Z Hanną Szymborską — prezeską Oddziału Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej w Mrągowie rozmawia Andrzej Cieślak — prezes Oddziału Związku Literatów Polskich w Olsztynie.
Andrzej Cieślak: „Wpadam do Wilenki, jak w centrum polszczyzny: tam się człowiek napije, nadysze Ojczyzny”… Z tej mickiewiczowskiej parafrazy rozbrzmiewa literacko pielęgnowana pamięć o Polsce.
Hanna Szymborska: Tak, bo Wilno to centrum polszczyzny, to Kresy stanowiące wartość niezaprzeczalną, skarbiec serc otwartych i umysłów rzeczywistych. Wilno to również obraz piękny i trwały stanowiący miejsca sentymentalne w podróżach — w czasie i przestrzeni. Rola jaką przypisała historia Kresom nie wynika z fantazji literatów, ale z ofiar krwi, serc i umysłów Polaków, dających świadectwo historii Polski. Kresy zostały stworzone przez kulturę polską. Patriotyczny sposób myślenia o Kresach to rzeczywistość zarówno historyczna jak i dnia dzisiejszego, wynikająca z codziennego życia państwa i narodu zamieszkującego tamte tereny.
Czytaj więcej: Akcja „Paczka na Kresy”. Najistotniejszy jest kontakt z miejscowymi Polakami
Od 2019 roku kierujesz organizacją, która rozsławia ziemię bliską rozsianej po świecie litewskiej diasporze. Co ciekawego robicie w Towarzystwie Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej?
Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej w Mrągowie jest jednym z dwudziestu Oddziałów działającego w Polsce Stowarzyszenia miłośników Wilna, skupiającym w swoich szeregach ludzi mających związek z Kresami. Mrągowski Oddział Stowarzyszenia istnieje już 29 lat i posiada dość spory dorobek zarówno w sferze kulturalnej jak i wcześniej — pomocowej. Najważniejszą sprawą w naszej działalności są Festiwale Kultury Kresowej. W tym roku w dniach 19 — 21 sierpnia odbędzie się już 27 Festiwal. Jest to ogromna impreza kulturalna stanowiąca wydarzenie wyjątkowe, umacniające i promujące polską kulturę. To również ogromne wyzwanie i wysiłek Polaków na wschodzie, którzy przygotowują program artystyczny. Festiwal to nie tylko muzyka i tańce, to również wystawy rękodzieła, malarstwa i rzeźby, spotkania literackie, wieczornice, spotkania z poezją, warsztaty dziennikarskie, wystawy, koncerty, spotkania tematyczne i integracyjne — to spotkanie z tradycją i teraźniejszością. Festiwale są dla Polaków z Kresów jak i dla nas zamieszkałych w Macierzy nadal żywą i niezwykle istotną częścią naszej historii. I to jedynie od nas zależy czy ten kresowy depozyt przechowamy i zdołamy przekazać następnym pokoleniom. Wszak tradycja i kultura na Kresach jest żywą skarbnicą naszej polskiej tożsamości. Na Festiwale do Mrągowa przyjeżdżają Goście z Litwy, Białorusi, Ukrainy. Gościliśmy także uczestników z Łotwy, Czech, Kazachstanu, Syberii, Rosji. W ciągu minionego ćwierćwiecza festiwalowego w naszych Kresowych spotkaniach uczestniczyło ponad 12 tysięcy Gości Kresowych, ponad 400 zespołów muzyczno-wokalnych i tanecznych, kapel, wielu pisarzy i poetów, malarzy, dziennikarzy rękodzielników. Poprzez działania na rzecz Festiwali staramy się umacniać duchową jedność ludzi mających związek z Kresami, ludzi trwających w mowie ojczystej, wierze, kulturze i tradycjach.
| Fot. Bogumiła Sarnowska
Druga ważna formą kulturalną są Wileńskie Kaziuki, organizowane zawsze z początkiem marca. Gościmy wtedy zaprzyjaźnione zespoły muzyczno-wokalne z Litwy, przyjeżdżają również rękodzielnicy z wileńskimi wyrobami —palmami wielkanocnymi, obwarzankami, sercami piernikowymi, chlebem wileńskim. Jest to impreza organizowana na wzór tradycyjnego, wileńskiego „jarmarku Kaziukowego”
Czytaj więcej: Już XXVII Kaziuki-Wilniuki na Ziemi Warmii i Mazur
Te niebanalne działania pozwalają Wam docierać z waszym przyjacielskim przesłaniem do bardzo szerokiego grona odbiorców. Gdzie wiozą uczestnicy waszych spotkań, dokąd trafia muzyka, taniec i poezja z Wilna?
