Departament Mniejszości Narodowych (DMN) jest rządową instytucją, odpowiedzialną za urzeczywistnienie polityki mniejszości narodowych. Został odrodzony 1 lipca 2015 r.
Stawia on za cel rozwijanie harmonijnego społeczeństwa, z wykorzystaniem potencjału narodów mieszkających na Litwie dla postępowego rozwoju kraju. Rok 2016 był pierwszym pełnym rokiem działalności rewitalizowanego departamentu.
W minionym roku DMN po części sfinansował projekty 166 organizacji pozarządowych na sumę 200 tys. euro. Finansowanie zostało przeznaczone na obchody świąt mniejszości narodowych oraz upamiętnienie dat i wydarzeń historycznych, wspieranie projektów obywatelskich, działalność szkół sobotnio-niedzielnych, tworzenie programów i audycji poświęconych wspólnotom narodowym, ich historii, kulturze i tradycji. Sfinansowane zostały kulturalno-poznawcze przedsięwzięcia mniejszości narodowych, konferencje naukowe, festiwale, publikacje, obozy dziecięce i młodzieżowe promujące dialog międzykulturowy.
W listopadzie 2016 r. został ogłoszony konkurs na sfinansowanie podobnych projektów w 2017 r. Obecnie pracownicy departamentu przeprowadzają kontrole administracyjne wszystkich złożonych o dofinansowanie wniosków. Niezadługo rozpocznie swą pracę komisja złożona z ekspertów z różnych instytucji i organizacji pozarządowych.
W ubiegłym roku zostały zorganizowane szkolenia dla pracowników kultury mniejszości narodowych, nauczycieli szkół sobotnio-niedzielnych, przedstawicieli dziennikarzy poruszających tematy mniejszości narodowych. Pracowników kultury mniejszości narodowych zaproszono na seminarium „Kultura mniejszości narodowych i jej upowszechnianie na Litwie”, podczas którego o potrzebie zachowania i rozwoju kultury i folkloru mniejszości narodowych mówili muzykolodzy, etnomuzykolodzy, eksperci folkloru. Dla nauczycieli szkół niedzielnych zorganizowano szkolenie „Kształcenie w środowisku wielokulturowym”, podczas którego dokonano przeglądu działalności ponad 40 szkół niedzielnych działających na Litwie, analizowano specyfikę dwujęzyczności w rodzinach mieszanych, dzielono się doświadczeniem.
Seminarium dla dziennikarzy „Media-obiektywne ≠ ciekawe” zorganizowano w celu eliminowania stereotypów związanych z drażliwym tematem narodowości.
DMN kontynuuje również tradycję Departamentu Mniejszości Narodowych i Uchodźstwa i honoruje dziennikarzy, którzy w swych publikacjach kierują swą uwagę na temat tolerancji, wielokulturowości oraz współistnienia wspólnot narodowych w naszym kraju. W ubiegłym roku na konkurs trafiło 37 prac. Komisja przyznała nagrodę dziennikarce Godzie Ambrazas z gazety „Lietuvos žinios” za cykl artykułów o mniejszościach narodowych na Litwie.
DMN zorganizował również konferencję międzynarodową, podczas której wszyscy chętni mogli zapoznać się z doświadczeniem Estonii w dziedzinie podstawowych kierunków polityki mniejszości narodowych, w tym też ze strategią informacyjną mediów, dowiedzieć się o działalności pierwszego w krajach nadbałtyckich kanału telewizyjnego w języku rosyjskim.
DMN przygotował również projekt „Lokalne platformy Romów — włączenie samorządów w proces integracji Romów”, który został przedłożony dyrekcji generalnej sprawiedliwości i spraw konsumentów Komisji Europejskiej. W maju 2016 r. rozpoczęto realizację projektu integracji Romów, którego podstawowym celem jest stworzenie mechanizmu współpracy pomiędzy samorządami a wspólnotą Romów. W 5 samorządach, w których są największe skupiska Romów (wileńskim, solecznickim, poniewieskim, szawelskim i mariampolskim) założono platformy na rzecz integracji Romów. Projekt jest finansowany ze środków funduszy strukturalnych UE. Ogólna wartość projektu w 2016 r. wyniosła ok. 68 tys. euro. W 2017 r. projekt będzie kontynuowany.
