„W 1993 r. w środku Wilna — w Tuskulanach odnaleziono masowe groby, które skrywały szczątki i Polaków, i Litwinów. Dwa narody, które walczyły o swoją niepodległość z tym samym wrogiem — ze Związkiem Sowieckim” — mówił podczas uroczystości dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku dr Marek Jedynak.
Czytaj więcej: Wizyta delegacji IPN w Wilnie
Autorami są historycy Ilona Ewa Lewandowska i Tomasz Bożerocki, zaś szatę graficzną stworzył znany polski ilustrator Tomasz Bereźnicki.
Czytaj więcej: „Podziemie łączy” w Tuskulanach
Wystawa jest kolejną, już 3 odsłoną projektu „Podziemie łączy”. Początkiem był album, który Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” wydała w 2021 r. i który stworzyli historycy, Ilona Lewandowska i dr Tomasz Bożerocki wraz z grafikiem Tomaszem Bereźnickim. Realizacja projektu była możliwa dzięki Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”, Ministerstwu Spraw Zagranicznych, które przekazało na ten projekt środki oraz wsparciu merytorycznemu Centrum Badania Ludobójstwa i Oporu Mieszkańców Litwy. Album w formie wystawy plenerowej został po raz pierwszy zaprezentowany w czasie biegu tropem Wilczym w 2022 r. dzięki wsparciu Ambasady RP w Wilnie. Prezentacja wystawy w Sejnach była możliwa dzięki oddziałowi w IPN w Białymstoku i władzom Sejn.
Dzieje litewskich partyzantów zajmują ważne miejsce w podręcznikach historii na Litwie i są częścią świadomości historycznej pokolenia Litwinów, podobnie jak historia Żołnierzy Niezłomnych w Polsce. Jednocześnie, zarówno Polacy jak i Litwini, wiedzą bardzo niewiele o bohaterach sąsiedniego narodu, a często pozostają na etapie stereotypów wykreowanych w okresie sowieckim. W projekcie „Podziemie łączy” dokonano próby pokazania równolegle historii polskiego i litewskiego ruchu oporu, nie uciekając od tematów trudnych, ale podkreślając zwłaszcza te epizody, w których Polacy i Litwini działali wspólnie.
| Fot. IPN Białystok, Natalia Krzywicka
„Nie mieliśmy na celu wyczerpującego przedstawienia tematów. Ma przede wszystkim inspirować do poznania historii sąsiedniego narodu, jest też zachętą do spojrzenia poza granice, jakie wyznaczają własne narodowe narracje historyczne. Historię, którą przedstawiamy, współtworzą teksty w językach polskim i litewskim oraz wyraziste, często symboliczne ilustracje Tomasza Bereźnickiego. Wybrana forma ma na celu dotarcie nie tylko do przedstawicieli różnych narodów, lecz także do osób o różnej wrażliwości. Proponujemy spojrzenie na historię omawianego przez nas okresu przez pryzmat narracji dialogowej — otwartej na krzywdy, tragedię i motywy działania obu narodów” — mówią autorzy projektu.
Obecna podczas otwarcia wystawy Ilona Lewandowska poprowadziła również warsztaty dla nauczycieli z Centrum Edukacji Nauczycieli w Suwałkach.
Wystawa i album powstały jako zadanie publiczne finansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja publiczna 2021”, zrealizowane przez Fundację „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego.
Wystawę można oglądać na tzw. Biskupiej Łące w Sejnach (wjazd od ul. Parkowej).
Czytaj więcej: „Podziemie łączy”. Współpraca polsko-litewska jest możliwa zawsze