– W tym roku prawdopodobnie nie zobaczymy już prawdziwej zimy. Druga połowa zimy powinna być podobna do pierwszej połowy. Może się zdarzyć jeszcze jeden, dwa chłodniejsze dni, ale będzie to tylko krótki okres chłodniejszej pogody. W tym roku na pewno nie uświadczymy temperatury minus 25°C i dużej ilości śniegu. Jeśli spadnie śnieg, stopi się bardzo szybko, ponieważ ziemia nie jest w ogóle zamarznięta, a jeśli pada śnieg, a ziemia jest ciepła – to natychmiast topnieje. Tak więc śnieg topnieje nawet wtedy, gdy wydaje nam się, że jest go dużo – mówi przyrodnik.
Wszystko jest pomieszane
Jak zauważa Selemonas Paltanavičius, dziś nie warto nawet zgadywać na podstawie znaków, jaka zima czy lato nas czeka, ponieważ wszystko jest pomieszane. Zmiany klimatu mają ogromny wpływ na pogodę. Na Litwie już raczej nie uświadczymy takich prawdziwych mroźnych zim ze śniegiem.
– Teraz raczej mamy do czynienia z zimą tylko z nazwy, ale sama pogoda przypomina nam jesień. Oczywiście, nie ma pewności, że w tym roku nie będziemy mieli np. minus 15°C czy nawet więcej mrozu, przecież nikt jeszcze całkowicie nie odmienił zimy na Litwie. Zima nadal jest charakterystyczna dla naszego regionu i w każdej chwili temperatura może spaść do minus 15°C. Tymczasem jeśli nawet kilka takich dni nadejdzie w styczniu lub lutym, spowoduje to wiele kłopotów – nie kryje Selemonas Paltanavičius.
Mamy dopiero styczeń i wiele roślin już puściło pąki; te jeszcze nie pękły, ale już nabrzmiały. Jak mówi przyrodnik, tego zjawiska o tej porze roku nie powinno być, ale skoro tak się dzieje, to gospodarze sadów powinni zadbać o swoje rośliny.
Paltanavičius radzi, jak prawidłowo zadbać o swoje rośliny. Każdy ogrodnik powinien zwrócić uwagę, czy rośliny nie wykiełkowały. Dotyczy to szczególnie roślin ozdobnych. Jeśli tak, to zdecydowanie należy je przykryć gałęziami, warstwą ściółki, ale na pewno nie plastikiem, bo roślina może się pod nim udusić i umrzeć.
Rośliny zginą, ptaki odlecą
– Wiele ptaków zostało w kraju na zimę. Te ptaki, które dzisiaj możemy spotkać w naszym otoczeniu, tak naprawdę nie powinny z nami zimować. W razie nagłego ochłodzenia ucierpią zarówno rośliny, jak i same ptaki. Oczywiście dla ptaków, zwłaszcza tych większych, mróz nie jest tak groźny jak dla roślin, ponieważ mogą one w ciągu jednej nocy lub jednego dnia dolecieć do zachodniej części Polski, gdzie jest znacznie cieplej. Dla dużych ptaków przelecenie kilkuset kilometrów nie jest wielkim problemem. Tymczasem rośliny na pewno zginą. Gdy spaceruję po lesie, nie mogę uwierzyć, że mamy styczeń. Odnoszę takie przemożne wrażenie, że jest wczesna jesień – zwierza się Selemonas Paltanavičius.
Zimy robią się coraz cieplejsze nie tylko na Litwie, ale w całej Europie. Dowodzi tego najnowsza publikacja grupy niezależnych naukowców zrzeszonych w organizacji Climate Central. Według ekspertów z każdym rokiem mamy coraz więcej zimowych dni z dodatnimi temperaturami.
Autorzy raportu badali odczyty temperatury w 123 państwach. Chodzi o warunki, jakie panowały w nich w okresie od grudnia do lutego w trakcie minionych 10 lat, czyli od 2014 do 2023 r.
Ze 123 przebadanych krajów Polska jest jednym z tych, które utraciły najwięcej zimowych dni – aż 20. Pod tym względem Polskę wyprzedziła Litwa(23 tzw. utracone zimowe dni), Łotwa (22 dni), Estonia(22) oraz Dania (21).
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Rekordowy rok
Według Litewskiej Służby Hydrometeorologicznej rok 2024 na Litwie okazał się najcieplejszym w historii obserwacji meteorologicznych. Średnia roczna temperatura powietrza na Litwie wyniosła 9,5°C, czyli o 2,1 stopnia więcej, niż wynosi średnia wieloletnia (średnia z lat 1991–2020). Najcieplejszym jak dotąd rokiem był 2020, kiedy średnia roczna temperatura powietrza na Litwie wyniosła 9,2°C.
Wszystkie miesiące w 2024 r. z wyjątkiem stycznia były cieplejsze niż długoterminowa średnia temperatura powietrza dla tych miesięcy.
Według przedstawicieli Litewskiej Służby Hydrometeorologicznej jest to drugi raz nie tylko w ciągu ostatnich czterech lat, ale także w całej historii obserwacji meteorologicznych, kiedy średnia roczna temperatura powietrza w kraju przekroczyła 9°C.
Należy zauważyć, że wraz z globalnymi zmianami klimatu pięć najcieplejszych lat na Litwie odnotowano w ciągu ostatnich dziesięciu lat.
Wiosna też będzie nietypowa
Ostatnia wiosna była najcieplejszą wiosną na Litwie w historii współczesnych obserwacji meteorologicznych (tj. od 1961 r.), a długoterminowy rekord temperatury powietrza w Wilnie pokazuje, że była to najcieplejsza wiosna od prawie 250 lat.
W ciągu roku odnotowano też 18 dziennych rekordów maksymalnej temperatury. Szesnaście rekordów wysokich temperatur ustanowiono w poprzednim roku, trzynaście w 2022 r. i sześć w 2021 r.
Naukowcy twierdzą, że w miarę ocieplania się klimatu na świecie ustalone wzorce klimatyczne i cykle wodne będą zakłócane, a ekstremalne zjawiska pogodowe staną się coraz częstsze i bardziej dotkliwe.
Czytaj więcej: Smutne skutki zmiany klimatu
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 2 (4) 11-17/01/2025