Dzięki inicjatywie Litewskiego Towarzystwa Historyków Sztuki w Wilnie odsłonięto kolejne „Kamienie pamięci”, upamiętniające wileńskich artystów malarzy pochodzenia żydowskiego.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
„Kamienie pamięci” (niem. Stolpersteine) dedykowane są pięciu artystom malarzom żyjącym w przedwojennym Wilnie. Zostały osadzone w bruku w pobliżu ostatniego miejsca zamieszkania artystów, przy domach, w których mieszkali przed wywiezieniem do getta. W ten sposób uwieczniono pamięć: Lizy Daiches (1914–1944), Benciona Michtoma (1909–1941), Fani (Umy) Olkienickiej-Lerer (1899–1943/44), Rachel (Róży) Suckever-Uszajewej (1904–1943) i Jakuba Szera (1890–1944).
— Odsłonięcie „Kamieni pamięci” w celu uwiecznienia ofiar nazizmu jest międzynarodowym projektem, przed prawie 30 laty zainicjowanym przez niemieckiego rzeźbiarza, Güntera Demniga. W kilkunastu krajach Europy i Argentynie odsłonięto ponad 75 tys. tego typu upamiętnień. Stanowią one największy na świecie memoriał ofiar Holokaustu. Przywracają pamięć ludzi wywiezionych do obozów koncentracyjnych, zamordowanych w miejscach masowych kaźni, torturowanych w więzieniach. Postacie te symbolicznie wracają do miast i miasteczek, w których żyli, uczyli się, pracowali — komentuje dla „Kuriera Wileńskiego” Rūta Miškinytė, pracownica Muzeum Wilna.
Czytaj więcej: Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu
„Kamienie pamięci” to betonowe kostki z mosiężną tabliczką z brązu, z wyrytym na niej nazwiskiem upamiętnionej osoby, datami narodzin i śmierci oraz krótką informacją o losie, jaki daną osobę spotkał.
Pierwszy „Kamień pamięci” pojawił się w Niemczech, w Kolonii, w 1992 r. Upamiętnia deportację Romów do obozu koncentracyjnego Auschwitz. Znajdują się one na terenie ponad 20 krajów, w tym Niemiec, a także Austrii, Belgii, Czech, Węgier, Włoch, Polski, Norwegii, Ukrainy, Holandii. W samym Berlinie jest ich 6 tys., w Hamburgu 5 tys., w Kolonii 2 tys. W Polsce zainstalowano ponad 30 kamieni, m.in. w Oświęcimiu.
W Wilnie dotychczas było osiem „Kamieni pamięci”, jednak żaden z nich nie upamiętniał przedstawiciela środowiska artystycznego. Osoby, którym dedykowane są nowo wmurowane „Kamienie pamięci”, zostawiły znaczący ślad w kulturalnym i artystycznym świecie przedwojennego Wilna. Pokryte brązem kostki zostały wmurowane przy ul. J. Basanavičiaus 16, 19, ul. św. Stefana 17, na skrzyżowaniu ulic Sniego i Gudų oraz przy ul. Pelesos 47.
Czytaj więcej: Żydzi na Litwie: Ponad 600 lat historii
W międzywojennym Wilnie mieszkało blisko 80 tys. Żydów, którzy stanowili prawie 1/3 wszystkich mieszkańców. 22 czerwca 1941 r. armia niemiecka wkroczyła na Litwę. Między ulicami Szklaną, Żydowską, Niemiecką i Antokolskiego Niemcy zorganizowali getto, w którym zamknięto około 12 tys. ludzi. Istniało ono do października 1941 r. Wszyscy jego więźniowie zostali wymordowani w podwileńskiej miejscowości Ponary. Na początku września 1941 r. utworzono „duże getto”. Znajdowało się ono między ulicami Karmelitańską, Niemiecką, Lidzką i Zawalną. Umieszczono tam około 29 tys. Żydów. W dużym getcie działały dwie szkoły, biblioteka, szpital i teatr. Życie toczyło się w cieniu regularnych wywózek do Ponar. Szacuje się, że w lasach ponarskich zamordowano ponad 70 tys. Żydów z Wilna i pobliskich miejscowości.
