— Przyznanie tego prawa departamentowi było konieczne w celu zapewnienia skutecznego wykonywania funkcji nadzorczej przepisów należących do jego kompetencji. Tajne zakupy ułatwią prowadzenie dochodzeń w sprawie naruszeń w sprzedaży alkoholu i tytoniu, zmniejszą obciążenie administracyjne, mniej zaangażowanych będzie innych organów nadzorczych w trakcie dochodzenia — powiedziała w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” Gražina Belian, tymczasowo pełniąca funkcję kierownika Departamentu Kontroli Narkotyków, Tytoniu i Alkoholu.
Zakupy kontrolne pomogą zweryfikować informacje
Zakupy kontrolne są potrzebne w celu zweryfikowania informacji, że sprzedawca alkoholu dopuszcza się naruszeń, takich jak sprzedaż napojów alkoholowych w niedozwolonym czasie, sprzedaż napojów alkoholowych w dniu 1 września itp. Jest to również konieczne przy badaniu przypadków sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów na odległość, czyli online. Podmioty gospodarcze zajmujące się handlem online często ukrywają swoją tożsamość, dlatego tylko poprzez zakupy kontrolne można zidentyfikować sprawców nielegalnego handlu i wszcząć przeciwko nim procedurę badania naruszenia prawa.
— Dosyć często otrzymujemy informacje, że napoje alkoholowe są nabywane w punkcie sprzedaży w niedozwolonym czasie lub, na przykład, w klubach częstuje się klientów alkoholem za darmo lub w kawiarniach do niektórych dań w „szczęśliwe godziny” są za darmo dodawane napoje alkoholowe. Zakupy kontrolne będą dokonywane przede wszystkim po to, żeby sprawdzić, czy otrzymane skargi są prawdziwe — mówi kierownik działu Gražina Belian.
Trwa opracowywanie procedury
Jak poinformowała nas kierowniczka, obecnie opracowywana jest procedura zakupów kontrolnych. Szczególna uwaga zostanie zwrócona na internetową sprzedaż e-papierosów, produktów ziołowych do palenia, takich jak np. rolki konopi indyjskich. Departament nie będzie zobowiązany do przekazania kontrolowanej firmie informacji o tym, że zostanie przeprowadzona nieplanowana kontrola. Kopia decyzji o przeprowadzeniu kontroli na miejscu musi zostać dostarczona podmiotowi gospodarczemu niezwłocznie po dokonaniu zakupu kontrolnego. Specjaliści departamentu będą mogli również bezpłatnie pobierać i badać próbki towarów, np. poprzez śledzenie w celu określenia stężenia THC w substancji odurzającej.
Czytaj więcej: Prewencyjny zakaz sprzedaży „przyjemnych” e-papierosów
Spadek spożycia alkoholu
Według danych Państwowej Agencji Danych w 2022 r. na mieszkańca kraju w wieku 15 lat i więcej przypadało 11,2 litra alkoholu 100 proc., czyli o 0,9 litra mniej niż w 2021 r. (12,1 l). Patrząc na długoterminowy trend, od kilku lat obserwuje się spadek spożycia alkoholu, np. w 2015 r. odnotowano spożycie 14,5 litra bezwzględnego (100 proc.) alkoholu na osobę w wieku 15 lat i więcej, 13,6 litra w 2016 r., 12,4 litra w 2017 r., 11,3 litra w 2018 r., 11,2 litra w 2019 r., 11,4 litra w 2020 r.
W 2021 r. Departament Kontroli Narkotyków, Tytoniu i Alkoholu przeprowadził badanie, które miało dostarczyć informacji, jak często mieszkańcy w wieku 15-64 lat spożywają alkohol. Wyniki tego badania wykazały, że 84 proc. ludności Litwy w wieku 15-64 lat spożywało napoje alkoholowe w ciągu ostatniego roku, a 63 proc. stwierdziło, że spożywało napoje alkoholowe w ciągu ostatniego miesiąca.
W ciągu pięciu lat zmniejszył się odsetek populacji, która spożywała alkohol raz w tygodniu lub częściej (z 33 proc. w 2016 r. do 24 proc. w 2021 r.). W porównaniu z danymi z badania z 2016 r. zmniejszyła się także liczba osób, które co tydzień spożywały nadmierną ilość alkoholu (z 10 proc. w 2016 r. do 7 proc. w 2021 r.). Wskaźnik ten zmniejszył się zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet.
Dostępność alkoholu w krajach Unii Europejskiej
W krajach Unii Europejskiej najczęściej alkohol sprzedawany jest od 18. roku życia (np. Francja, Hiszpania, Włochy, Finlandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Grecja), ale są kraje, w których napoje alkoholowe można kupić już w wieku 16 lat (m.in. Austria, Belgia, Dania, Luksemburg). Na przykład w Niemczech wino i piwo można kupić mając 16 lat, a mocne napoje — 18 lat. W Islandii, tak samo jak na Litwie, napoje alkoholowe mogą być kupowane przez osoby fizyczne tylko od 20. roku życia. W Ameryce Północnej obowiązuje jeszcze wyższy wiek kupna i spożywania alkoholu wynoszący 21 lat. Co do palenia papierosów, w UE jest ono dozwolone we wszystkich krajach od 18. roku życia. Tymczasem w USA osoba, która chce kupić dowolny produkt tytoniowy, w tym papierosy, tytoń i e-papierosy, musi mieć ukończone 21 lat.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Walka z alkoholizmem: ograniczenia czasu i reklamy
Litewski rząd od 1 stycznia 2016 r. coraz ostrzej walczy z alkoholizmem. Od 1 stycznia 2016 r. zakazano sprzedaży alkoholu na stacjach paliwowych. Od marca 2017 r. akcyza na mocny alkohol wzrosła na Litwie o 23 proc. a akcyzy na piwo i wino aż do 112 proc.
Od 1 stycznia 2018 r. alkohol jest sprzedawany w sklepach od poniedziałku do soboty w godzinach 10:00-20:00, natomiast w niedziele od 10:00 do 15:00. W restauracjach, kawiarniach itp. alkohol w tarze producenta można nabyć w tych godzinach, kiedy nie jest on dostępny w sklepach. Natomiast po godz. 20:00 w poniedziałki-soboty i po godz. 15:00 w niedziele sprzedaż alkoholu w restauracjach, barach i kawiarniach podlega ograniczeniom: dostępne są jedynie lane napoje alkoholowe, które należy spożyć na miejscu. Alkohol jest sprzedawany tylko w kuflach, kieliszkach, lampkach itp.
Od 2018 r. zakazana została także reklama alkoholu, w tym w sieciach społecznościowych.
Od 1 stycznia 2016 r. zakazano sprzedaży alkoholu na stacjach paliwowych. Od marca 2017 r. akcyza na mocny alkohol wzrosła na Litwie o 23 proc., a akcyzy na piwo i wino aż do 112 proc. Cena wina jest wyższa o 17 proc. Od 2020 r. na Litwie podczas masowych imprez można handlować tylko niskoprocentowym alkoholem — do 7,5 proc.
Czytaj więcej: (Nie)dobre wyniki zaostrzonych przepisów dot. sprzedaży alkoholu