11 lutego, w Domu Kultury Polskiej w Wilnie, odbył się pierwszy w 2020 r. „Przystanek Historia IPN”. Tym razem organizatorzy zaproponowali mieszkańcom Wileńszczyzny wykłady dwóch historyków Oddziału IPN w Łodzi.
Dr Dariusz Rogut przedstawił działania sowieckiego aparatu bezpieczeństwa wobec Polaków w Wilnie w 1944 r., a dr Sebastian Pilarski wygłosił wykład na temat „Polska dyplomacja wobec wyzwań międzynarodowych lat 30. XX wieku”.
Dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku dr hab. Piotr Kardela, rozpoczynając spotkanie, podkreślił, że „w tym roku obchodzimy kilka ważnych rocznic, jak 100-lecie Bitwy Warszawskiej, okrągłą rocznicę deportacji Polaków na Wschód i okrągłą rocznicę powstania „Solidarności”.
„Z tych okazji planowanych jest wiele publikacji, wystaw, konferencji, ale nie rezygnujemy oczywiście ze stałych form naszej działalności, do których niewątpliwie należy »Przystanek Historia«” – zauważył dyrektor białostockiego oddziału.
Szef białostockiego IPN wyjaśnił również, że nastąpiła zmiana osoby odpowiadającej za przystanki. Od miesiąca Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej w Białymstoku prowadzi Urszula Gierasimiuk, która również przyjechała do Wilna i poprowadziła dalszą część spotkania.
Pierwszy z wykładów na temat „Działania sowieckiego aparatu bezpieczeństwa wobec Polaków w Wilnie w 1944 r.” wygłosił dr Dariusz Rogut dyrektor Oddziału IPN w Łodzi, adiunkt w Akademii Sztuki Wojennej w Warszawie, który w swoich badaniach zajmuje się m. in. losami żołnierzy Armii Krajowej w łagrach sowieckich, funkcjonowaniem obozów GUPWI – Gułag NKWD, okupacją sowiecką w Polsce oraz młodzieżowym oporem antykomunistycznym.
„Mimo masowego terroru, wywózek, aresztowań, Polacy aż do marca 1945 r., choć zapisywali się na wyjazdy do Polski, wcale Wilna nie opuszczali. Zostawali, mając nadzieję, że alianci zachodni jednak nas nie zdradzili, a Wilno będzie polskie. Te nadzieje okazały się jednak płonne. Masowe wyjazdy z Wileńszczyzny rozpoczęły się od września 1945 r.” – powiedział historyk.
Jak zauważył, karta repatriacyjna nie była wcale dokumentem chroniącym przed wywózką, więzieniem, czy mobilizacją do Armii Czerwonej. Mówiąc o represjach sowieckich tego okresu, historyk przedstawiał fragmenty dokumentów, wspomnień jak również fotografie Polaków, którzy za działalność w AK doświadczali represji. Przedstawił także ich szlak zesłańczy.
Drugi wykład wygłosił dr Sebastian Pilarski, historyk, naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Łodzi, który przedstawił główne założenia polskiej polityki zagranicznej w latach 30., m. in. kwestię współpracy z mocarstwami zachodnimi, politykę „równych odległości” między Berlinem a Moskwą oraz próby realizacji koncepcji Międzymorza.
Spotkanie spotkało się z bardzo dużym zainteresowaniem uczestników, wśród których byli przedstawiciele starszego pokolenia, ale również niemała grupa młodzieży. O aktualności podejmowanych tematów świadczyć może również to, że pytania do prelegentów koncentrowały się głównie wokół problemów, które w ostatnim czasie szczególnie często podejmuje rosyjska propaganda, czyli np. działalności ministra Beka czy też polskiej polityki zagranicznej w latach 30., w tym kwestii zajęcia Zaolzia.
„Zaskoczyło mnie, jak wiele osób, tak starszych jak i młodych, przychodzi na te spotkania, to najbardziej pokazuje, że są one potrzebne. Muszę przyznać, że nie zawsze na tak dobry odbiór naszych spotkań możemy liczyć na Podlasiu. Mam nadzieję, że w przyszłości uda nam się jak najpełniej odpowiadać na potrzeby mieszkańców Wileńszczyzny, przygotowując nasze propozycje” – powiedziała „Kurierowi Wileńskiemu” Urszula Gierasimiuk.
Prowadząca Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej w Białymstoku wyjaśniła również, że ma nadzieję na większe zaangażowanie w przyszłości dzieci i młodzieży z Wileńszczyzny w konkursach organizowanych przez IPN. „W ubiegłych latach udało nam się przeprowadzić na Wileńszczyźnie konkurs piosenki niezłomnej, mam nadzieję, że w tym roku rozszerzymy na Litwę konkurs poezji” – zaznaczyła Gierasimiuk.
Kolejny „Przystanek Historia” w Wilnie odbędzie się za dwa miesiące. Jak zapowiedział w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” dr Piotr Kardela, już wiadomo, że w czasie jednego z kolejnych spotkań zostanie zaprezentowany album o polskim podziemiu niepodległościowym przygotowany w Białymstoku. Białostocki oddział przygotowuje również wiele ciekawych inicjatyw związanych z upamiętnieniem 100 rocznicy wojny polsko-bolszewickiej.
„W sierpniu zorganizujemy konferencję na temat tej wojny w Łomży, zaprezentujemy także wystawę poświęconą temu konfliktowi na Kresach Północno-Wschodnich, być może również drugą, poświęconą relacjonowaniu jego przebiegu w zachodnich mediach. Aby upamiętnić rocznicę deportacji Polaków w głąb ZSRR, przygotowaliśmy półtoragodzinny film »Przeżyć Sybir« oparty na wspomnieniach Sybiraków z Łomży. Kolejną konferencję, poświęconą deportacjom, planujemy także w Jedwabnem, gdzie chcemy również upamiętnić miejscową ludność wywiezioną na Wschód. Planujemy również wydanie albumów związanych z rocznicą utworzenia »Solidarności«. Będzie to więc dla nas rok bardzo bogaty i pracowity” – powiedział szef białostockiego oddziału IPN.
Fot. Joanna Bożerodska/zw.lt