13 stycznia 1991 roku był jednym z najtragiczniejszych, a zarazem najważniejszych dni w najnowszej historii Litwy. Tej nocy tysiące osób zebrało się przy strategicznych obiektach — Sejmie, budynkach Litewskiego Radia i Telewizji oraz wieży telewizyjnej, by nie dopuścić do ich zajęcia przez sowieckie jednostki.
14 osób poniosło śmierć, kilkadziesiąt zostało rannych. Krwawe wydarzenia na Litwie zapoczątkowały rozpad ZSRR. 13 stycznia jest obchodzony jako Dzień Obrońców Wolności.
Z okazji Dnia Obrońców Wolności, który upamiętnia krwawe wydarzenia z 13 stycznia 1991 roku, w Sejmie zostały otwarte wystawy „Adam Michnik — laureat Nagrody Wolności za rok 2014” i „Byliśmy tam…”. Na wystawie zostały zaprezentowane zdjęcia z życia redaktora naczelnego „Gazety Wyborczej”, które świadczą o jego związkach z Litwą.
„W 1991 roku wraz z innymi polskimi politykami Michnik zademonstrował bezwarunkowe poparcie dla wolności Litwy, wspierał Litwinów w walce z sowiecką agresją, wezwał polski rząd do uznania niepodległości Litwy i starał się o dyplomatyczne uznanie Litwy na arenie międzynarodowej” — napisano w uzasadnieniu sejmowej komisji ds. przyznawania Nagrody Wolności. Wystawa została zorganizowana we współpracy z MSZ RL, ambasadą RL w Polsce, agencją „Agencja Gazeta”, Instytutem Polskim w Wilnie i in.
„Polska i Litwa były w różny sposób zniewolone przez sowiecką dyktaturę. Wtedy to, co nas łączyło, było silniejsze od tego, co nas dzieliło. Przeszłości nie można odmienić, ale można ją przemyśleć i przepracować” — mówił w Sejmie Litwy Adam Michnik podczas obchodów Dnia Obrońców Wolności odbierając litewską Premię Wolności.
Juozas Olekas, minister ochrony kraju, podczas rozmowy z „Kurierem” zaznaczył, że przyjaźń Adama Michnika z Litwą jest bardzo mocna i ważna. Prawie ćwierć wieku temu Michnik był w Wilnie podczas krwawych styczniowych wydarzeń.
— Wtedy wyraził bezwarunkowe poparcie dla litewskiej walki z sowiecką agresją. Dzisiaj mamy wielki zaszczyt, że z okazji Dnia Obrońców Wolności obecny redaktor naczelny „Gazety Wyborczej” Adam Michnik jest tutaj z nami. Nigdy nie zapomnimy o tym, jaką nam wtedy pomoc okazał. Polacy podtrzymywali naszą walkę o wolność. Musimy być dumni, że o wolność walczyli nie tylko Litwini, ale też i przedstawiciele mniejszości narodowych. Tego dnia do walki stanęli Litwini, Polacy, Rosjanie i przedstawiciele innych narodowości — mówił „Kurierowi” Juozas Olekas, minister ochrony kraju.
Jak zaznaczył, obywatele innych państw muszą brać przykład z przyjaznych stosunków sąsiedzkich Polski i Litwy.
Petras Vaitiekūnas, były ambasador Litwy na Ukrainie, były minister spraw zagranicznych podczas rozmowy z „Kurierem” zaznaczył, że obecna sytuacja na Ukrainie jest podobna do sytuacji w Wilnie z 13 stycznia 1991 roku.
— Niestety, Ukrainie nie udało się jeszcze osiągnąć tego, co my osiągnęliśmy 24 lata temu. Wtedy wróg odszedł, a my zwyciężyliśmy. Tego dnia walczyliśmy o wolność i zapłaciliśmy za nią krwią. Wolności nie można kupić, ani otrzymać jako dyplom. Za nią trzeba walczyć! I dzisiaj dumnie możemy powiedzieć, że my to zrobiliśmy — mówi Petras Vaitiekūnas.
Dyplomata zaznaczył, że o wolność trzeba dbać i ciągle o nią walczyć.
Wanda Krawczonok, wiceprzewodnicząca frakcji Akcji Wyborczej Polaków na Litwie (AWPL) w Sejmie podczas rozmowy z „Kurierem” zaznaczyła, że 13 stycznia jest obchodzony jako Dzień Obrońców Wolności. Jest bardzo ważnym dniem, o którym trzeba zawsze pamiętać.
— To jest nasza historia. Dzień 13 stycznia jest obchodzony na Litwie jako Dzień Obrońców Wolności Ojczyzny. Tego dnia przy wileńskiej wieży telewizyjnej bezbronni ludzie stanęli twarzą w twarz z uzbrojonymi sowieckimi żołnierzami, żeby odzyskać wolność — mówi Wanda Krawczonok.
***
Z okazji 13 stycznia na ulice Wilna wyjechały cztery autobusy (do końca tygodnia wyjedzie jeszcze pięć), na których widnieją imiona Obrońców Wolności sprzed 24 lat.
Obok imion Obrońców Wolności zapisano również słynne słowa litewskiego poety Maironisa: „Szacunek wam, czujni bohaterzy tych dni (…)”.
ROCZNICOWE OBCHODY
* 10 stycznia tysiące biegaczy wzięło udział w Biegu Pamięci „Drogą życia i śmierci”.
* 12 stycznia w Sejmie otwarta została wystawa fotograficzna ukraińskiego fotografa Oleksandra Gliadelova zatytułowana „Czy słyszysz, Bracie… Majdan i wojna”.
* Przy Sejmie, wieży telewizyjnej i budynku Litewskiego Radia i Telewizji zapłonęły ogniska pamięci.
* Na placu Łukiskim uczniowie, seniorzy, politycy, działacze społeczni ułożyli kobierzec z papierowych niezapominajek – nowych symboli święta.
* 13 stycznia w oknach szkół, instytucji i organizacji zapalono świece — jako symbol pamięci o tych, którzy zginęli.
* W południe na placu Niepodległości odbyła się ceremonia wciągnięcia na maszt flagi państwowej. Pamięć ofiar 13 stycznia została uczczona również na wileńskim cmentarzu na Antokolu, gdzie zostali pochowani Obrońcy Wolności. W Katedrze wileńskiej odprawiono mszę św.