20 czerwca obchodzimy Międzynarodowy Dzień uchodźców UNHCR. Liczba uchodźców, azylantów i uchodźców wewnętrznych na całym świecie, po raz pierwszy od czasów II wojny światowej, przekroczyła 50 mln osób.
Jak informuje wysoki komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw uchodźców (United Nations High Commissioner for Refugees), obecnie w pięciu ośrodkach rejestracji cudzoziemców na Litwie przebywa 2639 cudzoziemców, którzy nielegalnie przekroczyli granicę państwową Republiki Litewskiej. Najczęstszymi nielegalnymi imigrantami są obywatele Afganistanu, Indii i innych krajów. Na Litwę przybywają także uchodźcy wojenni, którzy uciekają przez agresją Rosji na Ukrainie. Obecnie na Litwie przebywa 55 823 obywateli Ukrainy
Kryzys na granicy litewsko-białoruskiej
Od maja 2021 r. codziennie informowano o kolejnych grupach migrantów przybywających nielegalnie na Litwę z Białorusi. 2 lipca ub.r. litewskie władze ogłosiły stan sytuacji nadzwyczajnej na obszarze całego państwa, co pozwoliło rządowi i samorządom podejmować szybsze decyzje w sprawach logistycznych i finansowych związanych z rosnącą liczbą migrantów. Na granicę skierowano wojsko.
Odpowiedzialność za codzienne naruszenia granicy przez grupy migrantów ponosi Aleksander Łukaszenka, dyktator Białorusi. Kryzys, który wywołują jego służby, sprowadzające na Litwę nielegalnych migrantów, ma na celu zmuszenie Wilna i Unii Europejskiej do wszczęcia z nim negocjacji mających przełamać stan politycznej izolacji, w jakiej jego reżim znalazł się po sfałszowanych wyborach prezydenckich. Wobec braku gotowości Litwy i Unii do podjęcia takiego dialogu nie można oczekiwać poprawy sytuacji na granicy.
Ponieważ reżim białoruski wciąż znajduje chętnych do prób przedostania się na Zachód przez Litwę, główną taktyką władz w Wilnie pozostaje odstraszanie potencjalnych migrantów oraz użycie środków prawnych i dyplomatycznych umożliwiających szybkie deportacje tych, którym odmówiono udzielenia azylu.
Czytaj więcej: Montvydaitė: „Uchodźcom z Ukrainy pomagają przedstawiciele różnych narodowości”
Integracja uchodźców
Z 2639 nielegalnych imigrantów przebywających obecnie na Litwie 1467 ma status migrantów nieregularnych, ponieważ nie wystąpili oni o azyl albo go nie otrzymali. Spory prawne ich dotyczące zostały już rozstrzygnięte i osoby te muszą zostać deportowane z kraju. W przypadku migrantów o nieuregulowanym statusie Straż Graniczna, jak przewidziano w ustawie, po 12 miesiącach skieruje ich sprawy do sądu, który podejmie decyzję o ograniczeniu przemieszczania się lub zastosowaniu środków alternatywnych – poinformowano „Kurier Wileński” w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych.
Z ogólnej liczby migrantów przebywających obecnie na Litwie 1160 ma status osoby ubiegającej się o azyl; ich wnioski są nadal rozpatrywane, a wobec nich toczy się postępowanie sądowe w związku z nieudzieleniem azylu. Departament Migracji będzie podejmował decyzje o zakwaterowaniu osób ubiegających się o azyl po dokonaniu oceny ich indywidualnej sytuacji. Prawdopodobnie większość z nich nie będzie podlegać ograniczeniom w przemieszczaniu się. 130 cudzoziemców otrzymało azyl na Litwie i rozpoczął się proces ich integracji.
Według wiceministra spraw wewnętrznych Arnoldasa Abramavičiusa nadal będą podejmowane wysiłki na rzecz powrotu do kraju pochodzenia cudzoziemców, którym nie udzielono azylu.
Od początku kryzysu związanego z nielegalną migracją 1075 cudzoziemców powróciło dobrowolnie do swoich krajów pochodzenia, z czego 602 – w 2022 r. Kolejnych 45 cudzoziemców wyraziło chęć powrotu do swoich krajów pochodzenia. Dalsze działania władz będą zależały od tego, czy cudzoziemiec jest osobą ubiegającą się o azyl, czy też migrantem o nieuregulowanym statusie. Sądy oceniają sytuację każdego cudzoziemca indywidualnie, oceniają możliwość samoosiedlenia i samowystarczalności, a także nakładają odpowiedni środek i miejsce pobytu cudzoziemca – poinformowano „Kurier Wileński”.
