Na Wileńszczyźnie trwają uroczyste obchody 75. rocznicy wileńskiego powstania – operacji „Ostra Brama”. Na szlaku walk, znaczonym dziś polskimi grobami, hołd poległym oddali również przedstawiciele polskich władz. –„Operacja „Ostra Brama” była wołaniem do wolnego świata, że Polska ma prawo do integralności i wolności. Tego wołania świat nie posłuchał, ale zwyciężyliśmy moralnie – mówił przy pomniku w Boguszach szef Urzędu ds. Kombatantów Jan Józef Kasprzyk.
Uroczystości rozpoczęto 6 lipca w Skorbucianach, gdzie znajduje się kwatera 16 grobów (w tym symbolicznych) żołnierzy AK, polową Mszą świętą w intencji żołnierzy Armii Krajowej z okręgów wileńskiego i nowogródzkiego, którzy w lipcu 1944 r. polegli w walce o Wilno. Następnie uczestnicy uroczystości odwiedzili Bogusze, gdzie złożono kwiaty przy pomniku upamiętniającym aresztowanie przez NKWD sztabu wileńskiego AK, do którego doszło 17 lipca 1944 r.
„Jestem bardzo wzruszony, bo dotychczas nie było tak pięknej uroczystości, którą możemy oglądać dzisiaj. Niestety, z naszych kolegów, którzy walczyli, zostały jednostki. Właśnie tutaj zakończyliśmy swoje bojowe dzieje. Właśnie w tym miejscu, gdzie na terenie tego pół hektara – trudno teraz wskazać dokładne miejsce – zostały schowane główne sztabowe dokumenty gen. Wilka. Tu zakończyła się nasza wojna” – powiedział podczas uroczystości kpt. Edward Klonowski, który w czasie wojny, jeszcze jako nastolatek, zaangażował się w działalność konspiracyjną.
Kolejnym cmentarzem, gdzie zostali upamiętnieni Polacy walczący z okupantem, była Kalwaria Wileńska. Przy grobach żołnierzy AK cześć poległym oddał również marszałek Sejmu RP Marek Kuchciński. „Nasze narody oprócz dni chwały mają również wiele tragicznych wydarzeń, które niszczyły nasze państwa, ich wolność i dorobek. Nie udało się jednak zniszczyć bohaterstwa i niezłomności. Dzisiejsza, 75. rocznica operacji wyzwolenia Wilna pod kryptonimem „Ostra Brama”, jest tego świadectwem. Dlatego pragnę ukłonić się wszystkim uczestnikom tej heroicznej akcji. Okryła ona was, panie i panowie kombatanci, nieśmiertelną chwałą i weszła na stałe do historii bohaterstwa jako symbol poświęcenia polskiego żołnierza” – podkreślił marszałek.
Wśród miejsc uczczonych przez Polaków nie mogło zabraknąć Rossy. „To jest miejsce święte. To jest jedno z tych miejsc, które kształtowało i kształtuje naszą tożsamość. To jest jedno z tych miejsc, bez których nie można zrozumieć dziejów Rzeczypospolitej. To jedno z tych miejsc, które tworzą nasz, polski kod kulturowy – grób Marii z Billewiczów Piłsudskiej i serce twórcy niepodległej Polski marszałka Józefa Piłsudskiego” – mówił Jan Józef Kasprzyk podczas niedzielnych uroczystości przy Mauzoleum Matki i Serca Syna.
Wspólnie z Polakami z Wileńszczyzny i Macierzy uczcili poległych goście z Białorusi – przedstawiciele Związku Polaków na Białorusi i Konsulatu Generalnego RP w Grodnie.
Uroczystości stały się również okazją do uhonorowania osób zasłużonych dla upowszechniania wiedzy o historii walk niepodległościowych i krzewienia postaw patriotycznych. Medalem „Pro Bono Poloniae” przez szefa Urzędu ds. Kombatantów Jana Józefa Kasprzyka odznaczeni zostali: ks. Józef Aszkiełowicz, ppłk Stanisława Kociełowicz, mjr Ireneusz Hurynowicz, kpt. Edward Klonowski, kpt. Józef Nowik, kpt. Alfons Rodziewicz, kpt. Franciszek Szamrej, kpt. Stanisław Poźniak, por. Zbigniew Daszkiewicz oraz Halina Wysocka-Cieszko i Anna Cywińska-Kowalewska. Medalami „Pro Patria” uhonorowani zostali Dariusz Żybort i Alicja Klimaszewska ze Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą, Artur Ludkowski, Marek Kubiak, Władysław Wojnicz, Krystyna Ziemińska, starosta gminy Mariampol Andrzej Zabielowicz oraz ks. Jerzy Witkowski.
Operacja „Ostra Brama” trwała od 7 do 14 lipca 1944 r. Łącznie, podczas tygodniowych walk o Wilno, zginęło prawie 500 żołnierzy wileńskiej i nowogródzkiej AK, około 1 000 zostało rannych. 17 lipca Sowieci podstępnie aresztowali dowódców polskich oddziałów, po czym przystąpili do rozbrajania i wyłapywania wszystkich żołnierzy AK. Część z nich została aresztowana i wywieziona do Kaługi lub innych miejsc zesłań, część przedarła się do Polski Centralnej i tam podjęła dalszą walkę, a część pozostała na Wileńszczyźnie i Nowogródczyźnie, walcząc do końca z kolejną, po niemieckiej, okupacją – sowiecką.
Fot. Marian Paluszkiewicz