Skutkuje to nie tylko nieprzyjemnym zapachem z ust i nieestetycznym wyglądem. Wiążą się z tym także poważne konsekwencje dla zdrowia. Choroby zębów i dziąseł mogą wiązać się z poważniejszymi chorobami, między innymi serca i układu oddechowego. Nieleczona próchnica może być także przyczyną zapalenia okostnej i tkanek miękkich.
Jak więc dbać o higienę jamy ustnej? Rzeczowych wskazówek w tym temacie udzielił „Kurierowi Wileńskiemu” Daniel Lipski, odontolog gabinetu dentystycznego Odonte.
Ważnym etapem w higienie uzębienia jest szczotkowanie
Na wstępie podkreślić trzeba, że szczotkowanie zębów jest nie tylko estetyczno-higienicznym zabiegiem, ale też zapobiega rozwojowi próchnicy pierwotnej, ale też i wtórnej (występującej wokół wypełnień, koron czy mostów). Zapobiega ono również stanom zapalnym przyzębia.
Jak prawidłowo czyścić zęby? Można je szczotkować w dwojaki sposób, metodą tradycyjną — ruchów poziomych lub metodą ruchów okrężnych. Jeśli nie występują poważne stany zapalne tkanek przyzębia, najbardziej polecaną metodą szczotkowania zębów jest metoda ruchów okrężnych, tzw. rool. Jest to ruch przypominający rolowanie szczoteczki wokół dziąseł i zębów, tak aby szczoteczka w każdej fazie ruchu była do nich przyciśnięta całą powierzchnią włosia. Jest to dosyć wymagająca metoda, ale według mnie dająca najlepsze rezultaty. Dzięki temu wszystkie resztki są wymiatane zarówno z dziąsła, jak i z zębów. Ruch powinien zawsze być wykonywany z dziąsła na ząb, a nigdy z zęba na dziąsło. Wykonanie ruchu odwrotnego spowodowałoby wciśnięcie resztek pokarmowych pomiędzy ząb i dziąsło, co doprowadziłoby do powstania stanu zapalnego dziąsła i próchnicy w okolicy szyjki zęba. Niezależnie jak czyścimy zęby, czy tą metodą czy tradycyjną, ruchy należy wykonać w obrębie wszystkich zębów.
W celu utrzymania optymalnej higieny jamy ustnej zaleca się szczotkowanie zębów dwa razy dziennie: rano — dla urody (tzn. żeby pozbyć się nieprzyjemnego zapachu z ust, który niestety towarzyszy nam po przebudzeniu) i wieczorem — dla zdrowia. Wieczorne mycie zębów powinno się składać ze szczotkowania zębów i języka, nitkowania i na koniec płukania jamy ustnej wodą lub specjalnym płynem (np. znoszącym nadwrażliwość, zmniejszającym ryzyko próchnicy, zapobiegającym zapaleniu dziąseł itp.). Jednak przy zdrowym uzębieniu rekomenduję porządne płukanie zwykła wodą.
| Fot. Freepik.com
Podstawowe zasady szczotkowania zębów
Należy stabilnie trzymać szczoteczkę w ręce.
Należy szczotkować wszystkie zęby, nie pomijając żadnego zęba ani żadnej jego powierzchni.
Szczotkowanie powinno trwać około 2 minut.
Po około 2-3 miesiącach prawidłowego użytkowania szczoteczka powinna być wymieniona na nową. Przy regularnym stosowaniu powinna mieć powyginane pęczki włosia, co będzie świadczyć o konieczności jej wymiany.
Rodzaje szczoteczek do zębów
Szczoteczki dzielimy ze względu na budowę części pracującej, twardość włosia oraz sposób posługiwania się nimi. Ze względu na kształt i formę wyróżniamy szczoteczki jedno- i wielopęczkowe. Dorośli pacjenci najczęściej stosują szczoteczki wielopęczkowe. Na rynku dostępne są również szczoteczki do zadań specjalnych, np. szczoteczki jednopęczkowe służące do szczotkowania przestrzeni międzyzębowych oraz zębów z założonymi zamkami ortodontycznymi. Dodatkowo mamy od wyboru szczoteczki z taką samą lub różną długością włosia lub z obecnymi pionowymi gumkami.
