Na początku marca w siedzibie polskiego przedstawicielstwa przy ONZ w Nowym Jorku odbyła się mała uroczystość. Prezydent RP Andrzej Duda nadał obywatelstwo znanemu amerykańskiemu aktorowi i reżyserowi Jessemu Eisenbergowi.
„Cieszę się, że ludzie ze świata, zza oceanu, pamiętają o swoim pochodzeniu, o tym, że ich przodkowie wywodzą się z Rzeczypospolitej i chcą związać się z naszym krajem” – powiedział podczas uroczystości prezydent Polski.
Przodkowie z Polski
Nowy obywatel RP ze swojej strony oświadczył: „Cieszę się, że jestem Europejczykiem, ale jeszcze bardziej cieszy mnie to, że jestem obywatelem Polski”.
Jesse Eisenberg, którego przodkowie ze strony ojca i matki wyemigrowali z Polski do Stanów Zjednoczonych, jest znany jest m.in. z roli twórcy Facebooka, Marka Zuckerberga, w znakomitym thrillerze „The Social Network”. Z kolei jego debiut reżyserski z minionego roku, „Prawdziwy ból”, opowiada historię dwóch kuzynów, którzy udają się do dzisiejszej Polski w poszukiwaniu własnych korzeni.
Aktor zainteresował się Polską już wtedy, gdy miał 20 lat. Po raz pierwszy kraj przodków odwiedził w 2007 r. Wniosek o obywatelstwo złożył w 2023 r.
Nadanie mu polskiego obywatelstwa zostało dostrzeżone również za oceanem. W jednym z talk-show ujawnił, że nazajutrz po otrzymaniu obywatelstwa dowiedział się o szkoleniach wojskowych dla mężczyzn w jego nowej ojczyźnie. Do sytuacji odniósł się premier RP. „Drogi Jesse, naprawdę nie ma się czego obawiać, te szkolenia są dobrowolne. Także przyjeżdżaj do Polski. Tak cię tutaj wytrenujemy, że rolę następnego Jamesa Bonda masz w kieszeni” – napisał na Twitterze Donald Tusk.
| Fot. Marek Borawski, KPRP
Uprawnienie prezydenta
Zgodnie z art. 137 Konstytucji RP obywatelstwo nadaje prezydent. Nadanie obywatelstwa następuje na wniosek konkretnej osoby. W przypadku osoby niepełnoletniej wniosek składają rodzice lub opiekunowie prawni. Wniosek składa się w wydziale konsularnym lub w urzędzie wojewódzkim.
Osoba nabywa obywatelstwo polskie w dniu wydania postanowienia prezydenckiego w tej sprawie. Prezydent w tej sprawie nie podlega żadnym terminom ustawowym. – To jest suwerenna decyzja prezydenta. Prezydent w żaden sposób nie jest ograniczony w sensie prawnym. Jeżeli prezydent – chciałbym podkreślić, każdy prezydent – zdecyduje, że pan X lub pani Y, po uprzednim złożeniu odpowiedniego wniosku, zasługuje na obywatelstwo, to takie obywatelstwo ma prawo nadać – mówi w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” konsul generalny RP na Litwie Dariusz Wiśniewski.
Na przykład w przeszłości wielokrotnie polskie obywatelstwo otrzymywali znani zagraniczni sportowcy, którzy reprezentowali Polskę na arenach sportowych. W 2000 r. prezydent Aleksander Kwaśniewski nadał obywatelstwo nigeryjskiemu piłkarzowi Emmanuelowi Olisadebe, który w latach 2000–2004 był członkiem polskiej reprezentacji mężczyzn w piłce nożnej.
Podstawa prawna
Mówiąc o „nadaniu obywatelstwa”, trzeba rozróżniać kilka pojęć prawnych: przywrócenie obywatelstwa, nadanie obywatelstwa i potwierdzenie posiadania obywatelstwa. Przywraca się obywatelstwo, kiedy wcześniej kogoś obywatelstwa pozbawiono.
Na przykład władza Polski Ludowej po wojnie pozbawiła obywatelstwa żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W 1946 r. polski rząd komunistyczny pozbawił obywatelstwa ponad 70 polskich oficerów, którzy wybrali emigrację zamiast powrotu do socjalistycznej ojczyzny. Obywatelstwa pozbawiono m.in. takie postacie, jak: Stanisław Maczek, Stanisław Sosabowski, Stanisław Kopański oraz Antoni Chruściel.
Obywatelstwo nadaje się, kiedy ktoś go nie posiada lub nie posiadał nikt z jego przodków w linii prostej. Natomiast z potwierdzeniem posiadania obywatelstwa mamy do czynienia wtedy, kiedy ktoś np. posiada obywatelstwo, ale o tym nie wie.
– Dajmy na to – jeśli rodzina pana X pochodzi z Polski. Tu urodziła się jego babcia. Jeśli urodziła się np. w roku 1921, to znaczy, że była obywatelką Polski. Bo wszyscy mieszkańcy II Rzeczypospolitej, bez względu na narodowość lub wyznanie, byli obywatelami polskimi. Jeśli ta babcia wyjechała po II wojnie światowej z Polski, ale nie została oficjalnie pozbawiona obywatelstwa, jak polscy żołnierze, a nawet uzyskała obywatelstwo innego kraju, to sensie prawnym nadal pozostawała obywatelką Polski. Babcia wyszła za mąż i urodziła dziecko – czyli ojca lub matkę pana X – to polskie prawo zawsze mówi tak: jeżeli w dniu urodzenia dziecka jedno z rodziców posiada polskie obywatelstwo, to wówczas to dziecko dziedziczy obywatelstwo przez krew. Dlatego jej wnuk również jest obywatelem, nawet jeśli nie ma żadnych oficjalnych dokumentów – wyjaśnia Dariusz Wiśniewski.
Czy litewscy Polacy mogą się ubiegać o polskie obywatelstwo? Tak, na ogólnych zasadach, jak obywatele innych krajów. Nie mogą jednak się ubiegać o potwierdzenie posiadanego obywatelstwa. Zgodnie z Umową między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich z 1958 r. Polacy, byli obywatele II RP, musieli wybrać albo obywatelstwo sowieckie i pozostać na Litwie, albo polskie i przenieść się do Polski.
– Wszyscy Polacy z Wileńszczyzny, jako potomkowie tych, którzy podjęli tę odważną i dramatyczną decyzję pozostania na Litwie, utracili obywatelstwo polskie. Dlatego mogą się ubiegać tylko o nadanie obywatelstwa – podkreśla Dariusz Wiśniewski.
Czytaj więcej: Podwójne obywatelstwo: „tak” dla UE i NATO, „nie” — dla Rosji i Białorusi
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 12 (33) 22-28/03/2025