Jako przyczynę lekarze podają najczęściej zatrzymywanie wody w organizmie i wskazują na błędy dietetyczne, jadłospis bogaty w żywność wysoko przetworzoną oraz produkty zawierające dużą ilość soli, siedzący tryb życia, a także stres i problemy hormonalne. Do tego dochodzą również problemy zdrowotne.
Jeśli jest to niewielka opuchlizna, zwłaszcza kostek u nóg, która pojawia się sporadycznie podczas upałów, czy po dłuższej podróży lub pracy siedzącej albo stojącej czy w wyniku (nawet łagodnego) urazu, zmęczenia, to nie ma się co niepokoić. Jednak — kiedy jest to uciążliwa dolegliwość, należy się tym zająć na poważnie.
Czytaj więcej: Przytulanie zmniejsza poziom stresu
Jedną z przyczyn mogą być problemy hormonalne
Hormony to związki chemiczne wytwarzane przez organizm, które odpowiadają za prawidłowy przebieg praktycznie wszystkich procesów w naszym ciele. Także gospodarka wodna jest regulowana przez układ hormonalny. Młode kobiety doskonale znają stan, gdy przed okresem, ciało staje się opuchnięte, czują jakby nabierały wody. Dzieje się tak za sprawą podwyższonych poziomów żeńskich hormonów płciowych, a konkretnie progesteronu.
Delikatne wahnięcia wagi i lekkie obrzęki w ostatniej fazie cyklu miesiączkowego są zjawiskiem normalnym, jeśli jednak sytuacja wymyka się spod kontroli, a opuchlizna sprawiają duży dyskomfort, warto skonsultować ten problem z lekarzem ginekologiem lub endokrynologiem. Może okazać się, że obrzęki to tylko jeden z objawów głębszego problemu zdrowotnego lub niedoczynności któregoś z narządów wydzielniczych (np. tarczycy). Obrzęki ciała bywają także powikłaniem choroby Hashimoto czy chorób jajników.
Odwodnienie — najczęstsza przyczyna
Pamiętajmy, że każdy organizm żywy, w tym człowiek, w większości składa się z wody. Woda i wszystkie inne płyny są niezbędne narządom wewnętrznym do prawidłowego funkcjonowania. Odpowiednie nawodnienie organizmu jest niezbędne by bez problemu przebiegały wszystkie procesy metaboliczne — dzięki dostatecznej ilości wypijanych płynów nerki bez problemu filtrują krew, a wątroba sprawniej oczyszcza ciało z toksyn. Płyny regulują też gęstość i ciśnienie krwi.
Gdy organizm jest odwodniony, od razu widać to na skórze — staje się wiotka, mało jędrna, wysuszona, pękają wargi i kąciki ust, uwidaczniają się zmarszczki i cellulit. Jednak jeśli taki stan trwa zbyt długo, organizm zaczyna magazynować wodę na zapas. Powoduje to efekt opuchnięcia. Jeśli pijemy za mało wody, lub zamiast wody pijemy napoje słodzone, nadużywamy kawy lub alkoholu (który bardzo odwadnia!), to nie dziwmy się, że nasze ciało jest nabrzmiałe. Zacznijmy więc pić regularnie wodę, popijając ją małymi łyczkami.
| Fot. Freepik.com
Za dużo soli w diecie powoduje opuchliznę
Nie tylko to, co pijemy, ale także nasza dieta i jakość produktów, które lądują na naszym talerzu, mają wpływ na retencję wody w organizmie. Główną winowajczynią powstawania opuchlizny i cellulitu wodnego są sól i sód zawarte w produktach. Wydaje się, że nie solimy za wiele, ale zastanówmy się — sól jest we wszystkich półproduktach, gotowcach garmażeryjnych, kostkach do zup, w produktach wysoko przetworzonych, przekąskach, chipsach, wędlinach, także tak lubianym ketchupie a nawet pieczywie. Dlatego warto zwracać uwagę na to, co jemy. Dlatego jeśli mamy sami wpływ na ilość soli, zmniejszmy ją. Zamieńmy sól na suszone zioła.
