W katedrze wileńskiej dla wiernych zwrócono, zamknięte przez 70 lat, kaplice. Ich uroczyste otwarcie odbyło się 24 czerwca w ramach obchodów święta św. Jana Chrzciciela. Wileńska bazylika archikatedralna pw. św. św. Stanisława i Władysława jest jedną z najstarszych świątyń katolickich na terenie Litwy. Znajduje się tu 11 kaplic. Część z nich została zamknięta przed 70 laty. W 1951 r. z rozkazu władz sowieckich katedra w ogóle przestała funkcjonować jako kościół.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
W Dzień Świętego Jana
24 czerwca z okazji święta św. Jana Chrzciciela, o godz. 12.30 mszę św. w katedrze odprawił nuncjusz apostolski na Litwie arcybiskup Petar Antun Rajič, mszę koncelebrował arcybiskup archidiecezji wileńskiej Gintaras Grušas.
– To historyczny dzień, kiedy po 70 latach zostały ponownie zwrócone dla wiernych trzy kaplice katedralne: Całunu Turyńskiego, Miłosierdzia oraz św. Stanisława – zaznaczył arcybiskup archidiecezji wileńskiej Gintaras Grušas.
Do katedry wróciły także niektóre dzieła sztuki, które były przechowywane w zbiorach stołecznych placówek muzealnych.
– Został m.in. przekazany eksponat o unikatowej wartości historycznej i artystycznej – osiemnastowieczna szafa zakrystii, która dotychczas, przez 30 lat była eksponowana w Muzeum Sztuki Stosowanej – powiedział w przededniu otwarcia kaplic Arūnas Gelūnas, dyrektor Litewskiego Narodowego Muzeum Sztuki.
Virginijus Česnulevičius, administrator katedry, dodał, że otwarcie kaplic, jak też zwrot unikatowych dzieł sztuki sakralnej nie byłby możliwy bez zaangażowania szeregu instytucji oraz mnóstwa ludzi.
– Jesteśmy niezmiernie wdzięczni archidiecezji wileńskiej, Muzeum Dziedzictwa Sakralnego, społeczeństwu. Wszystkim, kto przez wiele lat dążył do tego, by sprawiedliwości stało się zadość. Dzięki staraniom wielu ludzi jesteśmy świadkami historycznego wydarzenia – otwarcia katedry ze wszystkimi kaplicami – podkreślił administrator Katedry.
Czytaj więcej: Kaplice w katedrze wileńskiej po 70 latach otworzą podwoje w uroczystość św. Jana Chrzciciela
Kaplice Miłosierdzia, św. Stanisława i Całunu Turyńskiego
Dla wiernych zostały zwrócone kaplice Miłosierdzia, św. Stanisława oraz Całunu Turyńskiego.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
W kaplicy Miłosierdzia w przeszklonej gablocie umieszczone zostały relikwie św. Jana Pawła II, św. siostry Faustyny i bł. ks. Michała Sopoćki, fotografie świętych i błogosławionego. W centrum kaplicy można będzie podziwiać kopię obrazu „Jezu, ufam Tobie”, namalowanego według wizji św. s. Faustyny Kowalskiej przez wileńskiego malarza Eugeniusza Kazimirowskiego.
W kaplicy św. Stanisława został umieszczony jeden z największych skarbów katedry, najstarszy na Litwie relikwiarz „Ręka św. Stanisława”. Legenda głosi, że w 1388 roku z okazji chrztu Litwy fragment szczątków św. Stanisława przekazała w darze katedrze wileńskiej kapituła katedry w Krakowie. Pozłacany srebrny relikwiarz w kształcie ręki, zawiera kość – relikwię biskupa męczennika. Relikwiarz datowany jest na lata 1500-1503.
W kaplicy Całunu Turyńskiego na ścianie umieszczona została oprawiona w ramę reprodukcja fragmentu Całunu Turyńskiego.
