Choroby przenoszone przez kleszcze są groźne i często trudno je rozpoznać. Do najgroźniejszych należą kleszczowe zapalenie mózgu i borelioza (choroba z Lyme).
Ponad 900 groźnych w skutkach ukąszeń
— W 2022 r. w okręgu wileńskim odnotowano 110 przypadków kleszczowego zapalenia mózgu, wskaźnik wyniósł 13,2 na 100 tys. mieszkańców, co stanowi 29,2 proc. całkowitej zapadalności na kleszczowe zapalenie mózgu na Litwie — poinformowała w komentarzu dla „Kuriera Wileńskiego” Rasa Liausėdienė, doradczyni Oddziału Zarządzania Chorobami Zakaźnymi z Narodowego Centrum Zdrowia Publicznego przy Ministerstwie Ochrony Zdrowia RL.
Wskazuje również na inne groźne dane: w 2022 r. w okręgu wileńskim odnotowano 792 przypadki boreliozy. Wskaźnik ten wyniósł 94,9 na 100 tys. mieszkańców, co stanowiło 33,3 proc. ogólnej zachorowalności na boreliozę na Litwie.
Kleszczowe zapalenie mózgu
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest niebezpieczne, bo w początkowym okresie może zostać nierozpoznane. Daje mało charakterystyczne objawy podobne do grypy, po czym następuje bezobjawowy okres choroby. KZM jest chorobą ośrodkowego układu nerwowego; może ona prowadzić do poważnych powikłań neurologicznych i psychicznych. Prawdopodobne jest pojawienie się zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego oraz zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych z objawami zapalenia korzeni nerwowych.
Hospitalizacja może trwać nawet kilka miesięcy, a leczenie i rehabilitacja wiele lat. Przeciwko KZM można się zaszczepić!
Borelioza (choroba z Lyme)
Kleszcze mogą być nosicielami różnych zarazków, w tym groźnych krętków boreliozy.W pierwszym etapie choroby mogą pojawić się objawy grypopodobne, a następnie gorączka, poty, dreszcze, fale gorąca, zmęczenie, ociężałość, dolegliwości stawowe, drętwienie kończyn lub tylko palców, bóle i skurcze mięśni, tiki mięśni twarzy lub innych mięśni, kołatanie serca, skoki ciśnienia, porażenie nerwów, w tym np. porażenie nerwu twarzowego (opadanie kącika ust), objawy podrażnienia lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i nerwów obwodowych i zapalenie mięśnia sercowego.
Przeciwko boreliozie nie ma szczepień, chronią przed nią tylko ogólne środki zapobiegawcze.
W niechlubnej czołówce
„Statystyki są nieubłagane — pod względem zachorowalności na kleszczowe zapalenie mózgu, które uszkadza mózg i układ nerwowy i często bezpowrotnie niszczy ludzkie życie, jesteśmy w czołówce w Europie w złym tego słowa znaczeniu, podobnie sytuacja wygląda w ocenie przypadków boreliozy. Oznacza to, że prawie wszyscy, niemalże przez cały rok — biorąc pod uwagę, że czas trwania aktywności kleszczy w przyrodzie wydłuża się — mamy do czynienia z ryzykiem. Potwierdza to również monitorowanie liczebności kleszczy w miejscach, które są szczególnie odwiedzane przez ludzi” — wskazuje w komunikacie Rolanda Lingienė, dyrektor Wileńskiego Departamentu Narodowego Centrum Zdrowia Publicznego (NVSC).
Czytaj więcej: Kleszcze już atakują!
Bądźmy czujni
Kleszcz wyczuwa potencjalną ofiarę z odległości 20 metrów — reaguje na temperaturę jej ciała, zapach potu i wydychany dwutlenek węgla. Gdy znajdzie się na skórze, nie atakuje na oślep. Może wędrować nawet przez godzinę w poszukiwaniu miejsca, gdzie naskórek jest cienki i lekko wilgotny.
Najczęściej wybiera miejsce za uchem, na granicy włosów, pod kolanem lub w pachwinie. Choć kleszcz wkłuwa się dość głęboko w skórę, jest to w zasadzie niewyczuwalne. Jednocześnie bowiem wprowadza wydzielinę, która zawiera substancje znieczulające i opóźniające reakcję zapalną u żywiciela. Dlatego nie pojawia się ból czy zaczerwienienie, które by alarmowały i skłoniły do dokładniejszego przyjrzenia się podrażnionemu miejscu na skórze.
Jeśli okaże się, że staliśmy się ofiarą kleszcza — jak najszybciej go usuńmy. Jeśli już zdążył się wkłuć, uchwyć go np. pęsetą tuż przy skórze i ruchem lekko obrotowym energicznie pociągnij do góry.
Rankę starannie zdezynfekuj i obserwuj, czy w ciągu 2–3 tygodni nie wystąpią objawy przypominające grypę (gorączka do 38°C, bóle mięśni i stawów, bóle głowy, ból żołądka), które mogą świadczyć o zakażeniu KZM. Musisz wtedy znaleźć się pod opieką lekarza.
Jeżeli zaś w ciągu 1–5 tygodni pojawi się rumień, natychmiast zgłoś się do lekarza — konieczna jest kuracja antybiotykowa, by opanować boreliozę w jej wczesnym stadium. Jeśli w tym czasie rumień nie wystąpi, zbadaj krew (test na obecność przeciwciał przeciw krętkom boreliozy), by upewnić się, że kleszcz nie zakaził cię chorobą z Lyme.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Szczepionki chronią przed KZM
Warto zastanowić się nad zaszczepieniem siebie i dzieci przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu — szczególnie jeśli wybieramy się na tereny, gdzie jest duża zachorowalność na KZM.
— Dzieci przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu są szczepione już od pierwszego roku życia — informuje nasz dziennik Rasa Liausėdienė. — Główny kurs szczepienia składa się z trzech dawek. Lekarz rodzinny zdecyduje, kiedy podać pierwszą dawkę. Drugą dawkę wstrzykuje się 1-3 miesiące po wstrzyknięciu pierwszej. Można ją podać również dwa tygodnie po pierwszej dawce, jeśli potrzebna jest szybka ochrona. Trzecią dawkę wstrzykuje się zazwyczaj 5-12 miesięcy po podaniu drugiej.
Najlepiej podawać pierwszą i drugą dawkę szczepionki zimą. Dzieje się tak dlatego, że aktywny okres kleszczy rozpoczyna się na wiosnę. W ten sposób na początku okresu aktywności kleszczy powstanie wystarczająca ochrona immunologiczna.
Czytaj więcej: Przeciwko kleszczom najlepiej jest szczepić się zimą
— Trzecia dawka kończy kurs szczepienia. Może być podawana w dowolnym momencie latem lub jesienią, jeśli od drugiej dawki minęło co najmniej pięć miesięcy, a najpóźniej — tuż przed następnym okresem aktywności kleszczy — tłumaczy Rasa Liausėdienė.
Dodaje też, że po podaniu trzeciej dawki powstaje odporność, która wystarcza na co najmniej trzy lata. Jeśli przerwy między dawkami są dłuższe niż zalecane, wystarczająca ochrona przed kleszczowym zapaleniem mózgu może się nie wytworzyć.