Zapraszam do przyjrzenia się przyczynom tego zjawiska, statystykom na Litwie, a także do spojrzenia na rolę rodziców, wychowawców i rówieśników oraz potencjalne skutki długoterminowego palenia e-papierosów.
Szokujące statystyki
Zgodnie z badaniem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), przeprowadzonym w latach 2021–2022, Litwa ma jeden z najwyższych wskaźników używania e-papierosów wśród młodzieży szkolnej. Aż 60 proc. 15-latków na Litwie przynajmniej raz próbowało e-papierosów. Obecnie używa ich 36 proc. dziewcząt i 34 proc. chłopców w tej grupie wiekowej, co stanowi najwyższy wskaźnik spośród 44 badanych krajów.
Departament Kontroli Narkotyków, Wyrobów Tytoniowych i Alkoholu zwraca uwagę na trudności w kontrolowaniu nielegalnej sprzedaży internetowej e-papierosów, co przyczynia się do ich dostępności wśród młodzieży.
Trująca bomba w cukierkowym opakowaniu
Marek, 16-latek z Wilna, przez ostatnie dwa tygodnie nieustannie kaszlał. Jego matka, zaniepokojona stanem zdrowia syna, zabrała go do lekarza. Po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu lekarz dowiedział się, że Marek od kilku miesięcy używał e-papierosów. Lekarz wyjaśnił, że inhalowanie chemicznych substancji zawartych w e-papierosach mogło podrażnić drogi oddechowe Marka, prowadząc do przewlekłego kaszlu.
Ta sytuacja była dla rodziny alarmującym sygnałem o rzeczywistym zagrożeniu zdrowotnym związanym z e-papierosami. Po rozmowie z synem w domu rodzice uświadomili sobie, że jednym z głównych powodów, dla których e-papierosy są tak popularne wśród nastolatków, jest ich atrakcyjny wygląd i smak. Kolorowe urządzenia i słodkie, owocowe smaki, takie jak guma balonowa czy truskawka, przyciągają młodzież, tworząc fałszywe wrażenie, że są nieszkodliwe. Niestety, w rzeczywistości zawierają one substancje chemiczne, które mogą być bardzo szkodliwe dla zdrowia, w tym nikotynę, która jest uzależniająca.
Rozmawiałam z jedną z nauczycielek szkół podwileńskich i okazało się, że ten problem jest częsty nie tylko w stołecznych szkołach, lecz także poza granicami Wilna. Nauczycielka Agata wiosną zauważyła grupę uczniów zachowujących się podejrzanie w szkolnej szatni. Kiedy podeszła bliżej, zobaczyła, że kilku z nich używało e-papierosów. Zareagowała natychmiast, konfiskując urządzenia i informując rodziców oraz dyrekcję szkoły. Dzięki jej interwencji udało się zapobiec dalszemu używaniu e-papierosów wśród tych uczniów oraz rozpocząć program edukacyjny na temat ich szkodliwości.
Ta sytuacja pokazuje, jak ważna jest czujność nauczycieli i ich gotowość do reagowania na niepokojące zachowania uczniów. Po długich dyskusjach z uczniami udało się wyjaśnić, że najczęściej e-papierosy kupują w sklepach internetowych, które często nie wymagają rygorystycznej weryfikacji wieku. W niektórych przypadkach młodzież korzysta z kont rodziców lub znajomych, aby dokonać zakupu. E-papierosy są też dostępne w niektórych sklepach stacjonarnych, które mogą nie przestrzegać przepisów dotyczących sprzedaży produktów nikotynowych nieletnim.
Kontrola zakupów w sklepach internetowych
Rodzice mogą próbować kontrolować zakupy swoich dzieci w sklepach internetowych, monitorując historię zakupów i transakcje na kartach płatniczych. Istnieją aplikacje i narzędzia, które pozwalają na kontrolowanie i ograniczanie dostępu do określonych stron internetowych.
Warto również edukować dzieci na temat zagrożeń związanych z e-papierosami i otwarcie rozmawiać o konsekwencjach ich używania. Na Litwie sprzedaż e-papierosów osobom poniżej 18. roku życia jest nielegalna i podlega karze grzywny. Sprzedawcy, którzy łamią prawo, mogą być ukarani mandatem, a ich działalność może być monitorowana przez odpowiednie organy.
Rola rodziców i wychowawców w przeciwdziałaniu używaniu e-papierosów przez młodzież jest nie do przecenienia. Brak świadomości i edukacji na temat zagrożeń związanych z e-papierosami może prowadzić do bagatelizowania problemu. Rodzice powinni być dobrze poinformowani i angażować się w rozmowy z dziećmi na temat konsekwencji zdrowotnych związanych z paleniem e-papierosów. Wychowawcy w szkołach powinni prowadzić programy edukacyjne, które uświadamiają młodzież o ryzyku. Rówieśnicy również mają duży wpływ na decyzje młodych ludzi – presja grupy i chęć bycia akceptowanym często prowadzą do sięgania po e-papierosy.
Jak zwiększać świadomość
Edukacja dzieci na temat zagrożeń związanych z używaniem e-papierosów jest kluczowa. Wyjaśniając, jak działają te urządzenia i jakie substancje chemiczne mogą zawierać, można pomóc młodzieży zrozumieć potencjalne ryzyko. Ważne jest także regularne monitorowanie historii zakupów online oraz aktywności na kartach płatniczych, co pozwala na kontrolowanie dostępu do niebezpiecznych produktów. Utrzymywanie otwartego dialogu z dziećmi na temat e-papierosów i uzależnień, zachęcanie ich do dzielenia się obawami i pytaniami, może znacznie zwiększyć świadomość. Współpraca ze szkołą i nauczycielami jest równie istotna, aby zapewnić odpowiednie programy edukacyjne dotyczące szkodliwości e-papierosów. Również rodzice powinni być wzorem do naśladowania – jeśli sami palą papierosy lub używają e-papierosów, warto, aby starali się zrezygnować z nałogu, pokazując dzieciom właściwe postawy.
Pomimo pozornej atrakcyjności e-papierosów kryją one wiele zagrożeń dla zdrowia, szczególnie dla młodych ludzi. Statystyki pokazują rosnący problem w Europie, w tym też na Litwie. Kluczowe jest zwiększenie świadomości na temat ryzyka oraz rola rodziców, wychowawców i rówieśników w edukowaniu młodzieży. Tylko wspólnymi siłami możemy przeciwdziałać tej niepokojącej tendencji i chronić zdrowie przyszłych pokoleń. Przykłady z życia, takie jak historia Marka czy interwencja pani Agaty, pokazują, jak ważne jest podejmowanie działań już teraz.
Czytaj więcej: E-papierosy ze smakiem zakazane, ale nadal dostępne. VVTAT: „Wkrótce to się zmieni”
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 27 (81) 20-26/07/2024