Litewska Służba Więzienna poinformowała, że liczba więźniów w ciągu ostatnich pięciu lat spadła o ponad jedną czwartą. Od roku 2016 do 2022 spadek był na poziomie 27 proc. Doradca minister sprawiedliwości Eweliny Dobrowolskiej, Paulius Žeimys poinformował, że liczba skazanych na karę pozbawienia wolności maleje, ponieważ ogólnolitewskie tendencje są takie, że popełnia się coraz mniej ciężkich przestępstw.
„Trzeba wspomnieć, że zmienia się struktura i rodzaj dokonywanych przestępstw. Maleje liczba zabójstw oraz innych ciężkich przestępstw. Równolegle zwiększa się liczba czynów przestępczych związanych z technologiami informacyjnymi, lekkich przestępstw, kiedy kara pozbawienia wolności nie jest stosowana” — skomentował sytuację przedstawiciel resortu sprawiedliwości.
Czytaj więcej: Rejestracja karty SIM — sposób na przestępców
Średnia litewska i unijna
Ze statystyki Litewskiej Służby Więziennej wynika, że kara pozbawienia wolności dotyczy 4,8 tys. osób. Z tych prawie pięciu tysięcy — 500 przebywa w aresztach śledczych, czyli jest jeszcze przed wyrokiem skazującym. Na 100 tys. mieszkańców przypada 180 osób przebywających w więzieniu. Średnia w Unii Europejskiej, jak podaje Eurostat za rok 2021, wynosi 106 osób na 100 tys. mieszkańców.
W UE większa liczba więźniów jest odnotowana w Polsce oraz na Węgrzech i Słowacji. W Polsce i na Węgrzech liczba osób osadzonych wynosi 191 na 100 tys. mieszkańców. Najniższy wskaźnik odnotowano w Finlandii, gdzie na 100 tys. mieszkańców w więzieniu przebywa 51. Na drugim miejscu znalazła się Słowenia, z 54 skazanymi. Na trzecim uplasowała się Holandia, gdzie na 100 tys. mieszkańców w zakładach karnych przebywa 56 osób. Jeszcze niższy wskaźnik osadzonych jest w Liechtensteinie i Monako, gdzie karę pozbawienia wolności równolegle odbywa ok. 30 osób.
Jeśli porównamy kraje Europy, ale leżące poza Unią Europejską, to największy wskaźnik osadzonych w 2021 r. był w Rosji i Turcji. Odpowiednio 328 i 325. Wielka Brytania, jak na standardy europejskie, również znajduje się poniżej średniej unijnej. Przykładowo w Szkocji liczba osadzonych wynosi 135, a w Anglii i Walii 132.
„Aby osiągnąć średnią unijną, w zakładach karnych nie powinno przebywać więcej niż trzy tysiące osób” — oświadczył Žeimys.
Doradca minister sprawiedliwości podkreślił, że w litewskim prawie karnym nadal dominują kary pozbawienia wolności lub aresztu. Zdaniem przedstawiciela ministerstwa sprawiedliwości przyjęte przez Sejm, w kwietniu bieżącego roku, zmiany w prawie karnym pozwolą odwrócić tendencje. Przykładowo z danych Litewskiej Służby Więziennej wynika, że w 1996 r. liczba skazanych na karę pozbawienia wolności wynosiła 45,6 proc. od ogółu skazanych. W 2022 r. tylko 21 proc.
Nowelizacja prawa karnego
Zgodnie z nowelizacją kary zostały złagodzone za kradzież, oszustwa i przemyt. W przypadku kradzieży kara pozbawienia wolności teraz będzie mogła być zastosowana tylko wobec osób, które ukradły rzecz wartą powyżej 500 euro. Do kwietnia br. granica wynosiła 250 euro.
Osoby, które przesyłają nieduże ilości substancji narkotycznych przez Internet, nie będą też traktowane jako pełnowymiarowi dilerzy narkotyków. Z obliczeń resortu sprawiedliwości wynika, że wprowadzone zmiany dają możliwość złagodzenia kary dla ponad 26 proc. skazanych na karę pozbawienia wolności. Dzienne utrzymanie takiej liczby więźniów kosztuje państwo prawie 45 tys. euro. W skali roku suma sięga ponad 16 mln euro.
„Zbyt surowa polityka karna dała swoje wyniki. Litwa znalazła się wśród liderów, wśród państw UE, z największą liczbą osób odbywających karę w więzieniu. Kara pozbawienia wolności jest stosowana nieproporcjonalnie, zbyt często. Dlatego litewskie prawo karne nie odzwierciedla tendencji polityki karnej krajów Europy Zachodniej” — skomentowała przed kilkoma miesiącami zmiany Ewelina Dobrowolska.
Czytaj więcej: Nierozwiązane problemy więziennictwa
| Fot. VDU
Nieproporcjonalne kary
Były przewodniczący Sądu Konstytucyjnego oraz obecny dziekan wydziału prawa na Uniwersytecie Witolda Wielkiego Dainius Žalimas ocenia nowe tendencje pozytywnie.
— Kary są optymizowane. Rezygnuje się z nieproporcjonalnie surowych kar. Szuka się różnych alternatyw, jeśli chodzi o środki karne. Są stosowane środki, które niekoniecznie oznaczają karę pozbawienia wolności. Dotyczy to czynów przestępczych, w wypadku których inne środki są wystarczająco efektywne. Czyli są to wszelkiego rodzaju kary pieniężne, kary ograniczenia wolności. Mamy do czynienia z konsekwentnie prowadzoną polityką karną. Trzeba zrozumieć, że posiadanie dużej liczby osób w zakładach karnych nie jest cechą europejskiej polityki karnej” — tłumaczy w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” prawnik.
Zdaniem rozmówcy kara pozbawienia wolności ma być ostatecznością.
— Kara pozbawienia wolności nie może dotyczyć przestępstw niezwiązanych z przemocą. Sądzę, że kara więzienia powinna być stosowana tylko w wypadkach wyjątkowych — oświadcza Dainius Žalimas.
Statystyka dowodzi, że pod względem zatrudnienia osób z zakładów karnych średnia litewska jest niższa niż średnia unijna.