Ze względu na twardość włosia szczoteczki możemy podzielić na szczoteczki o twardym, średnio twardym i miękkim włosiu, jak również supermiękkie szczoteczki do implantów. Przy bezproblemowym uzębieniu najwłaściwsze są szczoteczki o średniej miękkości. Szczoteczki miękkie stosowane są zazwyczaj okresowo, w przypadku zapalenia przyzębia czy zapalenia dziąseł i przyzębia. Twarde szczoteczki powinny być stosowane z umiarem.
Szczoteczki można również podzielić na manualne i elektryczne. Manualne to takie, które wymagają wykonywania precyzyjnych ruchów i zastosowania odpowiedniej techniki szczotkowania. Ruchy szczoteczek elektrycznych są z góry określone przez producentów. Badania wykazują znaczącą przewagę szczotek elektrycznych nad manualnymi w usuwaniu płytki bakteryjnej. Dodatkowo szczotki elektryczne są wygodne, łatwe w użyciu i nie wymagają dużej zręczności i zaangażowania.
Istnieją również na rynku szczoteczki soniczne, w których generator fal dźwiękowych wprawia włosie szczoteczki w mikrodrgania a emisja tych fal rozbija płytkę bakteryjną. Został w nich zastosowany równoczesny ruch pulsacyjny. Szczoteczki takie zalecane są w szczególności dla osób o obniżonej zdolności manualnej i motorycznej oraz dla dzieci. Wadą ich jest cena. Są one stosunkowo drogie.
| Fot. Freepik.com
Pasta do zębów
Pacjenci często pytają mnie, jaką pastę do zębów powinni wybrać. Obecnie na rynku wszystkie dostępne pasty zawierają fluor, zatem moja odpowiedź jest jedna: jakąkolwiek. Jeśli u pacjenta nie występują szczególne wskazania (np. zapalenie przyzębia, nadwrażliwość zębów itp.), to najważniejsze jest używanie pasty i szczoteczki!
Szczotkowanie języka
Szczotkowanie języka specjalną skrobaczką lub wcześniej używaną szczoteczką do zębów jest kolejnym elementem higieny jamy ustnej (w dużej mierze odpowiedzialnym za zapach z ust). W przypadku stosowania skrobaczki po zakończeniu szczotkowania zębów i wypłukaniu jamy ustnej na skrobaczkę należy nałożyć pastę do zębów i dokładnie wyskrobać górną powierzchnię języka. Innym sposobem jest wykorzystanie w tym celu szczoteczki do zębów. Po wymyciu zębów należy ją wypłukać, a następnie nałożyć na nią kolejną, małą porcję pasty do zębów i wyszczotkować język.
Z dwóch powodów preferuję stosowanie szczoteczki do zębów. Po pierwsze ogranicza to niepotrzebne koszty. Drugim powodem jest budowa języka. Niektóre osoby mają bardziej nitkowatą budowę języka i niestety czyszczenie języka skrobaczką jest z tego powodu mało efektywne.
Jak nitkować zęby?
Kolejnym etapem higieny jamy ustnej jest nitkowanie przestrzeni zębowych. Pomiędzy zębami, szczególnie bocznymi, najczęściej nie występuje dostateczna przestrzeń, żeby można ją było oczyścić szczoteczką do zębów. Dlatego zbierają się tam duże ilości resztek pokarmowych, a próchnica jest tam częstym zjawiskiem. Co więcej, gdy już się pojawi, to najczęściej jednocześnie obejmuje dwa sąsiadujące ze sobą zęby.
Do oczyszczania tych przestrzeni wykorzystywana jest nić dentystyczna. W przypadku jej stosowania również bardzo ważna jest technika stosowania. Na każdy łuk zębowy, górny i dolny, należy zastosować naprawdę spory kawałek nitki. Bowiem prawidłowe zastosowanie wymaga nawinięcia na dwa palce rąk i pozostawienie długiej nitki na czyszczenie między zębami. Następnie należy przewinąć nitkę na palcach, tak aby nie wtłaczać w szczelinę wyjętych wcześniej resztek jedzenia i ponownie czystą nitkę założyć do tej samej szczeliny. Takim systemem przewijając nitkę należy wykonać oczyszczenie wszystkich zębów.