Na Festiwalach Kultury Kresowej spotykają się ludzie z kresowym rodowodem, często przyjeżdżający z różnych, najodleglejszych stron Polski i świata. Towarzyszą takim spotkaniom łzy wzruszeń, niekończące się opowiadania i wspomnienia. Festiwale nasze, dla ludzi mających kresowe korzenie, są sentymentalną podróżą do ziemi, którą musieli opuścić, a do której zawsze ich pamięć wraca. Dbamy o nasz festiwal, wszak jest on Festiwalem Wielkich Serc, festiwalem stanowiącym duchową jedność ludzi trwających w swojej mowie ojczystej, wierze, kulturze i tradycjach. Uważam, że Polacy na Kresach uczą nas patriotyzmu, bo być Polakiem, trwać na co dzień w polskości nie zawsze jest łatwo.
Idea tworzonego przez nas festiwalu jest niezwykle ważna — należy nadzwyczaj starannie przechowywać kresowy depozyt i przekazać go umiejętnie kolejnym pokoleniom Polaków. Bo tradycja i kultura na Kresach jest żywą skarbnicą naszej polskiej tożsamości.
Corocznie w Mrągowie odbywają się spotkania z ludźmi pióra, gościmy poetów z Litwy, Białorusi i Ukrainy. Twórczość poetycka tychże, została zebrana w wydawanych okazjonalnie kolejnych Tomikach Poezji Kresowej. Gościliśmy niejednokrotnie zasłużonych poetów z Litwy — Apolonię Skakowską, Aleksandra Śnieżko, Aleksandra Sokołowskiego, Krystynę Uženajtė, Dominikę Olicką, Daniela Rogożę, Daniela Krajczyńskiego, także poetów z Ukrainy — Łucję Uszakową, Alicję Michałkiewicz — Romaniuk, Sonię Pajgert, Stanisławę Nowosad jak również twórców z Białorusi — Helenę Abramowicz, Jana Romana, Zenona Bieńko, Grzegorza Dalkiewicza, Janinę Grygorowicz. Wiersze tworzone w języku ojczystym stanowią dowód na to, że język przodków jest wciąż żywy, obecny na Kresach. „…Przed wynarodowieniem broni pielęgnowanie języka — twórczość literacka opóźnia procesy zaniku pamięci, wrażliwości i świadomości narodowej…” / ks. bp Jacek Jezierski/
Rozumiem, że tu w Mrągowie działacie w obie strony: Wilno i Ziemia Wileńska dla Warmii, Mazur i Powiśla, Warmia, Mazury i Powiśle dla Wilna i Ziemi Wileńskiej. Jak?
Tak, to są działania w obie strony — utożsamiamy się z kulturą i tradycją, która jest na Kresach wciąż żywa, przechowywana i kultywowana na co dzień. Dla Polaków na wschodzie żywy kontakt z Macierzą ma niezwykły wymiar uczuciowy, stwarza możliwość kontaktów, poprzez to odradzanie się i uczenie od nowa polskości. Jak powiedział kiedyś Stanisław Achremczyk — „ Nie ma polskich dziejów, polskiej kultury, literatury bez Kresów. Te ziemie na stałe wpisały się w naszą historię i wytworzyły nasze dziedzictwo kulturowe…”
| Fot. Bogumiła Sarnowska
Jakie najważniejsze, najbliższe zadania wyznaczyło sobie TMWiZW?
Po festiwalu — hmmm, jak najszybsze zakończenie skomplikowanych rozliczeń pofestiwalowych. Chwila wytchnienia i przygotowania do następnego festiwalu tj. pisanie wniosków o granty do Kancelarii Premiera Rady Ministrów, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Marszałka Województwa i in. To niestety część naszych działań, bez których nie może się obejść, to integralna część naszej działalności okołofestiwalowej.
Dziękujemy.
Rozmawiał Andrzej Cieślak