Czytaj więcej: Antidotum na siedzący tryb życia: dieta, ruch, sen i suplementy
Zatrzymywanie wody a niedobór potasu
Jeśli mimo odpowiedniego nawodnienia i diety nadal puchniemy — zbadajmy poziom potasu, sugerują lekarze. To właśnie potas zmniejsza tendencję organizmu do retencji wody (okresowego zatrzymywania wody), pobudza pracę nerek i pomaga obniżyć ilość sodu w organizmie. Dopilnujmy też odpowiedniej ilości potasu w diecie. Znajdziemy go m.in. w: pomidorach świeżych i soku pomidorowym, awokado, bananach, szpinaku i innych zielonych warzywach liściastych.
Choroby nerek a zatrzymanie wody w organizmie
Opuchlizna w charakterystycznych partiach ciała — na stopach i kostkach, dłoniach i palcach oraz pod oczami — może świadczyć o chorych nerkach. Obrzęki i nadmierna retencja wody są objawem m.in. zespołu nerczycowego i kłębuszkowego zapalenia nerek. Czerwona lampka powinna się zapalić, jeśli stwierdzimy u siebie zmianę objętości wydalanego moczu (wydalamy go za mało i z trudnościami) oraz nadciśnienie tętnicze. Lekarz w takiej sytuacji zleci nam badanie ogólne moczu, aby wykluczyć białkomocz oraz badania krwi pod kątem ewentualnych zaburzeń lipidowych.
By wspomóc nerki i domowymi sposobami zniwelować efekt nabierania wody, pijmy napar z mniszka lekarskiego, który jest naturalnym środkiem moczopędnym i pomaga „wypłukać” nadmiar wody z organizmu. Pomocna będzie także pokrzywa, która pomaga regulować gospodarkę wodną organizmu i chroni nerki.
| Fot. Freepik.com
Obrzęki limfatyczne
Zatrzymywanie wody w organizmie to często tylko jeden z objawów głębszego problemu zdrowotnego. Innym są obrzęki limfatyczne.
Układ limfatyczny, zwany również układem chłonnym, ma bardzo wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka. W jego skład wchodzą m.in. węzły chłonne i naczynia limfatyczne. Obecne w nim komórki odpornościowe zwalczają infekcje, a skomplikowany system naczyń limfatycznych zbiera i odprowadza z tkanek nadmiar płynu z powrotem do serca. Niestety w pewnych sytuacjach dochodzi do upośledzenia funkcji tego układu, co prowadzi do rozwoju obrzęków limfatycznych. Początkowo obrzęk limfatyczny objawia się powiększeniem i obrzękiem kończyn.
Obrzęk limfatyczny może mieć bardzo wiele przyczyn. Najczęściej jednak rozwija się u osób, które chorowały i leczyły się z powodu nowotworów złośliwych, szczególnie piersi, narządów płciowych. Jest to szczególnie częste w sytuacji, gdy leczenie wymagało usunięcia węzłów chłonnych. Obrzęk limfatyczny może mieć również podłoże genetyczne lub może być powikłaniem rozległych urazów. W krajach tropikalnych jego przyczyną bywają również infekcje pasożytnicze.
Początkowo obrzęk limfatyczny objawia się powiększeniem i obrzękiem kończyny. Na wczesnych etapach powiększeniu ulega zwykle tylko dalsza część ręki lub nogi, chorzy obserwują na przykład, że skarpetki zostawiają wyraźny odcisk na nodze. Z czasem obrzęk rozprzestrzenia się w obręb całej kończyny. Może temu towarzyszyć ból, uczucie ciężkości czy trudności z poruszaniem.
W miarę trwania choroby obrzęk nasila się, a skóra otaczająca kończynę może ulec pogrubieniu i ma chropowatą strukturę. Niekiedy dochodzi także do powstania głębokich owrzodzeń. W niektórych obrzękach płyn z kończyny może przesączać się bezpośrednio przez skórę, zwilżając nogawki spodni czy rękawy.
