Nasi rodacy to najliczniejsza mniejszość narodowa na Litwie, która liczy ponad 180 tys. osób, czyli 6,5 proc. ludności tego kraju. Działa tu prawie 100 polskich szkół, kilkadziesiąt przedszkoli wiele polskich organizacji seniorskich w tym siedem Polskich Uniwersytetów Trzeciego Wieku w Solecznikach, Wilnie, Nowych Święcianach, Ejszyszkach, Jaszunach, Kiejdanach, Kownie, Poniewieżu, Niemenczynie i Kłajpedzie.
Polski Uniwersytet Trzeciego Wieku w Solecznikach
W roku 2011 z inicjatywy ówczesnego, obecnie honorowego prezesa Antoniego Jankowskiego powstał Polski Uniwersytet Trzeciego Wieku w Solecznikach. Uczelnię od dwóch lat prowadzi aktywna działaczka społeczna prezes Jadwiga Sinkiewicz. Z radością przyjęliśmy zaproszenie i już trzeci raz odwiedziliśmy to polskie miasto na Litwie, w którym 70 proc. stanowią Polacy. Polski Uniwersytet Trzeciego Wieku w Solecznikach liczy obecnie 105 studentów.
18 lipca zorganizowaliśmy Polski Dzień Seniora w Solecznikach,w którym uczestniczyło ponad czterdziestu polskich seniorów z Solecznik, Kiejdan i Wilna. Rozmawialiśmy o promocji polskiej kultury, pielęgnowaniu polskiej tradycji, ale także o zdrowiu i bezpieczeństwie. Każdy z uczestników otrzymał magazyn Głos Seniora oraz polonijną edycję Ogólnopolskiej Karty Seniora. W tym dniu prezes honorowy i inicjator PUTW w Solecznikach Antoni Janowski oraz prezes Jadwiga Sinkiewicz otrzymali tytuł honorowego ambasadora Głosu Seniora. Takie wyróżnienie otrzymała też przybyła na spotkanie, Irena Duchowska, prezes Stowarzyszenia Polaków Kiejdan. Delegacja z Solecznik na zaproszenie Prezesa Łukasza Salwarowskiego przyjedzie 1 września do Krakowa na X Międzynarodowe Senioralia organizowane przez Głos Seniora-Stowarzyszenie MANKO.
Czytaj więcej: Dzień Seniora w Solecznikach
Co ważne, spotkanie było także okazją do wysłuchania problemów, z jakimi borykają się Polscy Seniorzy na Litwie. Jednym z nich jest brak możliwości używania w dokumencie tożsamości i wszelkich innych dokumentach swojego rodowego imienia i nazwiska. Imię i nazwisko jest bardzo ważnym elementem tożsamości każdego człowieka, którą litewska ustawa o pisowni nazwisk „nielitewskich” brutalnie odbiera. Polacy na Litwie poprawnego zapisu swych nazwisk domagają się już przez prawie 30 lat, co wzbudza wiele kontrowersji w stosunkach Polski i Litwy. Przyjęta ustawa wprowadza dyskryminację, gdyż nie uwzględnia możliwości zapisu polskich liter tj, „ś”, „ć”, „ż”, „ź” co odbiera prawo do poprawnego zapisu swojego imienia i nazwiska. Jest też problem z nazwami polskich ulic i nazwisk. W 2009 władze Litwy nakazały usunięcie tabliczek z nazwami polskich ulic. Nie pozwala się także używać polskich nazwisk w dokumentach i tak przykładowo osoba, której rodowe nazwisko to Kleczkowski musi mieć zapis w dokumentach Klečkovskis.
