29 listopada jest 184. rocznicą Powstania Listopadowego ― polskiego powstania narodowego przeciw carskiej Rosji, które wybuchło w nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku w Warszawie.
Toteż w piątek, 28 listopada, w przeddzień rocznicy wybuchu powstania, konsul generalny RP Stanisław Cygnarowski złożył wieniec przy pomniku w miejscu powstańczej bitwy o Wilno na Wzgórzu Ponarskim.
― Zawsze pamiętamy o mężnych ludziach, którzy walczyli o niepodległość swego narodu i oddali swoje życie w tej walce. I teraz więc, chociaż rocznica nie jest okrągła, przyjechaliśmy uczcić pamięć poległych tutaj żołnierzy — zaznaczył w rozmowie z „Kurierem” Stanisław Cygnarowski. ― Należy też już zastanowić się nad remontem tego pomnika. Chociaż został odsłonięty stosunkowo niedawno — w 2001 roku — jednak już wymaga renowacji. Będziemy rozważali tę kwestię w najbliższym czasie — dodał konsul generalny RP.
Natomiast od litewskich instytucji państwowych rocznica ta nie doczekała się oficjalnych obchodów.
Swoim zasięgiem Powstanie Listopadowe objęło nie tylko Królestwo Polskie, ale też Litwę, część Ukrainy i Białorusi.
Wzgórze Ponarskie jest miejscem, gdzie kilka miesięcy po wybuchu powstania ― 19 czerwca 1831 roku ― rozegrała się największa bitwa Powstania Listopadowego na Wileńszczyźnie. Maszerujący na Wilno korpus powstańczy generałów Antoniego Giełguda i Dezyderego Chłapowskiego zmierzył się z rosyjskimi żołnierzami z Wilna pod dowództwem gen. Dmitrija Osten-Sackena.
W tej bitwie o Wilno uczestniczyło po polskiej stronie około 15 tys. żołnierzy, zaś liczebność przeciwnika to 22 tys. osób. Polskie dowództwo planowało szybkie zajęcie miasta, lecz wzmocniona armia rosyjska w końcu przeszła do ofensywy. Po czterogodzinnej bitwie powstańcy byli zmuszeni do wycofania się.
Według różnych źródeł historycznych, po polskiej stronie poległo wtedy około 1 000 osób, zaś rosyjskie oddziały straciły 394 żołnierzy.
Właśnie poległym u podnóża Wzgórza Ponarskiego żołnierzom oddziałów polsko-litewskich, w 2001 roku ustawiono pomnik — krzyż na pochyłym piedestale. Na ścianach-ramieniach podstawy krzyża umieszczono tablice po polsku i litewsku z informacją o wydarzeniu i ofiarach, które ten pomnik ma upamiętniać. Na samym zaś krzyżu wyryto datę bitwy o Wilno oraz powstańcze hasło „Za Naszą i Waszą Wolność”, również po polsku i litewsku. Wśród Litwinów Powstanie Listopadowe w odróżnieniu od Styczniowego w zasadzie do dziś jest oceniane niejednoznacznie. Nie objęło ono szerszych warstw chłopskich, ale wiele kosztowało inne grupy społeczne (polskie lub polskokulturowe) ― szlachtę, duchowieństwo, mieszczan.
Niemalże najsłynniejszą bohaterką Powstania Listopadowego na Litwie jest polska hrabianka Emilia Plater, która zdobyła rangę litewskiej bohaterki narodowej.
Emilia Plater zorganizowała swój oddział 30 marca 1831 r. i wraz ze swym hufcem zajęła stację Dangiele. Po zwycięskiej potyczce 2 kwietnia stoczono także zwycięską walkę pod Ucianą. Wraz z oddziałem wyruszyła w stronę Dyneburga, po drodze dołączali wciąż ochotnicy. 4 kwietnia Plater jako przywódca oddziału powstańczego zajmuje miasteczko Jeziorosy. Plater wykazała dzielność żołnierską, jak również inne cechy: ostrożność, przewidywanie i umiejętność zorganizowania wywiadu. Po tym, gdy oddział Platerówny rozproszył się, ona sama dotarła do oddziału Karola Załuskiego i brała udział w bitwie pod Prestowianami. Kiedy rozbita partyzantka Załuskiego podzieliła się na mniejsze grupy, Platerówna trafiła do oddziału strzelców wiłkomierskich i wraz z Konstantym Parczewskim brała udział w potyczce pod Mejszagołą.
W Garbielowie ― 5 czerwca ― była świadkiem spotkania kilku partii litewskich z zagonem kawaleryjskim przybyłym z Królestwa Polskiego pod dowództwem gen. Chłapowskiego. On to mianował ją honorowym dowódcą 1 kompanii 25 pułku piechoty liniowej, formowanego na Litwie.
Po klęsce gen. Antoniego Giełguda pod Wilnem, Emilia Plater postanowiła przedzierać się ku Warszawie. W drodze rozchorowała się i przebywała we dworze Ignacego Abłanowicza w Justianowie w pow. sejneńskim. Ukrywano ją jako bonę pod nazwiskiem Korawińskiej. Zmarła w Justianowie 23 grudnia 1831 r.
PRZYCZYNY I SKUTKI POWSTANIA LISTOPADOWEGO
Przyczyn wybuchu Powstania Listopadowego należy upatrywać w sytuacji, jaka panowała w Europie Zachodniej przed jego wybuchem. Fala walk narodowowyzwoleńczych, jaka przetoczyła się po Europie oraz skutki nieurodzaju w 1830 zaowocowały podniesieniem polskiego sztandaru wyzwoleńczego. Wzrost niezadowolenia w Królestwie Polskim z rządów cara Mikołaja I (łamanie konstytucji, wprowadzenie cenzury) i wielkiego księcia Konstantego (wprowadzenie kar cielesnych) spowodowały, że lud warszawski występował przeciwko wojsku carskiemu. Spiskowcy zdecydowali się rozpocząć powstanie od zamachu na wielkiego księcia Konstantego, atakując jego rezydencję w Belwederze. Inne oddziały miały za zadanie zajęcie koszar rosyjskich i rozbrojenie znajdujących się tam żołnierzy. Na skutek pośpiechu i nieporozumień plan ten nie został w pełni zrealizowany. Konstanty zdołał uciec, nie powiodło się również zaskoczenie oddziałów rosyjskich (…).
Swoim zasięgiem Powstanie Listopadowe objęło nie tylko Królestwo Polskie, ale też Litwę, część Ukrainy i Białorusi. Zakończyło się jednak klęską powstańców w październiku 1831 roku. Klęska Powstania Listopadowego spowodowała ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego i nasilenie ucisku narodowego we wszystkich zaborach.