Jeżeli podejrzewamy u siebie obrzęk limfatyczny, w pierwszej kolejności udajmy się do lekarza rodzinnego. Zleci on dalsze, niezbędne badania laboratoryjne: morfologię krwi, badanie ogólne moczu, poziom enzymów wątrobowych i kreatyniny oraz USG zajętej kończyny, aby wykluczyć zakrzepicę żylną.
Niestety obrzęku limfatycznego nie da się całkowicie wyleczyć. Możliwe jest jednak zmniejszenie go na tyle, aby nie powodował trudności w codziennym funkcjonowaniu. Podstawową metodą terapii jest kompresja zajętej kończyny. Służą do tego specjalne pończochy uciskowe lub bandaże, którymi owija się kończynę, aby poprawić drenaż limfatyczny w jej obrębie.
Dobre efekty przynosi również regularna aktywność fizyczna, jak najczęstsze unoszenie zajętej kończyny i masaże usprawniające odpływ tzw. chłonki. Jeżeli te metody nie przyniosą oczekiwanych rezultatów, można pomyśleć o bardziej inwazyjnych zabiegach, np. laseroterapii czy zabiegu chirurgicznym. Walka z obrzękiem limfatycznym często jest ciężka i wymaga wiele poświęcenia.
Czytaj więcej: Dłuższa ważność skierowania. Cel — krótsze kolejki do lekarzy
Kolejne przyczyny opuchnięć
Z czym jeszcze mogą być związane kłopotliwe i niekiedy bolesne opuchnięcia?
Kiedy są problemy z nerkami. Jednym z ich objawów są worki pod oczami. Na skutek zatrzymywania w organizmie sodu i wody pojawiają się rozlane obrzęki nóg. Kłębuszkowe zapalenie nerek może być powodem puchnięcia twarzy. Natomiast gdy puchnie nam całe ciało, możemy mieć do czynienia z zespołem nerczycowym.
Kiedy mamy chorą tarczycę. Przy nadczynności tarczycy mogą występować obrzęki na powiekach i pod oczami. Natomiast przy niedoczynności tarczycy pojawia się obrzęk na dolnych i górnych powiekach oraz rękach. Stopniowo zajmuje on także policzki, nasadę nosa oraz usta.
Również schorzenia serca charakteryzują opuchnięcia. Jeśli po uciśnięciu w ciele pozostaje dołek, oznacza to zaburzenia krążenia, a co za tym idzie, obrzęki nóg. Początkowo nogi puchną tylko wieczorem, gdy choroba postępuje, nogi puchną także rano.
Występują również w przebiegu bakteryjnych stanów zapalnych, chorób reumatycznych o podłożu autoimmunologicznym, po urazach.
| Fot. Freepik.com
Profilaktyka i leczenie
W profilaktyce i leczeniu opuchlizny wskazany jest:
- aktywny tryb życia (pływanie, jazda na rowerze, spacery, marsze — w zależność od wieku i możliwości);
- odpoczynek z uniesieniem kończyn dolnych — wielokrotny w ciągu dnia, a także w czasie odpoczynku nocnego stopy powinny znajdować się wyżej niż serce;
- utrzymywanie prawidłowej masy ciała;
- noszenie butów na płaskim obcasie.
Nie należy bagatelizować opuchlizny i obrzęków, zwłaszcza jeśli nie jest to przypadłość chwilowa, przemijająca wynikająca z nieprzespanej nocy czy wypicia większej ilości alkoholu lub picia zbyt małej ilości wody. Opuchlizna może występować z wielu powodów, nie ma jednej przyczyny. Obrzęki są też pierwszym sygnałem, że w organizmie dzieje się coś złego.
Czytaj więcej: Miasto, które inspiruje do spacerów
Artykuł powstał na podstawie opracowania tematu przez dr Agatę Winiarską i dr. Tomasza Stompóra pt. „Dekalog rozpoznawania i leczenia obrzęków”.