0

„ Kresy to temat rzeka” – polscy filmowcy kręcą kolejny film w Wilnie

Dziennikarze TVP w Gdańsku, Andrzej Ciecierski i Paweł Myszkier, kręcą w Wilnie kolejny film dokumentalny. Producentem filmu jest TVP3 Gdańsk oraz Miasto Gdynia.  Tym razem, podążają wileńskimi śladami rodziny Zdanowskich.

Bolesława (1908-1982) i Edmund (1905-1984) Zdanowscy są przedstawicielami wileńskiej szkoły fotografii.
– Byli uczniami, a później współpracownikami słynnego wileńskiego fotografika – Jana Bułhaka. Oprócz pracy twórczej, zajmowali się także nauczaniem fotografii. Edmund Zdanowski od 1929 r. pracował jako instruktor w Zakładzie Fotografii Artystycznej na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie. Pobrali się w 1930 roku, a od 1934 roku wspólnie prowadzili w Wilnie własny zakład fotograficzny. W latach 30. i 40. XX w. niestrudzenie dokumentowali Wilno i okolice. Edmund Zdanowski prowadził też audycję o fotografii w radiu wileńskim. W 1931 roku ukazała się duża seria zdjęć zawiązana z powodzią w Wilnie. Jako fotoreportaż została opublikowana w „Tygodniku Ilustrowanym” i „Słowie Wileńskim”. Po wkroczeniu wojsk sowieckich do Wilna, Edmund został aresztowany i osadzony w więzieniu na Łukiszkach. Jego żona, Bolesława, prowadziła w tym czasie mały zakład fotograficzny w Domu Pionierów. Przede wszystkim fotografowała rosyjskich żołnierzy – opowiada Andrzej Ciecierski.

W 1941 roku ukazała się bardzo znana seria fotografii związana z uciekinierami wojennymi, którzy z rożnych terenów przybyli do Wilna. Obecnie, fotografie te są przechowywane w muzeum w Kownie. Bolesława i Edmund razem realizowali różne tematy fotograficzne, dlatego też swoje fotografie sygnowali jako wspólne dzieło.

Opuszczając Wilno w 1945 r., zostawili 439 szklanych negatywów, w obecnym – Litewskim Muzeum Malarstwa. W 1945 roku Bolesława i Edmund Zdanowscy osiedlili się w Gdyni, gdzie kontynuowali swoją drogę artystyczną i pedagogiczną. Mieli wówczas dwie córki – Aldonę i Krystynę, które urodziły się w Wilnie. Założyli pierwszą na Wybrzeżu szkołę fotograficzną – współtworzyli Liceum Fotografiki Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych w Gdyni. Oboje pracowali tam aż do 1970 r. Przez 25 lat pracy zawodowej Zdanowscy wykształcili około 500 uczniów, późniejszych artystów fotografików, operatorów telewizji i filmu, pedagogów fotografii. Fotografowali Gdańsk i Gdynię, uwieczniając na fotografiach ciekawe miejsca i przemiany zachodzące w miejskim krajobrazie.
Zbiór ich fotografii przechowywany jest też w Narodowym Muzeum sztuki im. M.K. Čiurlionisa w Kownie. Po raz pierwszy został zaprezentowany publicznie pod koniec 2014 roku. Zdjęcia pokazują życie codzienne uchodźców – Litwinów, Polaków, Żydów na przełomie 1939 i 1940 roku.
Fotografie Zdanowskich są cennym ikonograficznym źródłem wiedzy o codzienności pozostającej w cieniu wydarzeń historycznych 1939 r. w Wilnie.

Polscy filmowcy kręcili zdjęcia w wielu miejscach związanych ze Zdanowskimi, m.in. na ulicy Wileńskiej 25/5 i zaułku Literackim, gdzie mieszkali fotografowie, na Antokolu, przy nieistniejącej już ulicy II Polowej, gdzie Edmund mieszkał z rodzicami i rodzeństwem, przy więzieniu na Łukiszkach. Udali się też do Kowna i Lipawy na Łotwie, gdzie obecnie mieszkają krewni Bolesławy Zdanowskiej, z domu Tallat-Kelpšaitė.

Latem ub. roku Andrzej Ciecierski i Paweł Myszkier kręcili w Wilnie film o Stanisławie Filibercie Fleury’m – wileńskim malarzu i mistrzu fotografii. 20 marca w Centrum Sztuki Współczesnej w Wilnie odbyła się światowa premiera filmu dokumentalnego „Mistrz scen rodzajowych”. Film cieszył się wielką popularnością. Litewska telewizja publiczna LRT wyraziła zainteresowanie tym filmem dokumentalnym. Wszystko więc wskazuje na to, że w najbliższym czasie film o Fleury’m ukaże się w litewskiej telewizji.