Więcej

    Plac Katedralny: dzieło przypadku i reprezentacyjne miejsce Wilna

    Plac Katedralny położony jest w samym sercu Wilna, u podnóża Góry Giedymina, na dawnym obszarze Zamku Dolnego. Niegdyś teren placu opasowała Wilenka.

    Czytaj również...

    W czasach pogańskich znajdowała się tu Dolina Świętoroga, o czym dziś przypomina ulica Šventaragio (w międzywojniu ulica Marii Magdaleny). Legenda głosi, że w dolinie tej palono zwłoki wielkich książąt litewskich. Istnieje pogląd, że na miejscu dzisiejszej archikatedry pw. św. św. Stanisława i Władysława był ołtarz ofiarny, płonął wieczny ogień, a być może stała tu też świątynia Perkūnasa.

    Dziś z placu Katedralnego roztacza się piękny widok na zamek Giedymina, Górą Trzykrzyską, na bazylikę archikatedralną, dzwonnicę, odbudowany w 2009 r. Pałac wielkich książąt litewskich. Przy placu początek bierze główna arteria Wilna — aleja Giedymina.

    Kiedyś tu była wyspa…

    Niegdyś łożysko Wilenki położone było inaczej — na południe i zachód od Góry Zamkowej, wokół obecnego placu Katedralnego.

    — Nowe koryto wykopano na wschód od góry w końcu XIII lub na początku XIV w. Z biegiem czasu pozostało tylko drugie koryto, pierwotne zaś zniknęło. Niemniej jednak w czasach Giedymina zamek stał jakby na wyspie. Za Wilenką stał drewniany, otoczony osadą Zamek Krzywy — opowiada „Kurierowi Wileńskiemu” historyk Paweł Giedroyć.

    Oznaczenie muru obronnego

    W 2000 r. odnowiono nawierzchnię placu Katedralnego. Renowacja kosztowała ponad 16 mln, wówczas litów. Na nawierzchni zaznaczono kontury stojących tu poprzednio budowli. Spacerując po placu warto zwrócić uwagę na linie wyłożone z czerwonych płyt granitowych. Nie są to dekoracyjne zygzaki, ale oznaczenie dawnego muru obronnego, który otaczał Zamek Dolny. Cztery granitowe bryły przy Pałacu Władców, umieszczono w miejscu bramy wiodącej niegdyś do rezydencji wielkich książąt litewskich.

    Na placu stoi Bazylika archikatedralna pw. św. Stanisława i św. Władysława — zabytek klasycyzmu, który przechował dziedzictwo wielu wcześniejszych epok.

    — Katedralna dzwonnica powstała z przebudowy baszty z otworami strzelniczymi w murze obronnym otaczającym Zamek Dolny. Dzwonnica wraz z krzyżem liczy 57 m wysokości — wyjaśnia rozmówca. 

    Siedzibę wielkich książąt wraz z innymi budynkami Zamku Dolnego w drugiej połowie XIV w. otaczał ponadkilometrowy mur obronny z czterema bramami.

    — Przy pierwszej zaczynała się ulica Zamkowa (Pilies), Przy drugiej Mostowa (Tilto), trzecia leżała na wprost Mostu Zamkowego nad Wilenką, u początku obecnej ulicy Tadeusza Kościuszki. Czwarta zaś wiodła na stronę południową. Znajdowały się tam również cztery baszty. Na pozostałościach jednej z nich wzniesiono dzwonnicę katedralną. W XV w. teren ten zajmowało kilka budynków gotyckich.  Oprócz pałacu były tu siedziba biskupa, arsenał, trybunał oraz dom wikariuszy — opowiada historyk.  

    Dzwonnica wraz z krzyżem liczy 57 m wysokości
    | Fot. Marian Paluszkiewicz

    Pomnik założyciela Wilna

    W 1996 r. na placu Katedralnym odsłonięto pomnik założyciela Wilna — Giedymina. Zaprojektował go przebywający na emigracji rzeźbiarz Vytautas Kašuba, wykonał zaś Mindaugas Šnipas. W czasach sowieckich plac nazywał się Placem Giedymina.

    W 1904 r. na przeciwległym krańcu placu wzniesiono pomnik Katarzyny II. Pomnik carycy przetrwał niedługo, zaledwie 10 lat. W 1915 został zdemontowany i wywieziony do Rosji. Jednakże pomnik ten wygonił z placu Latedralnego jarmark Kaziukowy. Od roku 1904 do 1944 Kaziuki odbywały się na placu Łukiskim.

