Na szczyt Trójmorza w Wilnie przybyli prezydenci Polski, Litwy, Łotwy, Czech oraz Rumunii. Byli obecni też przedstawiciele państw stowarzyszonych, czyli Ukrainy i Mołdawii. Ukrainę reprezentował osobiście prezydent Wołodymyr Zełenski.
Infrastruktura i współpraca euroatlantycka
Efektem szczytu było przyjęcie wspólnej deklaracji, w której jest mowa, że państwa Trójmorza powinny wzmacniać współpracę, Europa powinna być bardziej odporna na zagrożenia zewnętrzne oraz wzmacniać relacje transatlantyckie. „Aby region Trójmorza był bardziej witalny i lepiej rozwijał się, musimy proponować praktyczne rozwiązania. W inicjatywie Trójmorza więcej uwagi poświęcamy odporności cybernetycznej, ochronie infrastruktury krytycznej, mobilności wojskowej. Nasza sposobność do osiągania postawionych celów zależy też od produktywności naszej pracy z partnerami euroatlantyckimi” — oświadczył prezydent Litwy.
Ze względu na potrzebę szybkiego przemieszczania się transportów wojskowych prezydent RP Andrzej Duda dużo uwagi poświęcił infrastrukturze. „Wszyscy staramy się, z jednej strony, wspierać Ukrainę i działać tak, aby mogła się bronić przed rosyjską agresją jak najsprawniej i z jak największymi szansami na przyszłe zwycięstwo, ale z drugiej strony – także umacniając nasz potencjał odstraszania” — podkreślił prezydent Polski. Dodał, że inicjatywa jest „wydajna”, czego dowodem jest budowa trasy Via Carpatia i Via Baltica.
Czytaj więcej: Gotowy kolejny odcinek Via Baltica. „Największe prace drogowe w niepodległej Litwie”
Co dalej?
Projekt Trójmorza powstał z inicjatywy Polski w 2015 r. Jest to międzynarodowa inicjatywa gospodarczo-polityczna skupiająca 13 państw Unii Europejskiej położonych w pobliżu mórz Bałtyckiego, Czarnego i Adriatyckiego. Członkami projektu są: Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry.
— Projekt Trójmorza wiąże się bardzo mocno z prezydentem Andrzejem Dudą oraz Prawem i Sprawiedliwością, dlatego teraz trudno powiedzieć, jak będzie dalej on się rozwijał. Do dzisiaj to Duda, w pewnym sensie, był motorem Trójmorza. Litwa, w tym przypadku była i pozostaje wiernym partnerem. Warto więc odnotować, że szczyt w Wilnie był przeprowadzony na bardzo wysokim poziomie. Natomiast nie wiemy, jak będzie rozwijał się projekt w przyszłości. Dużo będzie zależało od stanowiska rządu Donalda Tuska. Nie można wykluczyć, że rozwój będzie trochę przystopowany. Tym niemniej, obecnie ta współpraca państw średnich i małych Europy Środkowo-Wschodniej nadal się rozwija — komentuje w rozmowie z „Kurierem Wileńskim” Andrzej Pukszto, politolog i historyk Uniwersytetu Witolda Wielkiego.
Uczestnicy szczytu zadeklarowali udzielanie dalszej pomocy dla Ukrainy. „Na szczycie jednogłośnie potępiliśmy rosyjską wojnę przeciw Ukrainie i zadeklarowaliśmy dalszą pomoc dla walczącego z agresorem państwa. Z zadowoleniem przyjęliśmy decyzję Rady Europejskiej o rozpoczęciu negocjacji z Ukrainą i Mołdawią w sprawie członkostwa w UE. Dalsze rozszerzenie UE jest niezbędne dla zapewniania stabilności i rozwoju regionu” — powiedział Nausėda.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Zaangażowanie Litwy
Prezydent Ukrainy po raz kolejny podkreślił, że pomoc Ukrainie leży w interesie wszystkich państw regionu. „Wszyscy widzimy, że Putin nie chce ograniczać się tylko do naszego kraju, naszej ziemi. Zagrożenia ze strony Rosji płyną na całą przestrzeń w Europie, docierają również do Kazachstanu” — podkreślił Zełenski.
Prezydenci Polski i Litwy oświadczyli, że dopóki Ukraina nie stanie się członkiem NATO, to powinna podpisać umowy dwustronne, które jej zapewnią bezpieczeństwo.
— Sprawy ukraińskie, w krajach Europy Środkowo-Wschodniej zawsze zajmowały sporo miejsca. To, że na szczyt przybył Zełenski, pokazuje duże zaangażowanie Litwy w pomoc Ukrainie. W tej kwestii Litwa jest niezwykle aktywnym państwem. Powiedziałby nawet, że nieproporcjonalnie do swojej wielości — powiedział Andrzej Pukszto.
Historia projektu
Inicjatywa Trójmorza działa już od dziewięciu lat. Format powstał, kiedy w 2015 r. prezydenci Polski i Chorwacji podpisali umową dwustronną. Celem grupy Trójmorza jest głównie współpraca na płaszczyznach: energetycznej, logistyczno-transportowej i informatyczno-telekomunikacyjnej w Europie Środkowej. W ramach Trójmorza udało się zrealizować kilka programów infrastrukturalnych, na przykład gazowy interkonektor między Polską a Litwą. W trakcie realizacji są budowa linii kolejowej Rail Baltica łączącej Polskę i kraje bałtyckie oraz Via Carpatia, czyli trasy łączącej wschodnie regiony państw Trójmorza.
12 stycznia 2021 r. podczas zagranicznej wizyty prezydent Mołdawii Mai Sandu podpisał w Kijowie wraz z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim deklarację, w której oba państwa zadeklarowały zainteresowanie uczestnictwem w inicjatywie Trójmorza. Inicjatywa Trójmorza opiera się na szczytach organizowanych przez prezydentów, podczas których przyjmowane są deklaracje.
Czytaj więcej: Ambitne cele Inicjatywy Trójmorza: infrastruktura, inwestycje, rozwój