22 marca mija 635. rocznica nadania stolicy Litwy prawa miejskiego, magdeburskiego, przez króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Władysława Jagiełłę.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Pierwsi chrześcijanie
— O życiu codziennym mieszkańców Wilna w XIV w. mamy bardzo mało informacji. Archeologia trochę nam o tym opowiada, ale nie za dużo. Chociaż Wilno było miastem pogańskim, to już w końcu XIII i na początku XIV wieku zaczęli przybywać pierwsi chrześcijanie z krajów chrześcijańskich. Nie tylko katolicy, ale też i prawosławni — komentuje dla „Kuriera Wileńskiego” dr Irma Kaplūnaitė, archeolog Instytutu Historii Litwy.
Świat dowiedział się o Wilnie z listów księcia Giedymina, w których pierwsza wzmianka o stolicy pojawiła się 25 stycznia 1323 r. Prawo magdeburskie nadano miastu po 64 latach, 22 marca 1387 r.
Listy Giedymina
— Giedymin w swoich listach do ludzi z Europy Zachodniej zapraszał do Wilna, żeby tu przyjeżdżali i mieszkali. W tym czasie w Wilnie bardzo brakowało rzemieślników. A więc na początku XIV w. do Wilna zaczęło przybywać więcej katolików. Nie były to duże społeczności, ponieważ Wilno to było jeszcze miasto pogańskie, a katolikom dosyć trudno było tutaj na stałe mieszkać. Ale ta liczba ciągle rosła i już przed chrztem w 1387 r. w Wilnie mieszkało dużo katolików — zaznacza rozmówczyni.
Kościół św. Mikołaja w Wilnie
Jeszcze przed chrztem Litwy w Wilnie już był kościół św. Mikołaja, który do dziś stoi w tym samym miejscu. Skoro był kościół, to był też i katolicki cmentarz.
— Po przyjęciu chrztu liczba katolików zaczęła szybko rosnąć. Najwięcej przyjechało z Polski i Niemiec. Z Polski przyjeżdżało dużo duchownych, ponieważ brakowało osób, żeby głosić religię. I tak powoli Wilno stawało się miastem katolickim — mówi archeolog.
Czytaj więcej: Lista niedzielnych polskich Mszy św. w Wilnie i na Wileńszczyźnie
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Kościół Wniebowzięcia NMP, położony dziś przy ulicy Trakų 9/1, wybudowany został pierwotnie w stylu gotyckim w XIV-XV w. dla zakonu franciszkanów; w XVIII w. przebudowany w stylu barokowym.
— Gdy Litwa przyjęła chrzest, nie od razu ludzie odeszli od pogaństwa. To wszystko odbywało się stopniowo, o tym też mówią wykopaliska archeologiczne na cmentarzach. Według tradycji chrześcijańskiej niczego nie wkładało się do trumny zmarłego, a podczas wykopalisk znajdowano włożoną siekierę czy jakieś inne narzędzie pracy — opowiada specjalistka.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Prawo magdeburskie
Średniowieczne prawo miejskie było wzorowane na prawie Magdeburga. W 1035 r. Magdeburg otrzymał patent nadający miastu prawo do handlu i zjazdów. Spisane ono zostało w 1188 r. i stało się wzorcem dla podobnych regulacji wielu miast środkowoeuropejskich.
Prawo magdeburskie składało się z dwóch spisów prawa, tj. obszerniejszego i bardziej wszechstronnego Zwierciadła Saskiego (Speculum Saxonum) oraz prawa posiłkowego Weichbild dla miast. W kolejnych stuleciach prawo magdeburskie, czyli tzw. magdeburgia, stało się synonimem prawa miejskiego.
Prawo magdeburskie zapewniało miastom pewną niezależność w stosunku do władcy, hierarchów kościelnych czy potężnych feudałów. Dawało mieszczanom (przede wszystkim rzemieślnikom i kupcom) prawo do wybierania rad miejskich i innych organów samorządności, które to załatwiały spawy administracyjne, skarbowe i sądowe miasta. Ratusz stał się miejscem równie ważnym jak zamek i katedra, wokół których w pierwszej kolejności rozwijało się miasto.
„W tym roku, 22 marca, będziemy obchodzić 635. rocznicę powstania samorządu wileńskiego, wspominając prawa samorządowe przyznane żołnierzom, duchownym i rzemieślnikom. Z tej okazji w Wilnie odbędą się uroczystości. W programie Dni Magdeburskich w Ratuszu wileńskim o przywilejach obywateli przypomną marsze w wykonaniu Orkiestry Sił Zbrojnych Litwy, muzyków Szkoły Muzyki Sakralnej w Kownie oraz polskiego zespołu kameralnego Cuare Piano Trio.
Na Litwie pierwszymi osobami, które otrzymały prawa magdeburskie z okazji wprowadzenia chrześcijaństwa, byli mieszkańcy Wilna, którym król polski Jagiełło nadał prawo magdeburskie w 1387 r. Magistraty zostały zniesione na Litwie po III rozbiorze Rzeczypospolitej Obojga Narodów, ale większość miast posiadających prawa samorządowe zachowała do dziś swoje znaki heraldyczne. W czasie uroczystości będą zbierane datki na pomoc dla Ukrainy” — napisano w komunikacie nadesłanym „Kurierowi Wileńskiemu” z samorządu stołecznego.
Czytaj więcej: Herb i władze Wilna w XVI-XVII w. (1)
Dni Magdeburskie w Ratuszu wileńskim.
Program rocznicowych uroczystości
22 marca, godz. 18:00
Międzynarodowy Chór UNIA (dyrektor artystyczny Paweł Gonca, Białoruś)
„Trzy przywileje Jagiełły — punkt zwrotny w historii Litwy i Wilna” (prelegent — historyk, prof. Alfredas Bumblauskas)
Pokaz filmu fabularnego „Pagalvės mokėsčio mokėtojas”(reż. Ramūnas Abukevičius, Litwa)
23 marca, godz. 18:00
Koncert Szkoły Muzyki Sakralnej w Kownie:
— David Antiquor, zespół muzyków zajmujących się muzyką dawną (kierownictwo artystyczne ks. dr Vilius Sikorskas i Mindaugas Radzevičius);
— wokalny kwartet mieszany Cantores Urbis (dyrektor artystyczny Mindaugas Radzevičius);
— kwartet smyczkowy Cordae David (kierownik artystyczny Renata Surkienė).
27 marca, godz. 13:00
Koncert zespołu kameralnego Cuare Piano Trio (Warszawa, Polska)
z okazji Polskiej Prezydencji w OBWE oraz 635. rocznicy samorządności Wilna
Zuzanna Budzyńska (skrzypce), Jadwiga Roguska (wiolonczela), Szymon Ogryzek (fortepian)
30 marca, godz. 18:00
„Wolność stolicy Wielkiego Księstwa Litewskiego — przywilej czy ciężar?”
(prelegent — historyk, dr Mindaugas Klova)
Koncert „Silni razem!” Litewskiej Orkiestry Wojskowej (dyrektor artystyczny mjr Egidijus Ališauskas)
Wstęp wolny.
Partnerzy:
Ratusz Miasta Wilna
Samorząd Miasta Wilna
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Wilnie
Instytut Polski w Wilnie
Litewskie Siły Zbrojne
Europejskie Forum Filmowe Scanorama