Po zakończeniu sezonu turystycznego, zamek, w którym mieści się Muzeum Historyczne, jest otwarty dla zwiedzających. Troki słyną z jedynego w Europie Wschodniej gotyckiego zamku na wyspie. Bliskość Wilna, odległego o 28 km, sprawia, że do miasteczka przyjeżdżają chyba wszystkie wycieczki odwiedzające stolicę.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
W sezonie turystycznym, szczególnie przed pandemią, Troki były dosłownie oblegane przez gości. Malownicze krajobrazy z mnóstwem jezior przyciągają tu tłumy podróżników z całego świata. Największą atrakcją jest jednak średniowieczny Zamek, położony na wyspie jeziora Galwe. Obecnie, po zakończeniu sezonu turystycznego, zamek, w którym mieści się Muzeum Historyczne, jest otwarty dla zwiedzających. W zbiorach muzealnych znajduje się ponad 290 tys. eksponatów. Zamek zwiedziło wiele znanych osób, wśród nich prezydenci oraz monarchowie europejscy.
Źródła historyczne podają, że w końcu XIV w. budowę zamku na wyspie rozpoczął Wielki Książę Litewski Kiejstut, zakończył zaś jego syn Wielki Książę Litewski Witold. Właśnie na okres panowania Witolda (1401-1430) przypada rozkwit Trok. Co prawda, po bitwie pod Grunwaldem, zamek zaczął tracić swoje znaczenie wojskowe. Dawna twierdza została przekształcona w rezydencję książęcą i bogato udekorowana wewnątrz. Do Trok przyjeżdżali zagraniczni posłowie, kilkakrotnie gościł tu król Polski i Wielki Książę Litwy Władysław Jagiełło. Po śmierci Witolda (1430 r.) zamek, jak i samo miasteczko, zaczęły podupadać. W 1655 r. podczas wojny z Rosją dawna siedziba książęca została częściowo spalona i zrujnowana.
Pierwsze plany rekonstrukcji zamku powstały w XIX w. W 1822 r. Wincenty Smokowski znalazł i przerysował trzynaście fragmentów malowideł przedstawiających zamek. W 1888 r. Imperialna Komisja Archeologiczna dokonała dokumentacji pozostałości zamku, a w 1905 władze carskie zdecydowały się na konserwację ruin i częściowe odrestaurowanie zamku. Jednak prace restauracyjne miały ruszyć dopiero w okresie międzywojennym, kiedy Troki znajdowały się na terytorium II Rzeczypospolitej.
Czytaj więcej: Troki pozostały łakomym kąskiem dla turystów i spragnionych kultury
| Fot. Marian Paluszkiewicz
W 1929 r. prof. Stanisław Lorentz (w latach 1935-1982 dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie) rozpoczął prace konserwacyjne, które trwały do wybuchu drugiej wojny światowej. Po wizytacji zamku z profesorami USB Juliuszem Kłosem i Janem Borowskim, podjęto decyzję o natychmiastowej potrzebie rozpoczęcia działań w celu zachowania pozostałości zamku. Na pozyskanie środków do konserwacji Stanisław Lorentz zaciągnął w Banku Gospodarstwa Krajowego prywatną pożyczkę, wielką, jak na owe czasy, sumę 10 000 złotych. Prace początkowo miały mieć jedynie charakter konserwatorski i nie przewidywały odbudowy z uwagi na brak ikonografii umożliwiającej rekonstrukcję obiektu. Pierwsze prace wykonano w latach 1929-1930. Po ustąpieniu Lorentza ze stanowiska konserwatora, jego następcy w latach 1938-1939 zmienili zakres prac i rozpoczęli prace rekonstrukcyjne, w czasie których dokonano odbudowy wieży południowo-wschodniej, przesklepienia piwnic i sali na pierwszym piętrze oraz konserwacji pozostałości komnat książęcych. Plan odbudowy przygotował i prace nadzorował architekt Jan Borowski przy współpracy prof. Juliusza Kłosa. Odbudowę przerwała wojna. Ponownie prace restauratorskie na wyspie wznowiono w 1951 r. Do odbudowy średniowiecznej budowli użyto kamienia oraz czerwonej cegły. Odbudowa była kontynuowana etapami: nadbudowano mury zamku górnego, wzniesiono wieżę główną o wysokości 33 metrów, odbudowano zamek dolny, pokryto dachówką baszty. Zamek odbudowano w 1961 r., rok później otwarto tu siedzibę Muzeum Historycznego. Zamek po odbudowie reprezentuje styl gotycki.
Czytaj więcej: Zwiedzić Troki i odpocząć…
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Dziś wszystkie etapy odbudowy można obejrzeć w ekspozycji muzealnej. Oprócz odtworzonych gotyckich wnętrz na zamku można zwiedzić wiele ekspozycji nawiązujących do historii Trok. Odbywają się tu liczne wystawy, imprezy historyczno-kulturalne, w sezonie letnim – koncerty. Muzeum współpracuje m.in. z placówkami muzealnymi w Malborku, Olsztynie, Lwowie, Rain (Niemcy).
Po zakończeniu sezonu turystycznego, muzeum na zamku czynne jest od środy do niedzieli (włącznie) w godz. 10.00-18.00. Ostatni zwiedzający mogą trafić do muzeum 30 min. przed zamknięciem. Bilet wstępu w terminie od października do marca kosztuje 8 euro, ulgowy (dla uczniów, studentów, seniorów) 4 euro.
