Rozmowa z dr. Łukaszem Wardynem, ekspertem prawnym Europejskiej Fundacji Praw Człowieka.
Od początku lat 90., kiedy Litwa odzyskała niepodległość, alfabet litewski zastąpił w paszportach rosyjską cyrylicę, a imiona i nazwiska mniejszości polskiej są zapisywane zgodnie z litewskim alfabetem. Od tego czasu kwestia pisowni imion i nazwisk mniejszości polskiej na Litwie od dawna jest kością niezgody w relacjach polsko-litewskich. Od kiedy Europejska Fundacja Praw Człowieka zajęła się sprawami dotyczącymi pisowni imion i nazwisk w oryginale?
Najnowsza batalia rozpoczęła się w 2007 r., kiedy ja i moja przyszła żona poszliśmy do urzędu stanu cywilnego, żeby zapisać się na ślub. Wtedy dowiedziałem się, że moja żona nie będzie moją żoną, ale żoną jakiegoś pana Vardyna. Wtedy rozpoczęliśmy całą batalię prawną. W międzyczasie powstała Europejska Fundacja Praw Człowieka i od tego czasu udało się fundacji dokonać znaczących, przełomowych zmian w poglądach sądownictwa litewskiego.
Czytaj więcej: Pół tysiąca wileńskich „setkarzy”. Wybitni maturzyści także z polskiej szkoły
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) właśnie rozpoczęła kampanię społeczną „Mam prawo do oryginalnej pisowni imion i nazwisk”. Na czym ona polega?
Poprzez kampanię chcemy zachęcić Polaków, jako polską mniejszość na Litwie, do tego, żeby składali wnioski o zmiany zniekształconych imion i nazwisk, które są zlituanizowane, żeby w końcu mogli mieć oryginalne imię i nazwisko nie tylko na nagrobkach po śmierci, ale także za życia. Poprzez kampanię społeczną chcemy zachęcić, aby Polacy mieszkający na Litwie wzięli sprawę w swoje ręce i zaczęli upominać się o swoje prawo do pisowni w oryginale swoich imion i nazwisk. Poprzez kampanię zachęcamy polityków reprezentujących mniejszości narodowe tu na Litwie, a także społeczników, osoby znane w środowisku naukowym czy publicystycznym, żeby dali dobry przykład i składali za pomocą EFHR wnioski do sądów o zmianie pisowni imion i nazwisk. Oryginalna pisownia imion i nazwisk jest w zasięgu naszej ręki. Nadszedł czas obrony swojego dziedzictwa, tradycji, kultury i języka. Pokażmy, „żeśmy nie gęsi i swoje imię i nazwisko mamy”. Zachęcamy. Jesteśmy pełnoprawnymi obywatelami Litwy i mamy prawo do nazwiska naszych przodków i do poprawnej wersji naszych imion, które w obecnej formie nie są ani litewskie, ani polskie. Naszej kampanii towarzyszy hasło: Polskie imię i nazwisko jest teraz w modzie i Ty też bądź. #PolskieImię/NazwiskoToJestModne.
EFHR zachęca zatem wszystkich do skorzystania z istniejącej możliwości wszczęcia, za naszym pośrednictwem, procedury zmiany imienia i/lub nazwiska (np. zawierających nielitewskie litery, kombinacje liter i podwójne litery). Upowszechnienie kampanii pokazującej wspólne działanie społeczeństwa na rzecz pisowni nazwisk w oryginale może przekonać rządzących o konieczności zmiany obowiązującego w tej kwestii prawa.
Czytaj więcej: Plecak, przybory i stypendium dla polskiego ucznia. Rusza projekt „Bon pierwszaka”
Przez wiele lat obrońcy praw mniejszości narodowych, przedstawiciele partii Akcji Wyborczej Polaków na Litwie-Związku Chrześcijańskich Rodzin, nawoływali polską mniejszość do czynnego udziału w tym projekcie, jakim jest składanie skarg dotyczących pisowni nazwisk w sądach. Czy ktoś z przedstawicieli tej partii zdecydował się na oryginalne imię i nazwisko?
Niestety, na razie nie mamy ani jednego polityka, który by wystąpił o zmiany. Być może ktoś to zrobił, ale nie za pomocą fundacji, ponieważ też jest taka możliwość. Właśnie za pomocą akcji „Mam prawo do oryginalnej pisowni imion i nazwisk” chcemy nakłonić tych, którzy o tym mówią przez wiele lat i nakłaniają innych, aby sami pokazali przykład, że jest to bardzo ważne. Godność człowieka rozpoczyna się od imienia i nazwiska. Jeżeli pozwolimy na zniekształcenia imion i nazwisk, to wówczas pozwolimy na niszczenie całego polskiego dorobku kulturowego. Powoli doprowadzamy do sytuacji, gdy polska mniejszość na Litwie obojętnieje wobec tego faktu. A to jest początek asymilacji.
| Fot. Marian Paluszkiewicz
Ile już macie wygranych spraw w zakresie pisowni imion i nazwisk?
Fundacja wygrała już ponad 120 spraw w zakresie pisowni imion i nazwisk. Niestety, tylko kilka z nich dotyczy przedstawicieli mniejszości narodowych na Litwie. Jest to na tyle zadziwiające, biorąc pod uwagę ich liczebność na Litwie oraz fakt, że EFHR przejmuje wszelkie koszty pomocy prawnej. Dodatkowym argumentem przemawiającym za przyłączeniem się do naszej inicjatywy jest to, że według oficjalnych statystyk aż kilka tysięcy obywateli ma litewskie dokumenty z imieniem bądź nazwiskiem, w którym występują „rz”, „nn”, „w”, „cz” oraz inne połączenia liter. Takie dane statystyczne jeszcze bardziej potwierdzają postawę fundacji, iż nazwy osobowe nie powinny być lituanizowane. EFHR podkreśla, że prawo do zapisu imienia i nazwiska w oryginale jest jednym z podstawowych praw każdego obywatela wynikającym z prawa do życia prywatnego i osobistego oraz przyrodzonej godności człowieka. Prawo do życia prywatnego to nie tylko prawo do nazwiska czy imienia, ale również prawo do ich zmiany.
Od czego należy zacząć, jeżeli ktoś chce mieć w dokumentach zapisane imię i nazwisko w oryginale?
Jeżeli ktoś chce przywrócić swoje oryginalne imię i nazwisko, to należy zacząć od kontaktu z fundacją. Bezpłatną pomoc prawną w ramach inicjatywy „Mam prawo do oryginalnej pisowni imion i nazwisk” świadczą prawnicy EFHR oraz współpracujący z fundacją adwokaci znanych kancelarii prawnych. Pomoc prawna obejmuje porady, sporządzanie dokumentów i reprezentowanie w sądzie. Wszystkich zainteresowanych zachęcamy do rejestracji drogą mailową na adres info@efhr.eu lub telefonicznie pod numerem + (370) 691 50 822. Więcej informacji na temat spraw pisowni imion i nazwisk można znaleźć na stronie EFHR: https://www.efhr.eu/sprawy-pisowni-imion-i-nazwisk/.