Polscy seniorzy w Wilnie
W lutym 2001 roku rozpoczął swą działalność Dom Kultury Polskiej w Wilnie, będący jedną z większych instytucji polskich na Litwie mającą na celu organizację życia kulturalnego Polaków. Pod dachami Domu swoją siedzibę znajduje obecnie ponad trzydzieści polskich organizacji społecznych. Jedną z nich jest Uniwersytet Trzeciego Wieku w Wilnie. Powstał w grudniu 1994 roku i przecierał szlaki, bo na Litwie nie było wtedy tego typu instytucji. Rektorem został prof. Ryszard Kuźmo, a jego zastępcą – dr Medard Czobot. Obecnie liczy 56 słuchaczy. Większość wykładów na uczelni, poświęcona jest medycynie i gerontologii — ale jest także choćby: historia, sztuka, architektura, literatura, filozofia, informatyka, psychologia czy prawo. Zajęcia prowadzą profesorowie z wielu krajów — w tym z Polski. To miejsce, gdzie kładzie się nacisk nie tylko na wysiłek intelektualny, ale też aktywność fizyczną — dużym zainteresowaniem cieszą się tak zwane „wycieczki edukacyjne”.
Czytaj więcej: Na spotkaniu z parą prezydencką
Podczas naszego spotkania przedstawicielami Uniwersytetu oraz Akademii Trzeciego Wieku — mogliśmy tak jak w Solecznikach — przekazać uczestnikom Głos Seniora i polonijną edycję Ogólnopolskiej Karty Seniora, a także: książki, prezenty i zaproszenia na Senioralia w Krakowie.
Zachęcaliśmy także do udziału w naszych licznych konkursach: Stylowi Seniorzy, Senior-Działkowiec, Zwierzak Lekiem na Samotność czy Miłość po 60-tce.
Bardzo owocne były rozmowy z dyrekcją Domu Kultury Polskiej w Wilnie dyrektorem Arturem Ludkowskim, zastępcą dyrektora Krystyną Zimińską oraz kierownikiem Władysławem Wojniczem. Dom Kultury Polskiej w Wilnie został pierwszą instytucją na Litwie, która będzie honorować Ogólnopolską Kartę Seniora. Jej posiadacze mogą liczyć na 10 proc. zniżki na usługi w hotelu oraz restauracji „Pan Tadeusz / Ponas Tadas”.
Bardzo inspirujące było także spotkanie z wyjątkową osobą, Irminą Szmalec, Konsul RP w Wilnie, która od 7 lat wspiera Polaków i Polskich Seniorów na Litwie oraz redaktorem Rajmundem Klonowskim z redakcji „Kuriera Wileńskiego”.
Dom Polski w Nowych Święcianach
Rejon Święciański gdzie ponad 25 proc. stanowią nasi rodacy znajduje się ok. 85 km na północ od Wilna. Osiem lat temu, w Nowych Święcianach 12 km od Miasta Święciany został otwarty Dom Polski — a w nim powstała polska filia Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Jedną ze współzałożycielek była Pani Wanda Gołubiewa. Pierwsze wykłady, dotyczące polskiej historii i kultury — zainteresowały dwadzieścia osób. Jednak stopniowo pojawiali się nowi seniorzy, którzy chcieli być studentami uczelni. Obecnie jest ich ok. 40 osób.
20 lipca w Domu Polskim przyjął nas za-ca dyrektora: Wacław Wiłkojć. Za spotkanie dziękujemy także prezes polskiej grupy Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Nowych Święcianach i Święcianach Pani Danucie Gierdrenie. O wyjątkową, patriotyczną atmosferę — zadbał seniorski zespół artystyczny „Marzenie”, pod kierownictwem Pani Leny Gryncewicz.
Znów mogliśmy podarować seniorom z Ziemi Święciańskiej — nasz magazyn i zachęcić do przyjazdu na wrześniowe Senioralia. Zaprosiliśmy również seniorów z największego miasta Rejonu Święciańskiego Podbrodzia, gdzie Polacy stanowią ok. połowy mieszkańców i działa jedyna w Rejonie Święciańskim polska szkoła — Gimnazjum „Żejmiana”.