Sigita Maslauskaitė-Mažylienė, dyrektorka Muzeum Dziedzictwa Sakralnego przypomina, że dowiedzieć się o wyjątkowych dziejach nowo otwartych kaplic oraz obejrzeć odzyskane dzieła sztuki można podczas wycieczek z zawodowym przewodnikiem. Przedtem należy zarejestrować się na stronie placówki bpmuziejus.lt.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Są też inne kaplice
Poza nowo otwartymi kaplicami w katedrze czynne są kaplice św. Marii Magdaleny lub Biskupia, św. Ignacego Loyoli, św. Pawła, Ukrzyżowanego Zbawiciela, św. Jana Nepomucena, św. Władysława, Niepokalanego Poczęcia NMP, św. Piotra, Grobu Pańskiego oraz św. Kazimierza. Barokowa kaplica św. Kazimierza jest wzorowana na kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu i uważana jest za najpiękniejszą spośród 11 kaplic katedralnych.
Symboliczny jest też fakt, że kaplice zostały zwrócone wiernym w roku, gdy mija 220 lat od daty zakończenia przebudowy najważniejszego kościoła Litwy.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Historia Katedry Wileńskiej
Gotycką świątynię pw. św. św. Stanisława i Władysława wzniesiono na miejscu dawnej świątyni pogańskiej z 1387 r. Fundatorem był król polski i wielki książę litewski Władysław Jagiełło. Budowla spłonęła podczas jednego z pożarów, które często nawiedzały Wilno.
Wojny i liczne pożary niszczyły także kolejne budowle, które tu odbudowywano w różnych okresach. W 1769 r. odbudową katedry zajął się Wawrzyniec Gucewicz. Architekt nadał świątyni obecny klasycystyczny kształt oraz zręcznie wkomponował barokową kaplicę św. Kazimierza i inne starsze części świątyni. Katedra wileńska to największe dzieło Wawrzyńca Gucewicza. Za projekt jej przebudowy otrzymał od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego medal „Merentibus” (Za zasługi).
Przebudowę katedry, po śmierci Gucewicza, dokończył Michał Szulc. Prace dobiegły końca w 1801 r.
Podczas rządów sowieckich w 1950 r. katedra została zamknięta. Wtedy też wysadzono w powietrze figury świętych stojące na szczycie fasady. Usunięto także liczne tablice pamiątkowe w języku polskim. W 1956 r. otwarto tam galerię obrazów. Kościół zamienił się też w salę koncertową – odbywały się tutaj koncerty muzyki organowej. Nabożeństwa zaczęto ponownie odprawiać w katedrze w 1985 r., choć oficjalnie była to jeszcze galeria obrazów.
22 stycznia 1989 r. odnowiona katedra została zwrócona katolikom. Msze odbywają się w języku litewskim. Okazyjnie, podczas upamiętnienia ważnych wydarzeń z udziałem gości z Polski, msze celebrowane są także w języku polskim.
Czytaj więcej: Msza św. po polsku w katedrze wileńskiej ku czci św. Kazimierza
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Podziemia katedralne
Katedrę wileńską odwiedzają liczni turyści. Od lat popularne jest m.in. zwiedzanie podziemi katedralnych. Uwagę przyciągają przede wszystkim znajdujące się tu groby królewskie, na które natrafiono po słynnej powodzi wiosną 1931 r. Wilno poniosło wówczas ogromne straty, a największą z nich było zalanie podziemi katedry.
Wtedy zapadła się posadzka w kaplicy św. Kazimierza, popękały sklepienia i mury. Polscy architekci, na czele z profesorem USB Juliuszem Kłosem, rozpoczęli działania mające na celu ratowanie bazyliki. Wtedy też nastąpiło sensacyjne odkrycie – odnaleziono wśród wielu innych szczątki króla Władysława IV, króla Aleksandra Jagiellończyka, królowej Elżbiety i Barbary Radziwiłłówny – dwóch żon króla Zygmunta Augusta.
Muzeum Dziedzictwa Sakralnego udostępniło dla zwiedzających niedostępne wcześniej części podziemi katedralnych. Nowe trasy turystyczne z pozostałościami murów z XIV w., kryptami i tajemniczymi korytarzami, zostały przygotowane w północnej części podziemnych labiryntów.
Dotychczas dostępna była tylko część pod kaplicą św. Kazimierza, w której znajdują się groby królewskie. Podczas zwiedzania nowych szlaków można zobaczyć pozostałości pierwszej kondygnacji świątyni z czasów Władysława Jagiełły i Witolda Wielkiego – fragment głównego wejścia, krypty, gotyckie cegły, żelbetowe umocnienia budynku oraz systemy wentylacyjne z okresu międzywojennego.
Czytaj więcej: Tajemnicze podziemia katedry są już dostępne dla turystów