Rząd Republiki Litewskiej z Ingridą Šimonytė na czele ogłosił projekt planu pracy rządu. „Plan realizacji założeń programu rządu” wyróżnia trzy podstawowe priorytety — zielony kurs, cyfryzację i oświatę. W dokumencie pojawiają się też wątki ważne dla Polaków na Litwie. Akt będzie zatwierdzany 10 marca na posiedzeniu rządu.
| Graf. LRV, tłum. Ignacy Skrobia-Jaworski, graf. Ignacy Skrobia-Jaworski
W streszczeniu
- Rząd Republiki Litewskiej przedstawił „Plan realizacji założeń programu rządu”
- Określa on zadania poszczególnych resortów na kadencję rządu
- Wśród priorytetów ekologia, technologie cyfrowe i oświata
- Będzie omawiany i zatwierdzany 10 marca
- W dokumencie znajdują się punkty dotyczące oświaty mniejszości narodowych, m.in. podręczników i kompetencji nauczycieli
- Jeden z resortów otrzymał zadanie przygotowania projektu ustawy o mniejszościach narodowych
- Rozwijanie partnerstwa strategicznego Polski i Litwy
- Będzie próba linii elektroenergetycznej, LitPol Link
Na początek rozróżnienie — „Plan realizacji założeń programu rządu” nie jest równoznaczny z przyjmowanymi ustawami. O tym decyduje harmonogram obrad Sejmu Litwy. W związku z tym próżno szukać daty głosowania nad pisownią nazwisk czy o mniejszościach narodowych — te kwestie będą zależne od parlamentarnych nastrojów. Rząd jako władza wykonawcza opiera się na wcześniej przyjętych zapisach prawnych.
Ale — może przygotowywać projekty ustaw i je przekazywać do Sejmu. I taki punkt zakładający przygotowanie projektu ustawy w tym planie znajdziemy.
Czytaj więcej: Polska szkoła — to jednak dobra szkoła
Jedną nogą w przyszłości
Wokół dokumentu unosi się optymistyczna aura. Duży nacisk położono na jeźdźców przyszłości — na zieloną gospodarkę i cyfryzację. Jako trzeci priorytet wskazano kwestię nieprzemijalnie ważną — oświatę.
„Zielony kurs, cyfryzacja i oświata — to trzy priorytety rządu. Pierwszy związany jest z pojawieniem się neutralnej wobec klimatu gospodarki, zmianami w gospodarce rolnej, dziedzinie transportu” — mówiła o priorytetach premier Ingrida Šimonytė.
„W cyfrowym harmonogramie stawiamy sobie cel otworzyć jak najwięcej danych i jak najwięcej decyzji podejmować bazując na nich, przestać doskonalić elektroniczne systemy poszczególnych instytucji, a skoordynować je tak, aby przynosiły korzyści dla biznesu i państwa” — podkreśliła wagę otwartych danych premier.
„No i, wiadomo, najbardziej długofalowa praca — umowa pomiędzy politycznymi partiami odnośnie przyszłości oświaty. Rząd nie zdąży w ciągu swojej kadencji zrealizować reformy oświaty, w związku z tym celem jest porozumienie, aby przy nowej władzy reforma była kontynuowana, a nie tworzona od nowa” — dodała premier.
Rząd doczekał się pisemnych propozycji odnośnie planu pracy od ponad 30 stowarzyszeń i organizacji. Przygotowując propozycje, ze społeczeństwem konsultowali się wszyscy ministrowie.
Odbyło się łącznie sześć konsultacji odnośnie priorytetów rządowych i przewidzianych prac. Łącznie brało w nich udział ponad 500 uczestników.
Plan realizacji założeń programu Rządu Litwy będzie omawiany i zatwierdzany 10 marca. To już wkrótce, za dwa dni. Decyzję o tym podejmą szefowie resortów z premier na czele.
Wyróżniono trzy główne priorytety, które przyświecają rządowi tej kadencji
| Fot. LRV, tłum. Ignacy Skrobia-Jaworski
Co w tym dla nas?
W planie pojawiają się też wątki dotyczące mniejszości narodowych. Przy każdym celu podany jest początek realizacji oraz spodziewany termin zakończenia zadania. Obok widnieją wykonawcy (rządowe resorty) oraz charakter zadania (inwestycyjny, komunikacyjny, regulacyjny bądź analityczny). Pierwsze trzy typy to takie, które mają już odpowiednie analizy. Czwarty typ to ledwie „ugryzienie” tematu. Większość zadań o Polakach na Litwie i Polsce rozpocznie się jeszcze w tym roku — o ile decydenci zatwierdzą plan w tej formie.
