Od kilku lat w naszym kraju wszyscy rodzice lub opiekunowie wychowujący dzieci w wieku szkolnym mają obowiązek profilaktycznego zbadania zdrowia dziecka.
Mimo to, że stan zdrowia ucznia można zbadać w ciągu całego roku i zaświadczenie wydane przez lekarza również obowiązuje przez okrągły rok, najwięcej dzieci z rodzicami lub całkiem samodzielnych już nastolatków tradycyjnie do gabinetów lekarzy udaje się w ostatnich tygodniach letnich wakacji. Końcowym terminem przedstawienia zaświadczenia w placówkach oświatowych jest 15 września.
Raz na rok w trybie obowiązkowym rodzice powinni swe dzieci przyprowadzić do lekarza rodzinnego lub do pediatry. Jeśli lekarz opiekuje się dzieckiem od urodzenia, doskonale zna jego rozwój, a więc może wydać najbardziej dokładną, indywidualną ocenę stanu zdrowia pacjenta oraz, w miarę potrzeb, skierować go na dalsze badania czy konsultacje do lekarzy-specjalistów: kardiologa, okulisty, dentysty albo ortopedy. Natomiast badania lekarskie dla uczniów idących do pierwszej klasy są ustalane już według innych zasad.
Badając dziecko, lekarz stara się nie tylko ocenić jego ogólny stan zdrowotny, ale też wykryć ewentualne choroby przewlekłe, zastosować środki zapobiegawcze przeciwko rozwojowi tego lub innego schorzenia, w czas zastopować sporadycznie występujące zaburzenia funkcjonowania organizmu w związku z wrodzoną predyspozycją dziecka. Lekarz rodzinny (lub pediatra) udziela rekomendacji co do odżywiania, zaś na podstawie stwierdzonego stanu zdrowia ucznia ustala grupę, do której może należeć podczas zajęć wychowania fizycznego w szkole. Jeśli, na przykład, uczeń ma wadę wzroku, lekarz zaleca usadzenie go w odpowiedniej ławce w klasie, by naruszenia narządu wzroku nie postępowały dalej. Skierowuje na szczepionki, które, jak wiadomo, są aplikowane dzieciom według specjalnego ustalonego przez lekarzy planu.
Ocena zdrowotnego badania profilaktycznego jest dokumentowana w ustalonej formy zaświadczeniu. Do zaświadczenia wpisywane są podstawowe dane dotyczące m. in. indeksu masy ciała ucznia, wzrostu, ciśnienia, słuchu, wzroku, kości i mięśni, systemu oddechowego i nerwowego i in. Tutaj też znajdzie się orzeczenie lekarskie o sprawności fizycznej ucznia, które kwalifikuje go do jednej z trzech grup wychowania fizycznego w szkole (podstawowa, przygotowawcza i specjalna). Nauczycielowi prowadzącemu zajęcia wychowania fizycznego wskazówki lekarza mają być sygnałem ku temu, według jakiego programu ma pracować z uczniem, jakie normatywy ustalać. Niestety, jak wskazują poszczególne przykłady, nie zawsze rekomendacje lekarza są respektowane również przez nauczycieli w szkołach. Nie w każdej szkole tryb zajęć wychowania fizycznego jest zorganizowany z uwagi na specjalne zapotrzebowania uczniów.
Profilaktyczne badania lekarskie uczniów są opłacane ze środków funduszu obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego i rodziców nic nie kosztują. Dlatego ważne jest, by skorzystać z tej możliwości w pełni, nie zaś obowiązek dokonania badań ograniczyć wyłącznie do otrzymania wymaganego w szkole „papierka”.
Nierzadko osoby zainteresowane jedynie otrzymaniem zaświadczenia wcale tego nie ukrywają i, ledwo przekroczywszy próg gabinetu, od razu o tym komunikują. Ale na szczęście tych, którym naprawdę zależy, by dziecko zostało należycie zbadane przez lekarza, jest znacznie więcej. Podczas takich badań szczególnie często stwierdzane są u dzieci wady serca. Ostatnio diagnozowane jest coraz więcej przypadków krótkowzroczności wśród dzieci w wieku szkolnym. Niewątpliwie jest to związane z tym, że dzieci większość czasu spędzają przy komputerze lub przed telewizorem.
Wśród najczęściej wykrywanych przez lekarzy rodzinnych i pediatrów schorzeń u dzieci wymieniane są również skolioza, czyli skrzywienie kręgosłupa, rozwijającą się od nieprawidłowego siedzenia przy biurku w domu czy szkolnej ławie, noszenia ciężkich plecaków, płaskostopie, które jest następstwem noszenia niewłaściwie dobranego obuwia. Zatrważający jest także stan zębów dzieci w wieku szkolnym. Chcielibyśmy przypomnieć, iż w Centralnej Przychodni Rejonu Wileńskiego realizowany jest program pokrycia zębów trzonowych u dzieci w wieku od 6 do 14 lat specjalną pastą zabezpieczającą emalię zębową przed próchnicą.
Jak wynika ze statystyk dotyczących stanu zdrowotnego uczniów na Litwie, nasze pociechy na tle innych dzieci w Europie nie wyróżniają się szczególnie słabym zdrowiem, albo też szczególną odpornością organizmu na choroby. Badania naukowe potwierdzają, że na Litwie nie odnotowuje się jakichkolwiek specjalnych tendencji pogorszenia stanu zdrowia dzieci. Podobnie jak inne dzieci europejskie, nasze cierpią na różnego rodzaju choroby, które częstokroć można określić jako cywilizacyjne, stykają się z problemami natury psychicznej. Jednak w odróżnieniu od wielu krajów europejskich, w których daje o sobie znać problem otyłości wśród dzieci w wieku szkolnym, naszym dzieciom ten problem na razie nie zagraża.
Wprowadzając obowiązek przedstawiania do szkół zaświadczeń o stanie zdrowotnym ucznia, dokładnie nie wskazano, w jaki sposób szkoła tą informacją może dysponować. Dane o stanie zdrowia ucznia powinien uogólnić medyk szkolny, a informacja powinna dotrzeć do nauczycieli, odpowiedzialnych za organizację poszczególnych zajęć. Chyba nie trzeba przypominać, że w czasie lekcji w szkole to właśnie ona jest odpowiedzialna za bezpieczeństwo i stan zdrowia uczniów.
Wyprawiając dziecko do szkoły każda matka i ojciec chce wiedzieć, że tam ich latorośl jest bezpieczna. Zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka, mimo że nie tylko przez nieodpowiedzialnych rodziców, ale też niektórych nauczycieli w szkołach jest traktowane jako czysta formalność, nie jest dokumentem, który można schować do szuflady i o nim zapomnieć. Jest potrzebne przede wszystkim po to, by wiedziano, że w pewnym momencie komuś może być potrzebna pomoc.