Oprócz sztandarowych tematów, jak zwalczanie propagandy, oświata i prawa mniejszości, na konferencji poruszono też takie tematy jak niesnaski w samym środowisku oraz tożsamość indywidualna. Na ten ostatni temat szczególnie angażująco opowiadała młodzież, której definicja tożsamości Polaka na Litwie odbiega daleko od tej przyjętej w większości organizacji patriotycznych.
Panel młodych wzbudził powszechne zainteresowanie – za sprawą nieortodoksyjnych twierdzeń, które dla części Polaków na Litwie byłyby oburzające. Jednak młodzież miała bardzo konkretne argumenty i podsumowała: „Czy komuś się to podoba, czy nie, czas przestać zaklinać rzeczywistość i powiedzieć, jak jest, a nie jak chcielibyśmy to widzieć”. O tym konkretnym panelu będziemy pisali szerzej w następnym wydaniu magazynu „Kuriera Wileńskiego”.
W konferencji udział wzięli członkowie społeczności Polaków na Litwie, w tym m.in. dziennikarze, eksperci i naukowcy. Pojawili się też przedstawiciele polskich instytucji, przede wszystkim Senatu RP i MSZ RP.
Cele spotkania
Konferencję zorganizowała Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego (FPPnW), z kolei organizatorem merytorycznym była dr Barbara Jundo-Kaliszewska z Uniwersytetu Łódzkiego, naukowczyni z Ejszyszek. Ukłony słano do byłej ambasador RP na Litwie Urszuli Doroszewskiej, pomysłodawczyni tego spotkania.
Konferencję poprowadziła dziennikarka radia „Znad Wilii” Renata Widtmann. Powitała zebranych, jednocześnie wskazując na przyczyny i cele spotkania. – Dzisiaj jesteśmy świadkami dynamicznych i nawet dramatycznych zmian na świecie: zagrożenia klimatyczne, nielegalna migracja, agresja Rosji na Ukrainę, eskalacja konfliktu na Bliskim Wschodzie, ciągłe napięcia wokół Tajwanu, a w tle rywalizacja USA i Chin. Ostatnie wyniki wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych potęgują niepewność co do przyszłości. Zmiany te nieuchronnie dotykają społeczeństwa jako całości, ale też poszczególne grupy. Także polska mniejszość na Litwie odczuwa, że każda zmiana wiąże się z ryzykiem, ale jest też szansą na wykorzystanie pojawiających się możliwości – zagaiła red. Renata Widtmann.
Odniosła się też do ostatnich wydarzeń w polityce litewskiej, m.in. przyjęcia Ustawy o mniejszościach narodowych. – Jako wspólnota powinniśmy reagować na wyzwania i zagrożenia, dostrzegać możliwości i podejmować odpowiednie działania. Przed tygodniem parlament Litwy przyjął Ustawę o mniejszościach narodowych, po 15 latach przerwy. Czy jej przyjęcie wpłynie w istotny sposób na realizację oczekiwań w zakresie szkolnictwa, praw językowych i zachowania tożsamości narodowej? Jak przeciwdziałać prowadzonym przez Rosję działaniom w ramach wojny hybrydowej, dezinformacji w mediach, próbom siania i podsycania konfliktów, również na tle narodowościowym, oraz dyskredytowania systemu demokratycznego i jego instytucji? – kreśliła obszary dyskusji moderatorka.
Czytaj więcej: Ustawa o mniejszościach narodowych przyjęta w drugim czytaniu
Nie tylko językiem Polak żyje
Renata Widtmann głos przekazała Andrzejowi Derze, sekretarzowi stanu w Kancelarii Prezydenta RP oraz przewodniczącemu Rady FPPnW. – Robimy wszystko, aby więzi między nami były silne i trwałe. Te więzi buduje się na kilku fundamentach: szkolnictwie, czyli nauce języka polskiego, która zawsze jest kluczem i podstawą tożsamości narodowej; kulturze, która pięknie różnicuje i pokazuje bogactwo poszczególnych wspólnot mieszkających w danym kraju; a także gospodarce, ekonomii i sporcie, które mają ogromne znaczenie dla rozwoju każdej wspólnoty. Dzięki tym wszystkim dziedzinom aktywności wspólnota może się rozwijać – wskazał Andrzej Dera.
