Na wjeździe do puszczy od strony Rudnik, nad brzegiem Mereczanki, jest pomnik poświęcony poległym powstańcom 1863 r. Seniorzy zapalili znicze przy drewnianej rzeźbie, na której w języku litewskim i polskim widnieje napis: „Za wolność naszą i waszą”. Pomodlili się za poległych. Krystyna Sławińska, wspaniała przewodniczka po Puszczy Rudnickiej, opowiedziała seniorom, że Rudniki, Sendków, Zygmunciszki, Mamowo i Macele — to miejscowości związane z walką narodowowyzwoleńczą na Litwie w okresie Powstania Styczniowego. W pobliżu tych miejscowości toczyły się bitwy i potyczki powstańców z carskim wojskiem od wiosny do jesieni 1863 r. W puszczy walczyły oddziały dowódców: Ludwika Narbutta, Jana Sędka, Aleksandra Stabrowskiego, Feliksa Wysłoucha. Dziś miejsca tych walk znaczą cmentarze i samotne mogiły w Puszczy Rudnickiej.
Czytaj więcej: Powstaną filmy o powstaniu styczniowym na Litwie i Łotwie
| Fot. archiwum PUTW
Na cmentarzu poległych powstańców w Starych Macelach słuchacze PUTW zapalili znicze i pomodlili się za dusze zmarłych. Dalsza trasa prowadziła do Wilna. Seniorzy zwiedzili kaplicę na cmentarzu na Rossie, gdzie spoczywają szczątki poległych przywódców i uczestników powstania straconych na placu Łukiskim w Wilnie, a następnie przez władze carskie po kryjomu złożone na Górze Zamkowej. Podczas prac archeologicznych w styczniu 2017 r. odnaleziono szczątki 20 powstańców, w tym dowódców — Zygmunta Sierakowskiego i Konstantego Kalinowskiego. 22 listopada 2019 r. odbyła się uroczystość, podczas której trumny ze szczątkami powstańców były ustawione w katedrze w Wilnie. Odbyła się Msza św. Poświęcone trumny zostały następnie złożone w kaplicy cmentarnej na Starej Rossie. Seniorzy oddali hołd powstańcom, zapalając znicze i modląc się.
Czytaj więcej: Wędrówki ulicami wileńskimi: Kalinowski — niezrównany spiskowiec
Powstańcy styczniowi aktywnie działali również na ziemi święciańskiej. Słuchacze PUTW w Solecznikach wyruszyli więc do Nowych Święcian. W Domu Polskim na seniorów już czekali członkowie PUTW, na czele z prezes Danutą Giedrienė. Dyrektor Domu Polskiego, Edward Jedziński, opowiedział o działalności placówki, w której mieści się też szkółka niedzielna. Pani Wanda Gołubiewa opowiedziała o poświęcaniu swojego wolnego czasu na pracę z dziećmi, które chcą nauczyć się języka polskiego.
Po krótkim spotkaniu przy kawie słuchacze uniwersytetów razem udali się do miejsc związanych z Powstaniem Styczniowym w Puszczy Łabonarskiej. W pobliżu wsi Antoledzie (lit. Antaliedė) 21 maja 1863 r. oddział Albertyńskiego (ps. Albertus) stoczył ostatnią zwycięską bitwę. Trzykrotnie Rosjanie próbowali zdobyć obóz powstańców, lecz nieprzyjaciel z powodu błota musiał ratować się ucieczką. W tej potyczce zginęło 13 powstańców, 5 zostało rannych, 8 trafiło do niewoli. Do dziś przetrwały dwie sąsiadujące ze sobą mogiły powstańcze. W jednym grobie znajdują się zwłoki dwóch powstańców (prawdopodobnie dowódców), w drugim — 11 powstańców. Tablica na grobie głosi: „Tu spoczywa 11 bohaterów powstańców, którzy w obronie wolności ojczyzny polegli w 1863 r.”. Seniorzy zapalili znicze, odmówili Anioł Pański. W taki sposób oddali hołd powstańcom.
Uczestnicy wycieczki pożegnali się ze swoimi przyjaciółmi z Nowych Święcian i udali się do Turmontów. To miasteczko na północnym wschodzie Litwy w rejonie jezioroskim, w pobliżu granicy z Łotwą. To miejscowość wielojęzyczna, w której mieszkają: Polacy, Litwini, Łotysze, Białorusini, Rosjanie. W centrum kultury, które mieści się w budynku byłej szkoły, na uczestników wycieczki już czekała prezes jezioroskiego Rejonowego Oddziału Związku Polaków na Litwie, pani Teresa Narkevičienė. Opowiedziała ona o działalności członków ZPL, którzy organizują zarówno święta, jak też upamiętniają ważne daty historyczne, dbają o miejsca pamięci. Co roku organizują Festiwal Piosenki Polskiej „Trzymajmy się razem”, na który zapraszają polskie zespoły z Wilna, Święcian, Jaszun, Wisagini. Mają też swój zespół „Srebrne Pasemko”.
| Fot. archiwum PUTW
Po sytym obiedzie, o który zadbały pani Teresa i pani Wiera Pupel, seniorzy wspólnie odwiedzili zamknięty polski cmentarz w Bogdaniszkach. Pani Teresa potrafiła z miejscowym starostą dogadać się, aby cmentarz został doprowadzony do porządku — wykarczowano krzaki, uprzątnięto teren. Członkowie ZPL w Turmontach opiekują się też grobem pochowanych Polaków w Bartkiszkach, którzy zostali zamordowani 26 lipca 1941 r. przez kolaborujących z niemieckimi władzami okupacyjnymi litewskich policjantów. Po wspólnej modlitwie za dusze spoczywających słuchacze PUTW pożegnali się ze swoimi przyjaciółmi i wyjechali do domu w pełnej zadumie o bohaterskich czynach powstańców, o ich patriotyzmie, poświęceniu się w imię ojczyzny.
Pragnę w imieniu wycieczkowiczów oraz swoim osobistym podziękować za sponsorowanie wycieczki Stowarzyszeniu Odra-Niemen i Kancelarii Prezesa Rady Ministrów PL. Wyrażam też podziw dla naszych przyjaciół z Nowych Święcian, Turmontów z powodu aktywności w pielęgnowaniu śladów materialnych pamięci narodowej oraz serdeczną wdzięczność za miłe spotkanie.
Jadwiga Sinkiewicz,
prezes PUTW w Solecznikach