Na pierwszy rzut pójdzie podnoszona od lat sprawa kompetencji nauczycieli w szkołach mniejszości oraz materiały nauczania. Polscy uczniowie na Litwie nie potrzebują podręczników po prostu. Potrzeba podręczników przygotowanych z uwzględnieniem lokalnych realiów oraz napisanych przynajmniej w ubiegłym dziesięcioleciu — czyli po prostu podręczników dla Polaków na Litwie przygotowanych przez Polaków na Litwie.
Czytaj więcej: Nowe podręczniki dla polskich szkół
„Zapewnić warunki do korzystania z odnowionych i odpowiadających pod względem treści edukacyjnej podręczników do nauki języka ojczystego oraz zasobów cyfrowych dla mniejszości narodowych. Wzmacniać kompetencje nauczycieli języków ojczystych” — czytamy w rządowym planie.
Cieszy fakt, że pojawia się tutaj też pojęcie „zasobów cyfrowych”. Pokazuje to, że edukacja mniejszości narodowych przestaje być skansenem pod względem wykorzystania technologii.
Plus czy minus?
Za początek realizacji przyjęto I kwartał 2021 roku. Wykonawcami zadania ma być Ministerstwo Oświaty, Nauki i Sportu. Uczestnikami pomocniczymi Ministerstwo Kultury i Departament Mniejszości Narodowych przy Rządzie Republiki Litewskiej. Zadanie ma charakter inwestycyjny. Jednak przy zadaniu widnieje zapis, że potrzebne są szersze analizy i spojrzenie międzyinstytucjonalne.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Dopiero po rozeznaniu w stanie faktycznym podmioty przejdą do realizacji samego zadania. Koniec zadania (wraz z wdrożeniem) przewidywany jest na III kwartał 2023 roku.
W podobnym czasie, choć odrobinę później — w III kwartale 2021 roku — rozpocznie się przygotowywanie i wdrażanie dwujęzykowego modelu nauczania w przedszkolach mniejszości narodowych.
„Przygotować odpowiadający kontekstowi Litwy i sprawdzony w środowisku międzynarodowym model nauczania dwujęzykowego oraz wdrażać go w placówkach kształcenia przedszkolnego i w szkołach, w których realizuje się nauczanie w językach mniejszości narodowych” — czytamy w planie.
Ma to zmniejszyć rozbieżność poziomów języka litewskiego u uczniów ze szkół mniejszościowych względem uczniów szkół litewskich. W przedszkolach dzieci już są dodatkowo uczone języka litewskiego. Korzyści to lepsza znajomość języka litewskiego. Są też wady — „przechylanie” w kierunku języka litewskiego oraz oddalanie konieczności ułatwionego egzaminu języka litewskiego dla uczniów ze szkół mniejszościowych.
To zadanie ma dobiec końca do III kwartału 2023 roku, czyli podobnie, co punkt o podręcznikach.
Czytaj więcej: Litewski w przedszkolu – im wcześniej tym lepiej? oraz Oswajanie litewskiego już od przedszkola
Ministerstwo Kultury zajmie się informowaniem
Dwa zadania dotyczące mniejszości powierzono wyłącznie Ministerstwu Kultury z dopuszczeniem wsparcia ze strony Departamentu Mniejszości Narodowych.
Są to tak zwane zadania komunikacyjne, to znaczy takie, które będą opierały się na kampaniach informacyjnych, zlecając publikacje, budując odpowiednio przekaz.
Choć brzmią powierzchownie, od takich właśnie małych spraw w dużej mierze zależy opinia publiczna.
„Rozwijać przybliżanie różnorodności kultur mniejszości narodowych na wszystkich płaszczyznach, posiłkując się atrakcyjnymi nowoczesnymi narzędziami i wciągając różne grupy społeczne” — czytamy w planie.
„Aktualizować dziedzictwo kultur mniejszości narodowych poprzez placówki sztuki, społeczności, organizacje pozarządowe, rozwijając pozytywną komunikację ze społeczeństwem” — czytamy w opisie drugiego celu powierzonego ministerstwu w zakresie mniejszości.
Oba cele będą miały początek w II kwartale 2022 roku. Dobiegną końca w II kwartale 2024 roku, czyli potrwają dwa lata.
Ad finem — ustawa o mniejszościach narodowych
W planie pojawia się punkt, który Polaków na Litwie zainteresować może najbardziej. Przygotowanie projektu ustawy o mniejszościach, wyważonej i tak dopracowanej, aby nie mógł kłaść się na niej nawet cień wątpliwości. Ustawa, o której przyjęciu bądź odrzuceniu (lub skierowaniu do poprawy) zadecyduje ostatecznie Sejm. Przygotowanie projektu takiej ustawy powierzy się resortowi, który już wcześniej informował, że prace już trwają.
