Niezwykłe dzieje cudownego obrazu

W kościele pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Trokach znajduje się słynący cudami obraz Matki Boskiej Trockiej. Cudowny obraz był drugim w kolejności koronowanym wizerunkiem Matki Bożej na ziemiach Rzeczypospolitej.

4 września 1718 r., w rok po koronacji obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, na mocy aktu papieża Klemensa XI, biskup wileński Konstanty Kazimierz Brzostowski dokonał koronacji obrazu Matki Bożej Trockiej. Był to pierwszy w Wielkim Księstwie Litewskim, a drugi na ziemiach Rzeczypospolitej, wizerunek Matki Bożej koronowany papieskimi koronami. Maryję w słynnym obrazie ukoronowano złotą koroną, przekazaną przez papieża i uznano za patronkę Litwy.

Od 1600 r. obraz zasłynął wieloma cudami. Świadczą o tym liczne wota podarowane Najświętszej Panience za wyleczenie z chorób. W 1604 r., podczas pielgrzymki z Wilna, na czele z biskupem Wojną, Madonnę Trocką proszono o opiekę nad Litwą opanowaną przez dżumę i głód. Po zwycięstwie hetmana Jana Karola Chodkiewicza nad sułtanem tureckim Osmanem pod Chocimiem w 1621 r., z Wilna do obrazu Madonny Trockiej pielgrzymowała polska królowa Konstancja Habsburżanka, żona króla Zygmunta III Wazy. Obchodzone w kościele farnym odpusty maryjne pokrzepiały ducha wiernych, budziły nadzieję inwalidów i chorych.

Napływ pielgrzymów podsycało także podanie, że niezwykły obraz w 1390 r. z okazji przyjęcia chrztu podarował Witoldowi cesarz bizantyjski Emanuel II Paleolog. Witold, wielki książę litewski, stryjeczny brat króla Władysława Jagiełły, ufundował trocką świątynię w 1409 r.

Cudowny obraz Matki Boskiej, który obecnie zdobi barokowy ołtarz świątyni, jest datowany na XVI wiek. Namalowany na lipowych deskach obraz (127,7 cm szerokość, 160,7 cm wysokość), przedstawia Matkę Boską podtrzymującą prawą ręką siedzące na kolanach dzieciątko Jezus, a w lewej trzymającą gałązkę róży z trzema kwiatami – symbol żywotności i odrodzenia.

Czytaj więcej: Troki pozostały łakomym kąskiem dla turystów i spragnionych kultury

– Obraz ten ilustruje historię Litwy jako kraju chrześcijańskiego. Jest też ściśle powiązany z księciem Witoldem i historią litewskiej państwowości, to nieodłączna część duchowego i kulturowego życia Litwy. Przypomina czasy, gdy Wielkie Księstwo Litewskie osiągnęło szczyt potęgi, zajmowało tereny od Bałtyku po Morze Czarne. Wierni modlili się przy obrazie w wierze, że ich kraj jeszcze odzyska dawną moc i znaczenie. Szczególnie obraz czcili przedstawiciele znanych rodów magnackich oraz szlachta. Kulminacja nastąpiła w 1718 r., kiedy to dzięki wielu staraniom strony litewskiej Watykan wyraził zgodę na koronację cudownego obrazu i przysłał korony. W ten sposób, w pewnym sensie, spełniło się marzenie arystokracji, której celem było pozyskanie dla Litwy korony. Tej korony, której nie udało się zdobyć Witoldowi. Litwini uważają, że to korona nie tylko dla Matki Boskiej, ale też dla Wielkiego Księcia Litewskiego – opowiada w rozmowie z ,,Kurierem Wileńskim” dr Lina Leparskienė, antropolog, etnolog, pracowniczka naukowa Litewskiego Instytutu Literatury i Folkloru.

Co ciekawe, ustalono, że pierwotnie malowidło miało zupełnie inny wizerunek.

– Po prześwietleniu rentgenem okazało się, że w XVI w. przypuszczalnie sprezentowane Witoldowi dzieło nieznanego malarza mogło przedstawiać Najświętszą Maryję Pannę z wiankiem z róż na głowie, bez dzieciątka. Pierwsza wersja obrazu była namalowana w stylu malarstwa Europy Zachodniej. W pierwszej połowie XVII w. obraz został przemalowany i uzyskał charakter bizantyjski, przypomina ikonę. Wtedy też zmieniono wizerunek Maryi Panny na Matkę Boską z dzieciątkiem Jezus. Co ciekawe, twarz została ta sama. Eksperci ustalili to także dzięki prześwietleniu malowidła. Warto wiedzieć, że zgodnie z zasadami kościelnymi takie transformacje świętych obrazów są rzeczą naturalną i dawniej były dosyć często praktykowane – tłumaczy rozmówczyni.

Zauważa, że z biegiem lat kult Matki Boskiej Trockiej został przyćmiony.

– Po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej (1795) Troki znalazły się pod zaborem rosyjskim. Wówczas cudowny obraz zaczyna stopniowo tracić swe znaczenie. Zostaje ono przyćmione kultem Matki Boskiej Ostrobramskiej (obraz koronowany w 1927 r.), która w XIX w. staje się m.in. patronką powstańców. Wśród Litwinów szerzy się kult Matki Boskiej Szydłowskiej. W XX w. o obrazie Madonny Trockiej na jakiś czas w ogóle zapomniano – zaznacza dr Lina Leparskienė.

Podkreśla też, że kult cudownego obrazu ożył na nowo, a sława jego rozprzestrzeniła się szeroko dopiero w 2010 r., kiedy kierownictwo parafią trocką objął ks. proboszcz Jonas Varaneckas.

Po upływie kilku lat odgłosy tej sławy dotarły do Watykanu. W 2017 r. z okazji zbliżającego się 300-lecia koronacji obrazu Matki Boskiej Trockiej dekretem papieża Franciszka kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny został podniesiony do rangi bazyliki. Jest to już ósma bazylika na Litwie.

Czytaj więcej: Przyjeżdżali niepewni, wyjechali zainspirowani

„Nadając kościołowi w Trokach tytuł bazyliki, papież podkreśla szczególną rolę Matki Bożej Trockiej, Patronki Litwy, w historii Litwy. Od czasów Witolda Wielkiego Matka Boża wstawia się tu za swoimi dziećmi, prowadzi w sukcesach i pociesza w trudnościach. Ojciec Święty zachęca nas, abyśmy powrócili do swojej Matki, odważnie, z ufnością nieśli jej swoje prośby. Zapraszam ludzi całej Litwy, by jak pielgrzymi przybyli do Trok. Tu, w kościele w Trokach, przy ikonie Patronki Litwy, prośmy o pokój dla naszej ojczyzny i całego świata“ –powiedział wówczas arcybiskup Gintaras Grušas.

Bazylika to honorowy tytuł nadawany przez papieża kościołom mającym szczególne znaczenie na całym świecie.