Lietuvos pilys” przeprowadzili badania archeologiczne tu. W ich trakcie odkryto 45 dołów, w których znaleziono się szczątki 724 osób. Największą grupę wśród pochowanych w Tuskulanach stanowią „wrogowie ludu”, aktywnie zwalczający władzę sowiecką. Wyrok śmierci wykonano na 206 członkach litewskiego ruchu oporu, 43 uczestnikach powstania z czerwca 1941 r. oraz 32 żołnierzach i współpracownikach Armii Krajowej — przypomniał, otwierając wystawę i rozpoczynając czterodniowe obchody upamiętniające ofiary Arūnas Bubnys, dyrektor generalny Centrum Badań nad Ludobójstwem i Ruchem Oporu Mieszkańców Litwy.

— Dwa dni temu, w poniedziałek, miałem możność uczestniczyć w ważnym wydarzeniu — odsłonięciu na ścianie dworu, przed którym się zgromadziliśmy – tablicy honorującej Jadwigę i Wincentego Antonowiczów oraz ich córkę Lucynę Antonowicz-Bauer, Sprawiedliwą wśród Narodów Świata. Pragnę w związku z tym raz jeszcze wyrazić uznanie i podziękowania wobec Centrum Badań Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy, Dyrekcji Muzeum Parku Pamięci w Tuskulanach, jak również władz miasta stołecznego Wilna za podjęcie i wsparcie tej inicjatywy – mówił podczas wydarzenia Artur Soroko, reprezentant Ambasady RP w Wilnie.

— Jestem szczególnie dumny, że wystawa ta jest owocem współpracy Muzeum Parku Pamięci w Tuskulanach z polskimi partnerami, którymi są Instytut Polski w Wilnie oraz Ambasada RP w Wilnie, zaś projekt sfinansowany został przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, za pośrednictwem Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego. Tym samym staliśmy się świadkami inicjatywy ucieleśniającej wspólnotę pamięci historycznej między naszymi narodami. Jestem przekonany, że ta nowatorska wystawa cieszyć się będzie dużym zainteresowaniem i przyciągnie uwagę wielu zwiedzających, zarówno mieszkańców Wilna, jak i gości odwiedzających stolicę Litwy – podkreślił polski dyplomata. 

Refleksjami na temat wartości wystawy jako narzędzia edukacji historycznej młodego pokolenia podzielił się dr Linas Jašinauskas, dyrektor Departamentu Memorialnego Centrum Badań nad Ludobójstwem i Ruchem Oporu Mieszkańców Litwy.

Koncepcja wystawy, której autorką jest Ilona Lewandowska, historyczka pracująca w Muzeum Parku Pamięci w Tuskulanach, jest bardzo prosta, jednak jej realizacja wymagała znacznych sił i zaangażowania wielu osób.

– Bardzo dziękuję wszystkim, którzy wsparli ten projekt i zaangażowali się w jego realizację.  To przykład wydarzenia, które realizowane jest dzięki wsparciu litewskich i polskich instytucji, ale także łączy się z ideą wolontariatu, który dziś jest szczególnie potrzebny i nawiązuje do najpiękniejszych tradycji tego miejsca – mówiła podczas otwarcia Ilona Lewandowska.

Projekt graficzny stworzył Tomasz Bereźnicki, grafik, którego prace wielokrotnie były już obecne w Wilnie. Całą pracę merytoryczną i wirtualną wystawy stworzyli pracownicy Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy, w prace nad wystawą zaangażowało się również wielu aktorów, ale nie tylko, bo w postać Juliana Titiusa wcielił się prof. Bogusław Grużewski, a opowieść zamordowanego biskupa Telsz przeczytał obecny ordynariusz tej diecezji, biskup Algirdas Jurevičius. W tworzenie polskich nagrań zaangażowali się aktorzy Polskiego Teatru „Studio” w Wilnie. Wernisaż wystawy poprowadziła Dovilė Lauraitienė, kierowniczka Muzeum Parku Pamięci w Tuskulanach w Wilnie.

— Dzięki współpracy z Fundacją „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego i wsparciu Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP możliwe było stworzenie międzynarodowego projektu na wysokim poziomie, który będzie dostępny w trzech językach: litewskim, polskim i angielskim. Do zwiedzania wystawy będzie konieczny jedynie własny telefon i internet, będzie dostępna przez cały czas bezpłatnie – wyjaśniła Lauraitienė.

W dniu prezentacji wystawy uczestnicy wydarzenia mogli zwiedzić Tuskulany w wyjątkowej oprawie. W klimat, jaku mógł panować w dworze w czasach, gdy zamieszkiwał go Julian Titius, wprowadziła widownię „Prząśniczka” Stanisława Moniuszki w wykonaniu Ewy Rawłuszewicz, studentki Akademii muzycznej w Bydgoszczy im. Feliksa Nowowiejskiego, która wcześniej swój kunszt wokalny kształciła pod kierunkiem litewskiej śpiewaczki operowej Raimondy Tallat-Kelpšaitė.

Ewa Rawłuszewicz jest odznaczona Nagrodą Małego Krzysztofa za osiągnięcia wokalne i „rozsławianie na szczeblu międzynarodowym kultury i tradycji Polaków na Litwie”. Występuje z zawodowym Polski Teatr „Studio” w Wilnie w spektaklach muzycznych i bierze udział w wielu międzynarodowych konkursach, w których odnosi znaczące sukcesy.

Muzyka towarzyszyła całemu wydarzeniu, a głos lektorów uczestnicy mogli tym razem, wyjątkowo usłyszeć z głośników. Przy postaci, upamiętniającej postać biskupa Vincentasa Borisevičiusa oraz na zakończenie uroczystości, przy kaplicy-kolumbarium zaśpiewał Wileński zespół etnomuzyki „ŪLA”.

Organizatorem wystawy jest Zespół Parku Pamięci w Tuskulanach, dział Muzeum Okupacji i Walk o Wolność Oddziału Pamięci Centrum Badań nad Ludobójstwem i Ruchem Oporu Mieszkańców Litwy.

Partnerzy: Instytut Polski w Wilnie i Ambasada RP w Wilnie.

Projekt finansowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Polonia i Polacy za granicą 2024 – wydarzenia i inicjatywy polonijne” za pośrednictwem Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego.

Czytaj więcej: Wyjątkowa wystawa w Parku Pamięci w Tuskulanach