Dzień uchwalenia Konstytucji 3 Maja od kilku lat jest wpisany do litewskiego kalendarza obchodzonych świąt.
Tegoroczne obchody święta „Pierwszej w Europie Pisemnej Konstytucji 3 Maja 1791 r.” – bo tak brzmi oficjalna nazwa pamiętnego dnia – na Litwie będą skromne, jeśli w ogóle zauważalne.
Do piątku, 2 maja, nie doczekaliśmy się bowiem zapowiedzi organizowanych w Wilnie czy na Litwie, oficjalnych obchodów Konstytucji 3 Maja. O dniu świątecznym nie wspomina nic popularny na Litwie kalendarz internetowy Day.lt, według którego 3 maja obchodzimy tylko Dzień Słońca i Międzynarodowy Dzień Wolności Prasy. Litewski Sąd Konstytucyjny, co prawda, planuje uroczyste obchody święta…, ale w Polsce – litewska delegacja weźmie udział w polskich uroczystościach w Warszawie.
Tradycyjnie i uroczyście tymczasem pamiętny dzień będą świętowali Polacy na Litwie. Główna uroczystość odbędzie się w sobotę, 3 maja, o godzinie 12 przy Mauzoleum Matki i Serca Syna na Cmentarzu na Rossie.
Ambasador Polski na Litwie Jarosław Czubiński oraz przedstawiciele organizacji litewskich Polaków złożą wieńce na grobie serca Józefa Piłsudskiego.
„Polskie” obchody na Litwie Dnia Konstytucji 3 Maja zainaugurowała wtorkowa (30 kwietnia) uroczystość w ambasadzie RP w Wilnie. Uczestniczyli w niej przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, działacze społeczności polskiej na Litwie oraz politycy. W tym też poseł na Sejm Emanuelis Zingeris, który w 2007 roku zainicjował wpisanie Dnia Konstytucji 3 Maja do litewskiego kalendarza oficjalnych świąt.
— Patrząc z perspektywy czasu, możemy stwierdzić, że to święto wpisało się w kalendarz obchodzonych na Litwie dni pamiętnych. Cieszę się więc, że Polacy i Litwini dziś mogą wspólnie obchodzić uchwalenie Konstytucji, która miała ogromne znaczenie nie tylko dla Polski i Litwy, ale też dla całej Europy – powiedział w rozmowie z „Kurierem” poseł Emanuelis Zingeris. Jego zdaniem, Konstytucja 3 Maja ma też ważne przesłanie dla dzisiejszego pokolenia polityków w kontekście wydarzeń na Ukrainie.
— W odróżnienie od Prus, Austrii i Rosji, które później dokonały rozbioru Rzeczypospolitej Obojga Narodu, Polska i Litwa były nosicielami wolności i demokracji wywodzących się z idei Rewolucji Francuskiej. Podzieleni nie mogliśmy jednak przeciwstawić się zewnętrznej agresji. Dziś sytuacja powtarza się na Ukrainie, dlatego musimy być zjednoczeni, bo lekcja z przeszłości wyraźnie pokazuje, że skłóceni stajemy się łatwym łupem okolicznych zaborców – powiedział poseł Zingeris.
Niewymienienie Litwy — jako odrębnego państwa oraz Litwinów — jako odrębnego narodu w uchwalonym w 1791 roku dokumencie było głównym argumentem przeciwników świętowania Dnia Konstytucji 3 Maja. Dlatego też inicjatywa ustawodawcza posła Zingerisa spotkała się ze sprzeciwem prawicowych i nacjonalistycznych ugrupowań politycznych.
W trakcie dyskusji publicznej i debaty poselskiej znaleziono w końcu kompromis – przyjęcie poprawki Zingerisa do Ustawy Pamiętnych Dni uwarunkowano uchwaleniem razem świątecznego Dnia Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów, które zapewniała szlachcie Wielkiego Księstwa Litewskiego równy udział w organach władzy centralnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Odpowiednią uchwałę parlament przyjął w połowie 2008 roku.
„Konstytucja 3 Maja jest jednym z najważniejszych wydarzeń w Europie, które przyczyniło się do powstania społeczeństwa obywatelskiego. W pracy nad tym dokumentem uczestniczyli również Litwini i powinniśmy być z tego dumni” — argumentował wtedy swoją propozycję poseł Zingeris. Dziś mówi nam, że jego opinia znalazła zrozumienie w społeczeństwie litewskim, a ci, którzy nazywali go „zdrajcą Litwy” pozostali na marginesie społeczeństwa.