1 marca w tym roku już po raz piąty będzie obchodzony w Polsce Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Również Polacy na Litwie coraz aktywniej z każdym rokiem organizują imprezy okolicznościowe upamiętniające poległych bohaterów polskiej niepodległości.
W tym dniu Jarosław Czubiński, ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Litewskiej złoży wieniec w Sangieliszkach koło Małych Solecznik przy mogile żołnierzy Armii Krajowej z oddziału „Komara”.
Formacja ta, po ciężkich walkach w Puszczy Rudnickiej, całkowicie rozbita została na początku lutego 1945 roku w walkach z wyspecjalizowanymi w zwalczaniu partyzantki oddziałami NKWD. Zginęło wówczas 20-25 żołnierzy i 4 cywilów, a dowódca oddziału Czesław Stankiewicz „Komar” wywieziony został do Moskwy na proces „Szesnastu”.
Ich historia nie tylko przywołuje pamięć ich heroicznych czynów i tragicznych losów, ale też inspiruje młode pokolenie.
„Wzrost zainteresowania dziejami Żołnierzy Wyklętych nie wynika jedynie z faktu, że były one przez wiele lat zakłamywane lub przemilczane. Historia całych oddziałów i pojedynczych żołnierzy powojennego podziemia pomaga kształtować patriotyczną postawę, inspiruje do działania na rzecz wspólnego dobra” — napisał dr Łukasz Kamiński, prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Placówka ta razem ze współpracujących z nią organizacjami przygotowała program edukacyjny opowiadający o historii Żołnierzy Wyklętych i ich tragicznych losach.
Zawdzięczając żmudnej pracy i poszukiwaniom historyków, archeologów, archiwistów i zwyczajnie ludziom dobrej woli już udało się upamiętnić wiele ofiar komunistycznego reżimu.
Jednak miejsca pochówku wielu z bohaterów wciąż nie są znane. Według informacji IPN, w latach 1944-1956 wskutek terroru komunistycznego w Polsce śmierć poniosło ponad 50 000 osób. Znaczną część ofiar stanowili członkowie antykomunistycznego ruchu oporu, kontynuujący walkę zbrojną do początku lat pięćdziesiątych. Ich ciała grzebano w utajnionych i w większości nieznanych do dziś miejscach: na i w pobliżu cmentarzy, w pobliżu siedzib aparatu bezpieczeństwa, w lasach i na poligonach wojskowych. Niektóre przekazywano także do zakładów anatomii.
Dla szybszego zatarcia śladów stosowano niekiedy środki chemiczne przyspieszające rozkład szczątków. Do lat osiemdziesiątych włącznie zlikwidowano prawie wszystkie kwatery ze szczątkami więźniów okresu stalinowskiego. IPN uruchomiło specjalny portal http://poszukiwania.ipn.gov.pl, który dotyczy poszukiwań miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego z lat 1944-1956 i zawiera informacje o ich ekshumacjach i identyfikacjach na podstawie badań DNA. Materiał genetyczny bliskich ofiar komunistycznego terroru jest ogromnie ważny w identyfikacji pochowanych.
W przeddzień Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” IPN, ponownie zaapelował do bliskich ofiar o przekazywanie materiału genetycznego, co pomoże w identyfikacji ich krewnych. Prosił też wszystkich o przekazywanie wszelkich informacji o miejscach pochówku ofiar komunizmu, które pozwolą badaczom ekshumować, a następnie zidentyfikować bohaterów, m. in., udało się zidentyfikować takie osoby jak Bolesław Kontrym, Stanisław Kasznica, Antoni Olechnowicz oraz dwudziestu dziewięciu innych zamordowanych w latach 1944-1956 i pogrzebanych w zbiorowych, bezimiennych mogiłach. Nazwiska kolejnych bohaterów poznamy w najbliższą niedzielę.
Innym, nie mniej ważnym obok poszukiwań ofiar, jest program „Śladami zbrodni”. Jego celem jest zachowanie i upublicznienie wiedzy o zbrodniach komunistycznego aparatu represji z lat 1944-1989, udokumentowaniu tego, czego nie zniszczyła powszechna dotąd obojętność.
Stanisław Tarasiewicz
Fot. Marian Paluszkiewicz
O ŚWIĘCIE
Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” został ustanowiony świętem państwowym RP w 2011 roku. Jest to święto, honorujące i upamiętniające żołnierzy polskiego podziemia antykomunistycznego i antysowieckiego działającego w latach 1944-1963 w obrębie przedwojennych granic Polski. Data święta nawiązuje do 1 marca 1951 roku. Tego dnia w warszawskim więzieniu na Mokotowie wykonano wyrok śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.