Inicjatorem środowych spotkań literackich był Witold Hulewicz, polski pisarz, kierownik programowy wileńskiej rozgłośni Polskiego Radia, redaktor „Tygodnika Wileńskiego”.

Pierwsze spotkanie miało miejsce 23 lutego 1927 r. Kolejne cieszyły się coraz większym zainteresowaniem. Zbierali się głównie przedstawiciele środowiska literacko-artystycznego. Spotkania poświęcano na przemian polskim i zagranicznym literatom. Środy Literackie stały się znane także poza Wilnem.

Czytaj więcej: Środy Literackie — tradycja przedwojennego Wilna nadal kultywowana

Cela Konrada

— Na początku Środy Literackie odbywały się w bibliotece Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego. Bywali tu m.in. Konstanty Ildefons Gałczyński, Teodor Bujnicki, Witold Hulewicz, Bolesław Bałzukiewicz. W latach 1927-1929 odbyły się tu 73 Środy. Od 1929 r. spotkania literackie odbywały się w słynnej dziś Celi Konrada w klasztorze Bazyliańskim. 6 czerwca 1939 r. miała tu miejsce ostatnia Środa Literacka, było to 371. spotkanie — mówi w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” Alicja Dzisiewicz, kustosz Muzeum Adama Mickiewicza Uniwersytetu Wileńskiego.

Spotkanie z udziałem noblisty

Temat wileńskich Śród Literackich w latach 90. ub. w. poruszyła dr hab., prof. Instytutu Sztuki PAN Jagoda Hernik-Spalińska.

— Zebrała ona materiały i tematem tym zainteresowała Ambasadę RP w Wilnie, Związek Literatów Litewskich, a także Jerzego Giedroycia, twórcę i redaktora „Kultury paryskiej”. Sprawa nabrała rozgłosu i w 1992 r., gdy do Wilna przyjechał Czesław Miłosz, odbyła się pierwsza powojenna Środa Literacka z udziałem polskiego noblisty. Na spotkaniu obecni byli przedstawiciele najwyższych władz państwowych, m.in. Vytautas Landsbergis. W późniejszych latach odbyło się ogółem około 30 spotkań. Kontynuować tradycję przeszkodziły perypetie z budynkiem i kwestie polityczne — opowiada rozmówczyni.

Spotkania w muzeum

Po wieloletniej przerwie, w 2009 r. spotkania literackie zaczęły się odbywać w wileńskim Muzeum Adama Mickiewicza przy zaułku Bernardyńskim 11. Inicjatorami odrodzenia Śród Literackich byli Rimantas Šalna, ówczesny dyrektor Muzeum Adama Mickiewicza oraz Wojciech Piotrowicz, wileński poeta, tłumacz, wieloletni dziennikarz „Kuriera Wileńskiego”.

— Spotkania literackie odbywały się w różnych pomieszczeniach muzealnych: w Sali Filomatów, w Piwnicy Literackiej, latem w podwórku wewnętrznym. Co roku organizujemy około 10 spotkań. Zawsze nawiązujemy do ważnych rocznic i jubileuszy związanych z życiem i twórczością wieszcza oraz innych romantyków, a także ludzi związanych z Wilnem, z Litwą. Do wygłoszenia prelekcji zapraszamy profesorów, doktorów nauk, jak też osoby, które chcą się podzielić ze słuchaczami wynikami swoich często wieloletnich badań. W spotkaniach udział biorą przewodnicy wileńscy, nauczyciele, pracownicy instytucji kultury, studenci, uczniowie. Mamy też grono słuchaczy dorywczych, których interesuje konkretny temat konkretnej Środy — wyjaśnia kustosz muzeum.

Obecnie w budynku muzeum przy zaułku Bernardyńskim trwa remont.

Ślady romantyzmu i romantyków

Pierwsze w br. spotkanie literackie pt. Ciekawy przypadek Antoniego Edwarda Odyńca odbędzie się 29 stycznia.

— W tym roku na Środach Literackich poszukamy śladów romantyzmu i romantyków w Wilnie, Kownie i Kretyndze. Będziemy mówili o współczesnej recepcji życia codziennego i wydarzeń politycznych w wieku XIX oraz o ludziach, którzy dawno odeszli, ale ich ślad pozostawiony w książkach, obrazach, architekturze i listach jest nadal wyraźny i nie traci na znaczeniu. Wiele uwagi poświęcimy Adamowi Mickiewiczowi, którego 170-lecie śmierci przypada na rok 2025 — zapowiada Alicja Dzisiewicz.

Czytaj więcej: Wileńskie Muzeum A. Mickiewicza zamknięte — remont potrwa do końca 2025 roku

Środy Literackie 2025. Program

W 2025 r. Środy Literackie będą odbywały się w pomieszczeniach dawnej kawiarni Małej Auli Uniwersytetu Wileńskiego, Universiteto g. 3 (wejście od strony Dużego Podwórka — obok dzwonnicy kościoła św. Jana). Początek spotkań — godz. 17:00.

• 29 stycznia: Ciekawy przypadek Antoniego Edwarda Odyńca. Autorka odczytu: dr Maria Makaruk.
• 12 lutego: Pohulanka: przejścia, zaułki, uliczki i ulice. Autorka odczytu: dr Aelita Ambrulevičiutė.
• 5 marca: Cechy architektury i wyposażenia dworskich kuchni w pierwszej połowie XIX wieku. Autor odczytu: dr Marius Daraškevičius.
• 16 kwietnia: Kowieńskie ścieżki Adama Mickiewicza. Autor odczytu: dr Tomasz Błaszczak.
• 14 maja: Wilno międzywojenne oczami przybyszów. Autor odczytu: dr Waldemar Wołkanowski.
• 4 czerwca: Muzyczno-poetycka fantazja oparta na motywach twórczości Adama Mickiewicza. Autorka odczytu: Raminta Verseckaitė.
• 23 lipca: Fenomen Szubrawców. Autor odczytu: Kazimierz Karpicz.
• 6 sierpnia: Opisy wojny u Adama Mickiewicza — okiem współczesnego reportera wojennego. Autor odczytu: Rajmund Klonowski.
• 10 września: Filomaci i rokoko. Autor odczytu: dr hab. Tomasz Jędrzejewski.
• 15 października: Historyczno-kulturowe dziedzictwo polskich architektów w Kretyndze. Autor odczytu: Romualdas Beniušis.
• 5 listopada: Rękopisy Archiwum Filomatów w: Litwie, Polsce… internecie? Autorka odczytu: dr Veronika Girininkaitė.
• 3 grudnia: Malarz Antoni Zaleski — ilustrator dzieł Adama Mickiewicza. Autorka odczytu: dr Vida Girininkienė.

UWAGA: organizatorzy zastrzegają prawo do wprowadzania zmian do harmonogramu spotkań. O zmianach poinformujemy dodatkowo.