W bieżącym roku mija 625. rocznica, odkąd na zaproszenie wielkiego księcia litewskiego Witolda w Wielkim Księstwie Litewskim osiedlili się Karaimowie. W rocznicę tego wydarzenia Sejm RL postanowił ogłosić rok 2022 Rokiem Karaimów Litewskich. W ten sposób postanowiono uczcić historię i kulturę litewskich Karaimów. Na realizację programu przedsięwzięć poświęconych temu wydarzeniu przeznaczono środki z budżetu państwa.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Zgodnie z informacją opublikowaną przez Departament Mniejszości Narodowych przy Rządzie RL na Litwie mieszka obecnie około 240 Karaimów, głównie w Wilnie, Trokach i Poniewieżu.
Karaimi mieszkają na Litwie od ponad 600 lat i są jedną z pierwszych społeczności etnicznych na historycznej Litwie. W latach 1397-98 książę litewski Witold sprowadził z Krymu kilkaset rodzin karaimskich i osiedlił je w Trokach. Później osady karaimskie powstały na północy Litwy, w ważnych północnych regionach przygranicznych, wzdłuż granicy z Zakonem Krzyżackim, m.in. w Birżach, Poniewieżu, Szawlach. Powstawały też wspólnoty karaimskie – dżymaty. Karaimi posługiwali się własnym językiem i własną religią, karaimizmem. Ich religia opiera się na Starym Testamencie, odrzucają oni Talmud i wszelkie komentarze biblijne przyjęte przez Żydów. Modlitwy odbywają się w kienesie. Pierwsza kienesa w Trokach, ufundowana przez księcia Witolda nie przetrwała. Obecna, zbudowana w 1894 r., kienesa karaimska znajduje się w Wilnie na Zwierzyńcu. Była budowana w latach 1913–1922 dla licznej wówczas wileńskiej gminy karaimskiej.
Czytaj więcej: Karaimi są integralną częścią Litwy
Karaimi to naród pochodzenia tureckiego. O ich przynależności do ludów tureckich świadczy również język zachodnio-karaimski należący do kipczackiej grupy języków tureckich, którym posługiwali się w życiu codziennym i częściowo w liturgii. Trudnili się przeważnie rolnictwem, drobnym handlem i rzemiosłami. Spełniali rzetelnie swój obowiązek wobec nowej ojczyzny, walcząc wraz z innymi współobywatelami w jej obronie. Do końca XVII w. intensywnie rozwijali się pod względem kulturowym i gospodarczym, dopiero w początkach XVIII wieku w wyniku licznych wojen, najazdów tatarskich i wyniszczających epidemii ich liczba zaczęła się gwałtownie zmniejszać. Po rozbiorach pozostały jedynie gminy karaimskie w Trokach i Wilnie.
W 1924 r. dzięki staraniom Wileńskiego Stowarzyszenia Karaimów zaczęto wydawać czasopismo społeczno-naukowe „Myśl Karaimska”. W Wilnie z inicjatywy Seraja Szapaszała powołano Towarzystwo Miłośników Historii i Literatury Karaimskiej.
Przez wieki życie społeczności karaimskiej koncentrowało się w Trokach, które pozostają administracyjnym i duchowym centrum Karaimów na Litwie, mekką Karaimów. Na Litwie dzieci i młodzież karaimska mają możliwość nauki języka ojczystego w karaimskiej szkółce niedzielnej. Co roku w Trokach organizowane są letnie szkoły języka i kultury karaimskiej, gromadzące dzieci i dorosłych z Litwy, Polski, Ukrainy. Język karaimski, który do dziś zachował się i nadal jest używany na Litwie, został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Z początkiem litewskiego odrodzenia narodowego Karaimi w 1988 r. utworzyli organizację publiczną – Wspólnotę Kulturalną Karaimów Litwy (Lietuvos Karaimų Kultūros Bendrija). Wspólnota nadal aktywnie działa na rzecz zachowania i promowania tożsamości etnicznej i kulturowej Karaimów. W najbliższym czasie na łamach „Kuriera Wileńskiego” ukaże się wywiad z dr Kariną Firkavičiūtė, prezes Wspólnoty Kulturalnej Karaimów Litwy.
Czytaj więcej: Litewscy Tatarzy: więcej nas łączy niż dzieli