Gospodarze pokazali nam także piękne okolice, polskie kościoły w Święcianach i Nowych Śwęcianach gdzie regularnie odbywają się polskie msze oraz miejsca pamięci zamordowanych podczas II Wojny Światowej mieszkańców Nowych Święcian i Święcian oraz dom, w którym w roku 1895 r. urodził się najsłynniejszy polski lotnik Franciszek Żwirko. Polacy tego regionu z Wacławem Wiłkojć na czele czynią starania aby w Święcianach nieopodal Polskiego Kościoła i Domu Żwirki powstał Dom Polski połączony z Muzeum poświęconym najsłynniejszemu polskiemu lotnikowi.
Po patriotycznym spotkaniu otrzymaliśmy od gospodarzy własnoręcznie wykonany przez Polskich Seniorów portret bohatera narodowego — Wielkiego Syna Ziemi Święciańskiej Marszałka Józefa Piłsudskiego. Spotkanie w Świecianach mogło się odbyć dzięki wsparciu i współpracy z Józefem Szyłejko, prezesem Towarzystwa Przyjaciół Wilna i Wileńszczyzny. Owocem naszej współpracy jest także wyśmienity leśny miód produkcji Wacława Wiłkojć, który już teraz jest dostępny w naszym pro-społecznym sklepie na www.sklep.glosseniora.pl.
Czytaj więcej: „Czcimy symbol naszej niepodległości”. Obchody 155. urodzin Józefa Piłsudskiego
Uniwersytet Trzeciego Wieku w Niemenczynie
Ostatnim przystankiem naszej podróży było miasto Niemenczyn, gdzie ponad 50 proc. stanowią Polacy. 20 lipca w na zaproszenie prezes Józefy Gulbickiej w Muzeum Etnograficznym Wileńszczyzny spotkaliśmy się z Polskim Uniwersytetem Trzeciego Wieku w Niemenczynie. Wszystko zaczęło się od Stowarzyszenia „Optymiści” — które założyła grupa radośnie nastawionych do życia seniorów, chcących rozwijać swoje zainteresowania i poszerzać wiedzę.
W 2012 roku rozpoczął działalność Uniwersytet Trzeciego Wieku, a jego inicjatorkami były Józefa Gulbicka i Irena Ludkowska.
Uniwersytet Trzeciego Wieku liczy obecnie 34 osoby, które nie boją się wyzwań i chcą brać udział w różnych formach aktywności, takich jak koła: literacko-dramatyczne, gospodyń czy sportowe. Seniorzy uczą się obsługi komputera, uczestniczą w wykładach z medycyny czy ochrony środowiska. Dla wszystkich ważne jest przede wszystkim to, żeby tej pogody ducha i optymizmu nigdy im nie zabrakło. Podczas naszego spotkania prezes Józefa Gulbicka otrzymała dyplom honorowego ambasadora Głosu seniora.
Czytaj więcej: Międzynarodowy Dzień Osób Niepełnosprawnych w rejonie wileńskim
Wracając do Macierzy po raz kolejny uświadomiliśmy sobie, że Wileńszczyzna jest naszą macierzą, bijącym sercem Polski, miejscem narodzin naszej narodowej tożsamości.
Tu znajduje się miejsce urodzin i chrztu Marszałka Józefa Piłsudskiego, miejsce jego słynnego napadu na carski pociąg pocztowy ze złotem w Bezdanach.
Tu w Wilnie znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej, cmentarz na Rosie i setki innych miejsc pamięci, które trzeba chronić, pielęgnować i promować. To będziemy robić!
Będziemy wspierać mieszkających tu Polaków i polskich seniorów w promocji i podtrzymaniu polskiej historii, kultury, języka. Będziemy wspierać ich jedność z Polską i pamiętać, że tu na wileńskiej ziemi leży także nasza ojczyzna.
Projekt „Głos Seniora Polaków za granicą” finansowany jest ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu „Polacy i Polonia za granicą 2023”.
Głos Seniora-Stowarzyszenie MANKO