Dr Arūnas Vaitkevičius, adiunkt na Wydziale Neurologii i Neurochirurgii Uniwersytetu Wileńskiego, neurolog w Szpitalu Uniwersyteckim Santaros w Wilnie, opowiada o przyczynach demencji, jej wczesnych oznakach oraz o tym, jak można pomóc bliskiej osobie lub samemu sobie.
Pierwsze sygnały
Według neurologa demencja to zespół obejmujący choroby o podobnych objawach upośledzenia funkcji poznawczych, które są spowodowane zmianami w mózgu: „Choroba Alzheimera jest najczęstsza. Inne choroby są znacznie rzadsze, takie jak te spowodowane innymi zmianami zwyrodnieniowymi w mózgu. Ponadto objawy demencji mogą wystąpić po udarze lub zakaźnej chorobie mózgu lub po ciężkim urazie mózgu”.
Wczesne objawy demencji nie są łatwe do wykrycia, ponieważ mogą rozwijać się powoli i wydawać się całkowicie normalną częścią starzenia się. Warto jednak zwrócić na nie uwagę, jeśli my sami lub ktoś z naszych bliskich ma problemy z zapamiętywaniem ostatnich wydarzeń i odkładaniem rzeczy na ich zwykłe miejsce, trudności ze spójnym mówieniem, znajdowaniem właściwych słów lub śledzeniem rozmowy, trudności z orientacją w otoczeniu i podejmowaniem logicznych decyzji lub trudności z codziennymi zadaniami, takimi jak wykonywanie prac domowych lub płacenie podatków.
Dr Vaitkevičius podkreśla, że jeśli dana osoba zaczyna skarżyć się, że coraz częściej doświadcza zaników pamięci lub problemów z orientacją, to warto zwrócić na to uwagę.
„Ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że elementarne zapominanie, kiedy od czasu do czasu zapominamy słowa, daty lub imienia, nie jest objawem choroby i może wystąpić w każdym wieku. Dopiero gdy pogorszenie pamięci lub orientacji lub inne zaburzenia poznawcze zaczynają znacząco wpływać na codzienne czynności i jakość życia danej osoby, można podejrzewać demencję” — mówi neurolog.
Ważne jest również, aby zauważyć zmiany nastroju, osobowości lub zachowania, na przykład, gdy osoba staje się agresywna, aspołeczna lub zachowuje się w sposób niezgodny z ogólnie przyjętymi zasadami grzeczności i normami społecznymi.
Czy można tego uniknąć?
Demencja występuje najczęściej u osób w wieku 65 lat i starszych, a jej przyczyny są zróżnicowane.
„Niektóre przyczyny można wyraźnie zidentyfikować, takie jak uraz, infekcja lub zapalenie mózgu (encefalit), a także niektóre zaburzenia metaboliczne (niewydolność nerek lub wątroby). Jednak w większości przypadków nie ma wyraźnej przyczyny, a demencje są klasyfikowane jako spontaniczne choroby neurodegeneracyjne, takie jak zdecydowana większość przypadków choroby Alzheimera. Niektóre z nich są genetyczne i dziedziczne” — wyjaśnia lekarz.
Ważne jest, aby pamiętać o czynnikach ryzyka, które przyczyniają się do wystąpienia demencji. Są to: spożywanie alkoholu, palenie tytoniu, otyłość, wysokie ciśnienie krwi lub cukrzyca oraz wysoki poziom cholesterolu, które są również czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
Vaitkevičius podkreśla, że rosnąca liczba badań pokazuje, że możliwe jest opóźnienie demencji poprzez prowadzenie zdrowego trybu życia, regularną aktywność fizyczną, zdrową i zbilansowaną dietę oraz obniżenie poziomu cholesterolu.
Ponadto bardzo ważne jest zapewnienie prawidłowego słuchu i wzroku, ponieważ determinuje to zdolność danej osoby do odbierania i analizowania informacji z otoczenia: „Kiedy słuch lub wzrok jest osłabiony, osoba otrzymuje mniej bodźców z otoczenia, komunikacja z bliskimi jest utrudniona, stopniowo wycofuje się ze społeczności i otrzymuje mniej informacji, co spowalnia aktywność mózgu”.