„Przygotować i przyjąć projekt Ustawy o mniejszościach narodowych, dążąc do zapewnienia mniejszościom narodowym urzeczywistniania prawa do tożsamości, jednakowych warunków rozprzestrzeniania kultury, wolności samowyrażania i samorealizacji” — czytamy o zadaniu w rządowym dokumencie.
Punkt ten powierza się Ministerstwu Sprawiedliwości przy wsparciu Ministerstwa Kultury. Jest to zgodne z wcześniejszymi komunikatami rządu, które informowały o konsultacjach pomiędzy obiema resortami i postępującymi pracami nad projektem ustawy.
Czytaj więcej: Ministerstwo Sprawiedliwości bierze się za ustawę o mniejszościach narodowych
„Cieszę się, że XVIII Rząd Republiki Litewskiej stawia za priorytet mniejszości narodowe i polecił Ministerstwu Sprawiedliwości zakończenie przygotowania i dopracowywania Ustawy o mniejszościach narodowych. Prawdopodobne zatem, że ustawa dotrze do posłów jeszcze w sesji wiosennej” — mówiła wcześniej minister Dobrowolska.
Z planu wynika, że wiosna to optymistyczne prognozy. Za początek wskazuje się II kwartał 2021 roku, za koniec IV kwartał 2021 roku. To znaczy, że w tym przedziale można się spodziewać projektu ustawy.
Sejm będzie obradował w sesji wiosennej od 10 marca do 30 czerwca. Jeśli w tym terminie resorty zdążą z przygotowaniem projektu, można oczekiwać głosowania jeszcze w tej sesji. To wszystko póki co otulone jest mgłą niepewności.
Polacy na Litwie słyszeli już niejedną zapowiedź przygotowania i przegłosowania ustawy ich dotyczącej. Nigdy nie zostały one zrealizowane. Pocieszać może fakt, że wreszcie obietnice są składane w dokumentach, a nie w deklaracjach.
Czytaj więcej: Wiosną będzie rozstrzygnięcie problemu oryginalnej pisowni nielitewskich nazwisk?
Założenia o partnerstwie polsko-litewskim
W planie rządu są też zadania dotyczące partnerstwa polsko-litewskiego. To między innymi dwa ambitne projekty gospodarcze oraz jedno zadanie komunikacyjne. Za projekty gospodarcze odpowiadać będzie Ministerstwo Energetyki, za komunikacyjne Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
Do końca 2022 roku Ministerstwo Energetyki będzie musiało przygotować technicznie litewskie systemy elektryczne do samodzielnej pracy z regulacją częstotliwości — przy zapewnieniu pomocy z Polski. W tym zadaniu wspomagać będzie Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
Drugim zadaniem resortu energetyki będzie dokończenie rozwoju linii elektroenergetycznej LitPol Link oraz wykonanie próby systemów pracy awaryjnej. Ma to być przeprowadzone do końca 2021 roku.
Z kolei Ministerstwo Spraw Zagranicznych zajmie się komunikacją partnerską pomiędzy Polską a Litwą.
„Wzmacniać partnerstwo strategiczne z Polską aktywując szerokie narzędzia współpracy obustronnej” — czytamy w dokumencie.
Zadanie dobiegnie końca dopiero w III kwartale 2024 roku. Ze wsparciem tutaj przyjdzie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, a przede wszystkim Ministerstwo Ochrony Kraju. Świadczy to też o charakterze obronnym tego zadania.
Czytaj więcej: Šimonytė: Chcę pogłębiać partnerstwo Litwy i Polski
Co to znaczy?
Rządowy plan realizacji to póki co tylko i aż dokument. Nie daje gwarancji zrealizowania wszystkich punktów, ale istotna jest jego zawartość przez to, że teraz można rząd rozliczać nie tylko z deklaracji, ale z rządowych papierów.
W kontekście Polaków na Litwie najważniejszym punktem jest oczywiście ustawa o mniejszościach narodowych, której nie mamy od 2010 roku. Kwestia praw człowieka stała się na tyle paląca, że brak takiej ustawy jest de facto kwestią wizerunkową. Czas zadbać o wszystkich obywateli, a nie tylko największe grupy wyborców.
„Jak dotąd rozmawialiśmy z Panią Premier kilka razy, trudno mi więc mówić o konkretnych oczekiwaniach. Wolę oceniać założenia programowe rządu. Jest w nich wiele elementów wskazujących na to, że może być to pierwszy w historii prawicowy rząd, który nie będzie przyjmował rozwiązań szkodliwych dla mniejszości narodowych” — mówił w styczniu Artur Ludkowski, doradca premier Ingridy Šimonytė ds. mniejszości narodowych.
Na podst.: LRV, Eurostat, BNS, URM, EM, KAM, LRS, własne