Ważne! Nie wolno nitką wykonywać poziomych ruchów piłujących, ponieważ takie postępowanie bardzo łatwo może uszkodzić dziąsło. Niektórzy pacjenci mają problem z umieszczeniem nitki między zębami. Z pomocą takim pacjentom przyszli producenci specjalnych nitek nałożonych na plastikowe uchwyty. Tutaj należy jednak pamiętać, że taką nitkę można zastosować tylko raz do jednej przestrzeni zębowej, a potem należy ją wyrzucić i wziąć nową. Dlatego to rozwiązanie jest bardziej kosztowne niż tradycyjna nitka.
Na zakończenie wieczornej rutyny, jej ostatnim elementem jest porządne wypłukanie jamy ustnej.
Jeszcze kilka uwag dotyczących dbania o uzębienie osób starszych, bo prawidłowa dbałość o zdrowie jamy ustnej pozwala seniorom zachować na dłużej własne zęby. Nawet jeśli używamy protezy zębowe, musimy dbać o higienę jamy ustnej i regularnie odwiedzać dentystę.
Mając swoje zęby, należy o nie dbać w ten sam sposób, o którym mówiłem: szczotkując je i nitkując.
Nawet jeśli ktoś nie ma ani jednego zęba, należy oczyszczać jamę ustną miękką szczoteczką do zębów.
| Fot. Freepik.com
Jak dbać o protezy zębowe?
Należy oczyszczać je dwukrotnie w ciągu dnia przy użyciu szczoteczki i specjalnej pasty do protez lub zwykłego mydła.
Ruchomą protezę zębową wyjmujemy z jamy ustnej przed snem, oczyszczamy szczotką do protez i trzymamy w suchym pojemniku.
Ważne! Jeśli podczas szczotkowania zębów występuje krwawienie z dziąseł, oznacza to, że są one w stanie zapalnym. Wielu pacjentów uważa, że powinno się w takim wypadku unikać szczotkowania zębów, żeby nie wywołać większego krwawienia. Nic bardziej mylnego. Należy wtedy zintensyfikować higienę jamy ustnej. Jeśli po 1–2 tygodniach bardziej intensywnego szczotkowania zębów krwawienie się nie zmniejszy, sugeruję wizytę u stomatologa. Dentysta oceni stan zębów i dziąseł i w zależności od potrzeb wyczyści zęby z kamienia i nalotów, zaleci stosowanie specjalnej pasty albo płynu zmniejszających stan zapalny dziąseł a w skrajnych przypadkach przepisze antybiotyk.
Zwalczanie płytki nazębnej u każdego pacjenta stanowi podstawę zapobiegania chorobom przyzębia oraz próchnicy zębów i leczenia już istniejących chorób. Dlatego należy zgłaszać się do gabinetu dentystycznego, aby zęby oczyścić z kamienia. Zazwyczaj należy usuwać go raz do roku, przy dużej tendencji narastania co sześć miesięcy.
Czytaj więcej: „Zęby po dziadku” — refundacja kosztów protezowania
| Fot. Freepik.com
Co jeszcze jest istotne w zachowaniu zdrowia jamy ustnej?
Unikanie nikotyny i ograniczenie spożycia alkoholu, które zaburzają pracę ślinianek. Ślinianki wytwarzają wówczas zbyt mało śliny o neutralnym pH i bakterie nie są wraz z nią wypłukiwane z jamy ustnej.
Ograniczamy spożycie cukrów, słodyczy, napojów gazowanych i słodkich przekąsek, które nie dostarczają niezbędnych składników odżywczych, a powodują próchnicę.
Regularnie kontrolujemy zęby u dentysty. Badanie uzębienia i błony śluzowej uchroni przed problemami stomatologicznymi i poprawi ogólny stan zdrowia.
Odwiedzamy dentystę przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi lub leczeniem onkologicznym. Niewyleczone ubytki mogą być źródłem infekcji.
Dbamy o nawodnienie organizmu i pełnowartościową dietę, bogatą w mikroelementy i witaminy.
Czytaj więcej: Ekspert o zdrowym uśmiechu. „Nie wszystko co jest na rynku jest bezpieczne”