Już od dłuższego czasu na Litwie mówi się o potrzebie wprowadzenia zmian w Ustawie o Nauce i Studiach. Na poniedziałkowej naradzie 11 maja rząd dyskutował nad wniesieniem poprawek do ustawy.
Planuje się wprowadzić minimalne wymagania nie tylko wobec studentów pobierających naukę na miejscach finansowanych przez państwo, ale też płacącym za studia. Planuje się też zatwierdzić zasadę państwowego zamówienia.
Potrzeba zmian spowodowana jest niskim poziomem jakości studiów, co wykazały kwietniowe badania przeprowadzone przez Centrum Monitoringu i Badań Nauki i Studiów (MOSTA). Wykonało ono porównawcze badanie działalności naukowej uniwersytetów na Litwie.
Spośród 6 ocenianych dziedzin naukowych: biomedycyny, fizyki, technologii, gospodarki rolnej, nauk humanistycznych i społecznych żadna dziedzina nie otrzymała maksymalnej oceny, czyli 5 punktów. W końcowych ocenach znalazło się wiele „jedynek” i „dwójek”.
Oznacza to, że te fakultety są słabe nawet w zakresie krajowym, nie mówiąc o skali międzynarodowej. Analiza wyników badań MOSTA wykazała, że wysoki poziom nauczania ma zaledwie 5 uczelni wyższych na Litwie.
Zdziwienie ekspertów wywołał też fakt istnienia na Litwie 43 uczelni wyższych: 20 uniwersytetów i 23 kolegiów. Dla porównania, w Irlandii działa 7 uniwersytetów, w Holandii — 13, w Danii — 8.
Przygotowujące poprawki Ministerstwo Oświaty i Nauki za najważniejsze novum uważa zawieranie przez państwo umów ze szkołami wyższymi, finansowanie studiów na zasadzie zamówienia państwowego, wprowadzenie poprzeczki punktu konkursowego oraz obowiązkowe informowanie studentów o perspektywach kariery, także powiązanie studiów doktoranckich z przedsiębiorczością. Jak twierdzi ministerstwo, te środki pomogą podnieść jakość studiów i nauki na Litwie oraz pozwolą na efektywne wykorzystanie finansowania państwowego.
Minimalne punkty wstępne, które zatwierdzi ministerstwo, staną się obowiązkowe dla kandydatów zarówno na studia finansowane przez państwo, jak też na płatne studia w państwowych uczelniach wyższych. Ten krok ma zapewnić wzrost jakości studiów i stosowanie jednakowych wymogów wobec wstępujących na studia.
Zdaniem premiera Algirdasa Butkevičiusa, w sprawie wprowadzenia punktów rekrutacji muszą zadecydować same uniwersytety.
„Myślę, że same uniwersytety musiałyby podjąć decyzję, gdyż są one autonomiczne. Czasami w życiu zdarza się tak, że ten z mniejszym stopniem na uniwersytecie staje się prymusem. W tej sprawie nie byłbym kategoryczny” — twierdził premier.
Obecnie kandydaci na studia finansowane przez państwo muszą złożyć egzamin maturalny z języka litewskiego (państwowy, jeżeli dostają się na uniwersytet; państwowy albo szkolny, jeżeli wstępują do kolegium) oraz egzamin maturalny z języka obcego na poziomie nie niższym niż B1. Proponuje się takie wymagania stosować wobec wszystkich kandydatów na państwowe uczelnie wyższe.
Projekt przewiduje, że państwo co 3 lata będzie podpisywało z uczelniami wyższymi umowy, które określą kierunki działań państwowych uczelni wyższych oraz wymogi rekrutacji wobec studentów, stworzą warunki do formowania zamówienia państwowego na potrzebnych specjalistów oraz ich przygotowanie, podnoszenia jakości studiów i badań naukowych. W projekcie przewiduje się, że po uwzględnieniu wyników realizowania umowy, państwowej uczelni wyższej może być przeznaczone 5 proc. dodatkowych środków do asygnacji budżetowych.
Finansowanie studiów zamierza się oprzeć na zasadzie zamówienia państwowego. Rekrutację studentów na miejsca studiów finansowane przez państwo proponuje się zorganizować przez bardziej szczegółowe planowanie.
Uwzględniając doświadczenie innych krajów europejskich, w poprawkach do ustawy przewidziana jest możliwość stosowania elastycznego czasu trwania studiów. Uniwersytety będą mogły realizować 3-letnie studia licencjackie, a nie trwające jak dotychczas 4 lata.
W projekcie ustawy przewiduje się możliwość realizowania przez instytucje naukowe studiów doktoranckich wspólnie z subiektami przedsiębiorczości. Według ministerstwa, uprawomocnienie takiej decyzji będzie sprzyjało przeprowadzaniu badań naukowych na wysokim poziomie.