Leczenie jest objawowe
Inne schorzenia, takie jak depresja, niewłaściwe leki, alkoholizm, zaburzenia równowagi hormonalnej lub niedobory witamin mogą powodować objawy podobne do demencji. Te schorzenia można leczyć i zaleca się skontaktowanie się z lekarzem rodzinnym, a w razie potrzeby z innym kompetentnym specjalistą, który może postawić dokładną diagnozę i zapewnić odpowiednią pomoc.
„Im wcześniejsza diagnoza demencji, tym skuteczniejsze leczenie. Jak dotąd, na Litwie i w UE, mamy tylko leczenie objawowe lekami, które łagodzą objawy, ale nie odwracają postępu choroby, ale nauka rozwija się i w ostatnich latach zdobyliśmy już coraz więcej wiedzy na temat nowych metod leczenia” — mówi dr Vaitkevičius.
Odpowiedni lek jest wybierany i przypisywany przez neurologa. Często potrzebna jest również pomoc psychiatry w przypadku objawów lęku lub depresji. Zalecane są również niemedyczne metody leczenia, takie jak ćwiczenia pamięci i orientacji, terapia sztuką, zwierzętami lub muzyką.
Czujność rodziny
Członkowie rodziny najprawdopodobniej zauważą pierwsze objawy demencji. Najważniejszą rzeczą jest zwracanie uwagi na zmiany w zachowaniu krewnego i częstotliwość występowania objawów demencji. W przypadku jakichkolwiek podejrzeń zaleca się najpierw skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub innym kompetentnym specjalistą i lepiej nie mówić nic ukochanej osobie, aby nie przestraszyła się i nie wycofała. Podczas konsultacji lekarz wyjaśni, jak postępować, na jakie sygnały zwracać uwagę oraz jakie wykonać testy pamięci i inne.
Jeśli u członka rodziny zdiagnozowano już demencję, opieka nad nim zależy od stadium choroby. Na wczesnych etapach należy wspierać niezależność pacjenta i przypominać mu o codziennych zadaniach.
Wraz z postępem choroby zaangażowanie członków rodziny wzrasta. Najważniejszą rzeczą jest zapewnienie komfortowego i bezpiecznego środowiska, monitorowanie, które zadania w życiu codziennym pacjent może wykonać samodzielnie, a gdzie potrzebuje pomocy.
Jak żyć z demencją?
Jeśli zdiagnozowano demencję u nas, pierwszą rzeczą, którą należy zrobić, jest zacząć zdrowiej się odżywiać, porzucić złe nawyki i regularnie ćwiczyć. Aktywność fizyczna nie musi być duża, ale ważne jest, aby regularnie się ruszać, na przykład poprzez codzienne spacery lub pracę w ogrodzie.
Ważne jest również, aby pamiętać o stymulowaniu funkcji poznawczych i pamięci za pomocą ćwiczeń trenujących mózg, takich jak łamigłówki i krzyżówki.
Tygodniowy planer pomoże nam trzymać się rutyny, a pudełko na tabletki pomoże przyjmować leki na czas. Warto trzymać listę przydatnych numerów w pobliżu telefonu, aby można było szybko skontaktować się z bliską osobą lub poprosić o pomoc w nagłych wypadkach.
Nowe zadania mogą być trudne dla pacjenta, dlatego warto się nie spieszyć, podzielić je na etapy, robić częste przerwy i pozwolić sobie na odpoczynek.
Specjaliści radzą pacjentom, aby pozostali aktywni społecznie, starali się jak najwięcej kontaktować z bliskimi i nie wstydzili się swojej choroby ani o niej rozmawiać.
Wsparcie i zachęta są niezbędne dla osób z demencją i rodzin, które się nimi opiekują, i zaleca się uczestnictwo w zajęciach grupowych, grupach wsparcia rówieśniczego i szkoleniach.
Zam. 2823