    Place Wilna

    Przed drugą wojną światową w Wilnie było siedem placów.

    Prof. Juliusz Kłos opisał każdy z nich w wydanym w 1937 r. przewodniku turystyczno-krajoznawczym. Autor wymienia plac Bosaczkowy z halami targowymi, Katedralny, Łukiski (od 1936 r. Marszałka Piłsudskiego), Napoleona (w dobie niewoli Murawjowa), Orzeszkowej, Ratuszowy oraz placyk Świętomichalski.

    WIĘCEJ NIŻEJ | Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Dzieło przypadku

    Prof. Kłos pisze, że plac Katedralny jest raczej dziełem przypadku, a nie planowania.

    „Jeszcze na początku XIX w. na miejscu dzisiejszego placu znajdował się szereg budynków należących do Zamku Dolnego, a u wylotu ulicy Zamkowej istniała brama Zamkowa (rozebrana w 1837 r.) w stylu renesansowym. Po zburzeniu wszystkich budynków pozostał pusty, zupełnie rozległy plac, bez formy i jakichkolwiek ścian otaczających. 4 marca, w dzień św. Kazimierza na placu tym rokrocznie odbywały się jarmarki. Dopiero w początku XX w., gdy na tym placu Rosjanie postanowili wznieść pomnik Katarzyny II, urządzono na środku placu skwer otaczający pomnik i go zadrzewiono, przenosząc jednocześnie jarmarki na plac Łukiski. Natomiast rozszerzenie placu w stronę ulicy Biskupiej (red. obecnie ul. Universiteto) jest czysto przypadkowe, urągające najprostszym wymaganiom urbanistycznym. Prawą stronę placu zamyka (również przypadkową tylko linią) t.zw. Cielętnik, park miejski, będący niegdyś na całej prawie swej powierzchni terenem Zamku Dolnego, który przyległ do Katedry (…)” — pisał prof. Juliusz Kłos.

    Czytaj więcej: Juliusz Kłos — wilnianin z wyboru. „Pomnik jest ze skały, bo taki miał charakter”

    Miejsce reprezentacyjne

    Dziś plac Katedralny jest miejscem wydarzeń, koncertów, zgromadzeń, zlotów odrodzeniowych. Plac jest też honorowym miejscem stołecznej choinki. Już 29 listopada o godz. 17.00 odbędzie się tradycyjne zapalenie światełek na głównym świątecznym drzewku stolicy. Na placu pojawi się też świąteczne miasteczko, które będzie funkcjonowało tam do 29 grudnia.

    Czytaj więcej: Polonez polskich maturzystów na placu Katedralnym 2024 [GALERIA]

    WIĘCEJ NIŻEJ | Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo


    Reklama na podst. ust. użytkownika.; Dzięki reklamie czytasz nas za darmo

    Afisze

    Więcej od autora

    Kwesta na rzecz ratowania zabytkowych nagrobków podsumowana

    Dobiegła końca kolejna jesienna kwesta zorganizowana przez Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą. – Pomimo wyjątkowo niesprzyjających warunków pogodowych udało się zebrać dość pokaźną kwotę. Dziękujemy wszystkich wolontariuszom oraz osobom, które koordynowały kwestę. Jesteśmy niezmiernie wdzięczni księżom i duchownym, którzy...

    Wzrastają opłaty za parkowanie

    — Zmiany w systemie opłat za parkowanie były zaplanowane już od pewnego czasu. Nieco wcześniej rada samorządowa zatwierdziła plan zgodnego, opanowanego ruchu (lit. darnaus judumo planas). W ten sposób samorząd zamierza zrealizować ambitny cel — będzie dążyć do tego,...

    Place Wilna: plac Vincasa Kudirki uratowany od cerkwi Romanowskiej

    Dawniej był to plac Świętojerski, Elizy Orzeszkowej, Ivana Czerniachowskigo, Savivaldybės (Samorządu). Miejsce to otacza wiele znanych budynków przedwojennego Wilna. Naprzeciwko placu, po drugiej stronie alei Giedymina mieści się zespół budynków wzniesionych w latach międzywojennych. W budynku nr 12 mieściła się Kasa...

    Eksperci radzą, jak zabezpieczyć swój dom przed włamaniem

    Dane departamentu informatyki i łączności przy MSW wskazują, że w okresie styczeń – wrzesień br. zarejestrowano 553 kradzieże z włamaniem do lokali mieszkalnych. Jest to mniej w porównaniu do tego samego okresu ub. roku, kiedy odnotowano 726 włamań. W...