W bieżącym roku szkolnym do szkół wchodzi nowość — sprawdziany wiedzy z matematyki i języka ojczystego dla czwartoklasistów, do których dotychczas szkoły podchodziły na własne życzenie, stają się obowiązkowe. Wprowadzając te zmiany, władze oświatowe nie uwzględniły tego, że uczniowie rozpoczęli naukę według odnowionych planów nauczania dopiero w ubiegłym roku szkolnym i nie mieli oni narzędzi do właściwego przygotowania się do ogólnokrajowego sprawdzianu.
Jak niemożliwe uczynić możliwym?
Z kolei czwartoklasiści szkół mniejszości narodowych będą musieli dodatkowo przystąpić do obowiązkowego sprawdzianu z języka litewskiego. Choć program nauczania języka litewskiego w szkołach mniejszości narodowych i w szkołach z litewskim językiem nauczania jest identyczny, ujednolicony, to jednak poziom językowy uczniów ze szkół mniejszości narodowych jest najczęściej znacznie niższy niż u ich kolegów ze szkół z litewskim językiem nauczania. Wynika to z gorszej pozycji startowej — uczeń klasy pierwszej, przychodzący do polskiej szkoły, ma najczęściej niewielki zasób słów w języku państwowym, którego dopiero zaczyna się uczyć. Ponadto w klasach początkowych 1–4 ma mniej godzin na naukę języka litewskiego niż jego kolega z klasy z litewskim językiem nauczania. W szkołach z polskim językiem nauczania na naukę języka litewskiego przeznacza się pięć godzin lekcyjnych tygodniowo, zaś w szkołach litewskich — nawet osiem, pomijając już ten fakt, że w rodzinach litewskojęzycznych dzieci słyszą ten język od urodzenia, jest to dla nich język ojczysty. Dlatego złożenie ujednoliconego sprawdzianu na takim samym poziomie dla ucznia ze szkoły mniejszości narodowych jest niemożliwością.
Krystyna Dzierżyńska, prezeska Stowarzyszenia Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna”, ocenia, że ostatnie oświatowe decyzje mają niewiele wspólnego ze zdrowym rozsądkiem, zwłaszcza że są podejmowane w pośpiechu, bez właściwego przygotowania i bez okresu przejściowego.
— Nieustannie mówimy o problemach związanych z nauczaniem języka litewskiego. Ostatnio ten temat był poruszany również podczas 27. konferencji oświatowej „Polskie dziecko w polskiej szkole” zorganizowanej 15 listopada przez Wileński Rejonowy Oddział Związku Polaków na Litwie. Uważamy, że to, co nastąpiło bez przygotowania, nagle, z zaskoczenia, bo nawet nauczyciele nie zostali przygotowani do tych zmian — jest nie do przyjęcia. Żeby przeprowadzić coś takiego, musi być okres przygotowawczy. Tymczasem nagle się okazuje, że sprawdzian dla czwartoklasistów stał się obowiązkowy. Sprawdzian ten został zaplanowany już na drugą połowę stycznia, a tymczasem NŠA dopiero na początku listopada zorganizowało zdalne konsultacje dla nauczycieli z wyjaśnieniami, jak to ma wyglądać — wskazuje Krystyna Dzierżyńska w rozmowie z naszym dziennikiem.
15 minut więcej na test
Gdy w przestrzeni publicznej posypały się słowa krytyki, zarówno w odniesieniu do samych sprawdzianów, jak i czasu ich trwania, zareagowała Narodowa Agencja Edukacji (NŠA). Jej dyrektor, Simonas Šabanovas poinformował, że czas trwania sprawdzianu wydłuży się z 45 do 60 minut.
Krystyna Dzierżyńska zwraca uwagę, że o wprowadzanych zmianach oświatowych mówi się, że „chcemy lepiej”, a w rzeczywistości wychodzi znacznie gorzej niż to się mogło wydawać.
— Mówi się, że musimy dbać o dobro dziecka, ale jak widać, o dobro dziecka absolutnie nikt nie zadbał. Ministerstwo tak nagle, tradycyjnie arbitralnie, zdecydowało, że spróbujemy te sprawdziany przeprowadzić. Ale co to znaczy spróbujemy? Żeby cokolwiek wypróbować, trzeba mieć jakieś podstawy ku temu. Tutaj faktycznie podstaw nie było, decyzja była niespodziewana i nieprzemyślana — ocenia nasza rozmówczyni.