DMN przygotował i przedstawił do uzgodnienia zainteresowanym instytucjom czwarte sprawozdanie w kwestii realizacji na Litwie wiążącego dokumentu Rady Europy — Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych.
Konwencja ustanawia standardy ochrony mniejszości narodowych, w szczególności zapewnia równość wobec prawa i niedyskryminację, prawo do zgromadzeń i stowarzyszania się, swobodę wypowiedzi, myśli, przekonań i religii. Zapewnia także ochronę języków i kultur mniejszościowych oraz prawo do kształcenia w języku ojczystym.
Litwa jest jednym z pierwszych krajów europejskich, które podpisały się pod tym dokumentem (1 lutego 1995 r.) i bezwarunkowo ratyfikowała Konwencję (23 marca 2000 r.). Zobowiązała się do poszanowania i obrony praw i wolności człowieka, stworzenia jednakowych przesłanek do równouprawnienia wszystkich kultur i samorealizacji obywateli wszystkich narodowości.
Sprawozdanie dotyczące realizacji Konwencji Ramowej o ochronie mniejszości narodowych na Litwie było przygotowywane po analizie i uogólnieniu danych otrzymanych z Ministerstwa Kultury, Ministerstwa Ochrony Socjalnej i Pracy, Ministerstwa Oświaty i Nauki, Ministerstwa Sprawiedliwości, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Departamentu Administracji Publicznej, Państwowej Komisji Języka Litewskiego, Służby Kontroli ds. Równych Możliwości, Służby Inspekcji Etyki Dziennikarzy, Departamentu Statystyki, Departamentu Migracji, Departamentu Policji, Centrum Dziedzictwa Kultury, Samorządu m. Wilna, Litewskiej Giełdy Pracy, in. instytucji. Projekt sprawozdania jest uzgadniany z Radą Wspólnot Narodowych, działającą przy DMN.
W 2016 r. DMN utworzył Radę Akademicką — grupę roboczą złożoną z naukowców, badaczy, przedstawicieli uczelni wyższych — i zainicjował konkurs prac naukowych na temat mniejszości narodowych. Inicjatywa miała na celu wzbudzanie zainteresowania społeczeństwa Litwy kwestią mniejszości narodowych. Na konkurs nadesłano 20 prac.
Dążąc do uhonorowania osób najbardziej zasłużonych dla kultury mniejszości narodowych, zachowania tożsamości i propagowania niedyskryminacji Departament ustanowił odznakę honorową „Za zasługi”. Przewodniczący Rady Wspólnot Narodowych, kierownicy centrów kultury mniejszości narodowych oraz liderzy organizacji pozarządowych mniejszości narodowych mogą zgłaszać osoby godne uhonorowania Wielką, Złotą lub Srebrną Odznaką „Za zasługi”.
W celu zapoznania z dziedzictwem sakralnym wspólnot narodowych, DMN wydał kalendarz na bieżący rok, w którym znalazły się ilustracje oraz opisy domów modlitw przedstawicieli różnych wyznań mieszkających na Litwie.
W końcu 2016 r. DMN wydał płytę kompaktową, na której znalazły się zdjęcia w formacie 3D, przedstawiające spuściznę kulturową Polaków oraz Żydów. Prezentacja płyty, umożliwiającej głębsze poznanie tych kultur, odbędzie się wkrótce.
DMN wydał również biuletyn prezentujący wspólnoty narodowe zamieszkałe na Litwie.
Vaiva Vėželytė-Pokladova, kierowniczka działu informacji rządowego Departamentu Mniejszości Narodowych, zaznaczyła: „Bez wątpienia, największą część naszej pracy stanowią codzienne spotkania nie tylko z przedstawicielami rozmaitych instytucji litewskich i zagranicznych, ale również z członkami wspólnot narodowych, Rady Wspólnot Narodowych. Cieszymy się, że w ciągu krótkiego czasu udało się nawiązać cenne, oparte na zaufaniu i współpracy stosunki. Pracujemy razem, naradzamy się, dyskutujemy, wiedząc, co najważniejsze, że cel, do którego dążymy, jest jeden — wielokulturowe i harmonijne społeczeństwo Litwy”.