Następnie głos oddano Małgorzacie Sekule-Szmajdzińskiej z Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą Senatu RP. Przywołała ona swoją wizytę w Wilnie, w trakcie której miała możliwość zapoznać się ze szkołami polskimi na Litwie, przypominając o znaczeniu polityki wewnętrznej w formowaniu współpracy.
Następnie do powitań gości dołączył ambasador Litwy w Polsce Valdemaras Sarapinas. Zwrócił się do zebranych w języku polskim, zaznaczając, że uczy się go od paru miesięcy – jednak poziom polszczyzny, którą operował, był godny podziwu. – Społeczność polska na Litwie to integralna część naszego narodu. Jej wkład w rozwój społeczeństwa, kultury, polityki i gospodarki jest niezwykle ważny. Współczesne zmiany geopolityczne, procesy globalizacyjne i rosnące zróżnicowanie społeczeństw dają nie tylko nowe możliwości, ale stawiają także szereg wyzwań, którym wspólnie musimy sprostać – mówił Sarapinas.
| Fot. Apolinary Klonowski
„Polacy dla Litwy nie istnieją. Istnieje Polska”
Po powitaniu odbyła się sesja plenarna pt. „Mniejszość polska w polityce Polski i Litwy” pod moderacją Juliusza Szymczaka-Gałkowskiego. Podczas tej sesji ciekawym spostrzeżeniem, niewypowiedzianym dotychczas wystarczająco głośno, podzielił się prof. Alvydas Nikžentaitis. – Polacy na Litwie dla Litwy nie istnieją. Są relacje z Polską – zauważył.
Następnie odbył się panel nt. geopolitycznych aspektów Polaków na Litwie. Na nim dr Adam Eberhardt, były dyrektor Ośrodka Studiów Wschodnich w Warszawie, zapowiedział, co może nastąpić w razie rosyjskiego zwycięstwa, które jest dość prawdopodobne na Ukrainie. – Rosyjskie zwycięstwo nie wywoła wcale wzrostu nastrojów antyrosyjskich. Tak samo było w Gruzji. Podobnie w Mołdawii. Co ważne, Rosja stawiając w 2022 r. ultimatum powrotu do granic NATO z 1997 r., postawiła też cel wobec Polski i Litwy. (…) Zaczną powstawać tzw. partie pokoju, które bardziej lub mniej świadomie będą grały w orkiestrze Kremla – zauważył ekspert.
Kolejny był panel nt. dezinformacji, w którym udział wzięli: Ewelina Mokrzecka jako moderator, Joanna Warecha (dyrektor TVP Wilno), Walenty Wojniłło (Wilnoteka), Anna Grygojć (LRT), Rajmund Klonowski („Kurier Wileński”) i Kamil Zalewski (radio „Znad Wilii”, Polskie Radio).
| Fot. Apolinary Klonowski
Przyjrzymy się z bliska
Więcej na temat konferencji, a szczególnie o panelu młodych nt. tożsamości Polaka na Litwie (a właściwie spektrum tej tożsamości), będziemy pisali w następnym numerze magazynu „Kuriera Wileńskiego”. Skupimy się wtedy na najważniejszych aspektach, które poruszone były na konferencji, a co najważniejsze – na aspektach dotychczas niewypowiadanych, tymczasem bardzo ważnych.
Po konferencji odbył się XI Zjazd Federacji Mediów Polskich na Wschodzie, w którym wziął udział również „Kurier Wileński”. Na zjeździe wybrano nowe władze federacji. Materiał nt. konferencji i zjazdu federacji powstawał równolegle do aktywnego uczestnictwa w wydarzeniach, to również szczegółowo będziemy opisywali w następnych numerach. Podczas zamykania tego wydania magazynu zjazd jeszcze trwał.
Czytaj więcej: X Zjazd Federacji Mediów Polskich na Wschodzie. Problemy, ale i rozwiązania [Z GALERIĄ]
Artykuł opublikowany w wydaniu magazynowym „Kuriera Wileńskiego” Nr 43 (129) 16-22/11/2024