Parlament RL podejmuje obecnie decyzję w sprawie możliwości podjęcia pracy przez osoby ubiegające się o azyl i migrantów o nieuregulowanym statusie. Prawo to będzie przyznawane po 12 miesiącach od daty rejestracji w MIGRIS. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych popiera taką możliwość, ponieważ pozwoliłaby ona cudzoziemcowi na samodzielne życie i utrzymanie się. Na zakwaterowanie i utrzymanie migrantów wydano już 35 mln euro rocznie, z czego większość to środki Komisji Europejskiej.
Mocni razem!
Tymczasem na Litwę przybywają także uchodźcy wojenni, którzy uciekają przed agresją Rosji na Ukrainie. Obecnie na Litwie przebywa 55 823 obywateli Ukrainy (z czego 21 696 to osoby niepełnoletnie). Od 24 lutego br. w obiektach komunalnych zakwaterowano łącznie 5008 obywateli Ukrainy. Zdecydowana większość z nich mieszka w lokalach znalezionych w ramach inicjatywy obywatelskiej „Mocni razem” – poinformowało nas Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.
Według danych pochodzących z inicjatywy badawczej Unii Europejskiej Blueprint z końca kwietnia obywatele Ukrainy uciekający przed wojną na Litwę stanowili 1,7 proc. ludności tego kraju, co stanowi trzecią co do wielkości liczbę w Europie, po Polsce i Czechach. Na Litwie jest to 3,4 razy więcej niż średnia UE, która wynosi 0,5 proc. ogółu ludności.
Od pierwszego dnia wojny Litwa sprawnie organizowała pomoc dla Ukraińców: w ciągu jednej nocy w Olicie powstało pierwsze centrum rejestracji, w ciągu tygodnia otwarto kilka kolejnych, zmobilizowano organizacje pozarządowe i wolontariuszy, uruchomiono inicjatywę zakwaterowania obywatelskiego „Strong Together”, a władze samorządowe kraju również przygotowały miejsca noclegowe.
Czytaj więcej: Powstaje Centrum Ukraińskie w Wilnie. Możliwość szybkiej adaptacji dla uchodźców z Ukrainy
Otwarte drzwi
Ukraińcy, którzy zarejestrowali się na Litwie i otrzymali ochronę tymczasową, mają prawo do bezpłatnego mieszkania w wyznaczonym miejscu, do podjęcia pracy, a jeśli nie mają innych dochodów na Litwie – do zasiłku pieniężnego, a także do niezbędnej pomocy medycznej i usług socjalnych, zaś małoletni mają prawo do nauki.
Światowy Dzień Uchodźcy to coroczne święto obchodzone na świecie 20 czerwca, ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych 4 grudnia 2000 r. Upamiętnia odwagę i siłę uchodźców na całym świecie. Obie daty: ustanowienia i obchodów święta, nie są przypadkowe. W 2001 r. na świecie przypadała 50. rocznica uchwalenia Konwencji dotyczącej statusu uchodźców (1951). Jednocześnie Organizacja Jedności Afrykańskiej (OJA) poparła inicjatywę, by Dzień Uchodźcy przypadał w tym samym dniu, co Dzień Uchodźców Afrykańskich, tj. 20 czerwca. Od 2001 r. dzień ten obchodzony jest jako Światowy Dzień Uchodźcy.
W tym roku wielu obywateli Litwy otworzyło drzwi swoich domów dla uciekających przed wojną Ukraińców. Znamienne są dane z centrów rejestracji – przybywający do nich obywatele Ukrainy rzadko zostawali w nich na noc (choć dopuszczano to na 72 godziny), gdy niemal natychmiast byli zapraszani do litewskich domów.
Uchodźca to osoba, która została zmuszona do opuszczenia terenu, na którym mieszkała, ze względu na zagrożenie życia, zdrowia bądź wolności; najczęściej sytuacja ta związana jest z walkami zbrojnymi, klęskami żywiołowymi, prześladowaniami religijnymi bądź z powodu rasy lub przekonań politycznych. Według konwencji genewskiej z 1951 r. uchodźcą jest osoba, która przebywa poza krajem swego pochodzenia i posiada uzasadnioną obawę przed prześladowaniem w tym kraju ze względu na rasę, religię, narodowość, poglądy polityczne lub przynależność do określonej grupy społecznej.
Fot. Marian Paluszkiewicz
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” nr 24 (71) 18-24/06/2022