— Zawsze zwracamy uwagę i prosimy o to, by zostały przygotowane odpowiednie narzędzia do nauczania języka litewskiego. Szczególnie w obecnym okresie, gdy drastycznie brakuje nauczycieli w szkołach całej Litwy, decyzje oświatowe doprowadza się do granic absurdu — dodaje.
Jak poinformował w niedzielę program telewizyjny LRT Panorama, część społeczności edukacyjnej krytykuje zmiany. Sprawdziany w klasach początkowych stanowią dla uczniów niepotrzebny stres, a zadania postawione w ramach zaktualizowanego programu nie zostały zweryfikowane. Ministerstwo edukacji uspokaja — czwartoklasiści nie muszą zdać sprawdzianu, wystarczy wziąć w nim udział.
We wcześniejszych latach szkoły same mogły zdecydować, czy czwartoklasiści wezmą udział w ogólnokrajowych sprawdzianach wiedzy, więc niektóre placówki edukacyjne nie chcą wprowadzanych zmian.
Czytaj więcej: Wkrótce wrzesień. Kto będzie uczył dzieci? W kraju brakuje 624 nauczycieli
| Fot. Marian Paluszkiewicz
„Wynik nie rzutuje na przeniesienie do klasy piątej”
Na falę dyskusji w mediach społecznościowych już w poniedziałek zareagował również dyrektor NŠA.
„W odpowiedzi na publiczne opinie, pragnę wyjaśnić, że ogólnokrajowe sprawdziany wiedzy dla czwartoklasistów odbywały się również do tej pory, uczestniczyło w nich około 92 proc. czwartoklasistów. Po wysłuchaniu opinii nauczycieli wydłużyliśmy czas trwania sprawdzianów do 60 minut. Pragnę Państwa uspokoić, że zadania NMPP (pol. Ogólnokrajowy sprawdzian osiągnięć uczniów) tworzone są przez ekspertów, którzy doskonale zdają sobie sprawę z tego, jak przebiega proces edukacyjny w szkołach, jak dobrze realizowany jest zaktualizowany program nauczania. Wynik NMPP nie jest zapisywany w żadnym dokumencie regulującym osiągnięcia ucznia i nie rzutuje na przeniesienie do klasy piątej. Wynik NMPP ucznia dociera do szkół w formie szczegółowych raportów, więc takie informacje mogą być przydatne do planowania i dostosowywania reszty procesu edukacyjnego w czwartej klasie” — wyjaśnił Šabanovas.
Później doprecyzował, że od 1 lutego planowane jest jednak odnotowanie wyników NMPP w dokumencie ukończenia szkoły początkowej. Bez względu na wynik sprawdzianów dzieci otrzymają promocję do klasy piątej.
Dla czwartoklasistów w szkołach z litewskim językiem nauczania przeprowadzane są dwa sprawdziany: język i literatura litewska (czytanie) oraz matematyka. W szkołach mniejszości narodowych uczniowie klas czwartych składają trzy sprawdziany: z języka ojczystego, matematyki, a od tego roku szkolnego również sprawdzian z języka litewskiego.
NŠA podkreśla, że od 2012 r. corocznie odbywają się ogólnokrajowe testy osiągnięć uczniów, a ich celem jest przekazanie informacji zwrotnej na temat wiedzy i umiejętności każdego ucznia uczniom, ich rodzicom i nauczycielom.
Część środowiska edukacyjnego oczekuje, że sprawdziany w klasie czwartej zostaną odroczone do 2027 r., kiedy to będą mogli je zdać czwartoklasiści, którzy uczą się w ramach zaktualizowanego programu od pierwszej klasy.
— Miejmy nadzieję, że po tym, jak się sformuje nowy rząd, który zapowiadał, że zrobi przegląd tych niepotrzebnych i nietrafionych decyzji, że te obietnice zostaną spełnione i że po prostu te wszystkie niepotrzebne stresujące sprawdziany pójdą do kosza — spodziewa się Krystyna Dzierżyńska.
Czytaj więcej: Sprawdzian nie tylko dla klas czwartych