| Fot. Marian Paluszkiewicz
Prezydent Litwy Gitanas Nausėda wręczył we wtorek Krzyże za Ratowanie Ginących osobom, które podczas II wojny światowej niosły pomoc Żydom. Wśród uhonorowanych znalazła się Polka – harcerka i łączniczka AK Jadwiga Dudziec, której wysokie litewskie odznaczenie państwowe nadano pośmiertnie.
„Każdego września, z okazji Dnia Pamięci Ofiar Zagłady Żydów Litewskich, czcimy pamięć Żydów, obywateli Litwy poległych podczas II wojny światowej. Jednocześnie składamy hołd żydowskim ratownikom – ludziom, którzy odważyli się stawić opór okupacyjnemu reżimowi mimo śmiertelnego zagrożenia dla siebie i ich rodzin” – powiedział prezydent podczas ceremonii wręczenia nagród.
Prezydent przypomniał, że udzielający pomocy Żydom na Litwie działali w niezwykle trudnych warunkach – wokół szerzyła się zaciekła agitacja antysemicka, dochodziło do masowych mordów ludności żydowskiej.
„Ale odwaga i człowieczeństwo ratujących były silniejsze niż przymus i strach: ratowali życie i przedłużali życie. Ich szlachetny przykład można śmiało nazwać wzorcem heroizmu i humanizmu” – akcentował Gitanas Nausėda.
W czasie uroczystości przemówiła również przewodnicząca Litewskiej Wspólnoty Żydów Faina Kukliansky, która podkreśliła znaczenie dla całej Litwy tego dnia i pamięci o ratujących Żydów. Po raz kolejny zaapelowała również o budowę w Wilnie pomnika Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, którego powstanie, choć od dawna zapowiadane, nie zostało nadal zrealizowane.
Dekretem prezydenckim Krzyż za Ratowanie Ginących przyznano 37 osobom. Tylko jedna z odznaczonych – Kristina Kazlauskienė (z domu Arvasevičiūtė) – mogła odebrać odznaczenie z rąk prezydenta. Pozostałych odznaczono pośmiertnie. W tym gronie znalazła się również Polka Jadwiga Dudziec, a odznaczenie z rąk prezydenta odebrał jej siostrzeniec Lucjan Zubko.
Czytaj więcej: Olita upamiętni 80. rocznicę mordów Żydów
Faina Kukliansky zaapelowała o budowę pomnika Sprawiedliwych wśród Narodów Świata | Fot. Marian Paluszkiewicz 
Uroczystość uhonorowania Krzyżem za Ratowanie Ginących odbywa się z okazji Dnia Pamięci Ofiar Ludobójstwa Litewskich Żydów, który jest obchodzony 23 września
| Fot. Marian Paluszkiewicz
„O tym, że na Litwie są w tak piękny sposób honorowane osoby ratujące Żydów, dowiedziałem się z »Kuriera Wileńskiego«. Postanowiłem sprawdzić, czy na liście odznaczonych nie ma przypadkiem mojej cioci Jadwigi i skontaktowałem się z Państwowym Muzeum Żydowskim im. Gaona w Wilnie. Okazało się, że nie została dotąd uhonorowana Krzyżem za Ratowanie Ginących, ale jej historią bardzo zainteresowała się pani Danutė Selčinskaja” – opowiadał krewny odznaczonej.
– Dla nas kontakty z rodzinami osób udzielających pomocy są bardzo ważne. Bez nich bardzo trudno jest nam upamiętnić tak ważne dla naszej historii osoby – zauważa w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” Danutė Selčinskaja z Państwowego Muzeum Żydowskiego im. Gaona w Wilnie.
Czytaj więcej: Na czele Wspólnoty Żydów Litewskich ponownie stanęła Faina Kukliansky
| Fot. Marian Paluszkiewicz
W uroczystości wzięła udział również ambasador RP na Litwie Urszula Doroszewska. Polska placówka dyplomatyczna na Litwie od wielu lat troszczy się o pamięć Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W 2004 i 2016 r. wsparła renowację grobu Jadwigi Dudziec na cmentarzu na Nowej Rossie, a teraz – udzieliła pomocy w tłumaczeniu na język litewski materiałów o odznaczonej.
Jadwiga Dudziec urodziła się 19 marca 1912 r. we wsi Jawory koło Ostrołęki. W wieku 14 lat rozpoczęła naukę w Prywatnym Seminarium Nauczycielskim Zgromadzenia ss. Zmartwychwstanek na Żoliborzu w Warszawie. Otrzymała dyplom nauczycielki i zaczęła pracę w Oszmianie, która wtedy należała do województwa wileńskiego. Przeprowadziła się do Wilna i rozpoczęła studia na Wydziale matematyczno-przyrodniczym Uniwersytetu Stefana Batorego, które ukończyła przed wojną. Była harcerką Czarnej Trzynastki Wileńskiej, prowadziła też drużynę harcerzy żydowskich w Chorągwi Wileńskiej.
W czasie II wojny światowej aktywnie włączyła się w działalność Armii Krajowej i pomagała wileńskim Żydom. Przewoziła też broń i dokumenty żydowskim partyzantom, współpracowała z Żydowską Organizacją Bojową w Wilnie, wyprowadzała z getta młode kobiety i dzieci, którym następnie szukała schronienia. W jej mieszkaniu miały miejsce spotkania ruchu oporu młodzieży żydowskiej. Zginęła w lipcu 1944 r. w Wilnie w wyniku postrzału w czasie akcji zbrojnej, operacji „Ostra Brama”.
W 1999 r. zaliczono ją do grona Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W 2019 r. Jadwiga Dudziec została odznaczona przez prezydenta RP Andrzeja Dudę Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za pomoc Żydom. Więcej o Jadwidze Dudziec w najbliższym wydaniu magazynowym.
